Het wederkerende werkwoord in de Nederlandse taal

Er bestaan in het Nederlands veel zogenaamde ‘wederkerende’ werkwoorden. Deze werkwoorden kunnen herkend worden aan het ‘wederkerend voornaamwoord' dat erbij hoort. Voorbeelden hiervan zijn ‘je vergist je’, ‘wij moeten ons wassen’ of ‘hij haast zich’. Deze werkwoorden worden vervoegd volgens de gewone regels voor werkwoorden. In dit artikel wordt uitgelegd welk wederkerend voornaamwoord er in welke situatie gebruikt wordt, en op welke plaats in de zin het komt. Het wederkerend voornaamwoord (ook wel ‘reflexief’ voornaamwoord) verwijst naar het onderwerp van de zin.

Onderwerp (subject): Het onderwerp vind je door te vragen: wie of wat + persoonsvorm?

"Wij hebben ons in de datum vergist."
  • Het onderwerp in deze zin is wij.
  • Het wederkerend voornaamwoord is ons.
  • Ons verwijst naar wij.

"De zomer liet lang op zich wachten."
  • Het onderwerp in deze zin is de zomer.
  • Het wederkerend voornaamwoord is zich.
  • Zichverwijst naar de zomer.

In de volgende tabel staan de verschillende wederkerende voornaamwoorden op een rij, met de persoon waar ze bij horen.
persoonlijk voornaamwoordwederkerend voornaamwoordvoorbeeld
enkelvoud ikmeik schaam me
jij/jejejij vergist je
uzich/uu stelt zich voor
hijzichhij bukt zich
zijzichzij kleedt zich aan
het zichhet heeft zich voorgedaan
meervoud wijonswij trekken ons terug
jullieje/julliejullie stellen je aan
uzich/uu geeft u over
zijzichzij verheugen zich

Zich/u

In de tabel is te zien dat er bij het persoonlijk voornaamwoord 'u' gekozen kan worden tussen de wederkerende voornaamwoorden 'zich' en 'u'. Hier zijn in principe geen regels voor, u mag dus kiezen. Wanneer de zin inversie heeft, wordt er meestal 'zich' gebruikt.

Geen inversie:
  • U moet u haasten.
  • U moet zich haasten.

Wel inversie:
  • Morgen moet u zich haasten.

Jullie/je

Bij het persoonlijk voornaamwoord 'jullie' kan er gekozen worden tussen de wederkerende voornaamwoorden 'jullie' en 'je'. Hier geldt dat 'jullie' meer nadruk heeft dan 'je'. Bovendien wordt 'jullie' bijna alleen in spreektaal gebruikt. In het geval van inversie wordt meestal 'je' gebruikt, omdat je anders twee keer 'jullie' achter elkaar krijgt.

Geen inversie:
  • Jullie moeten jullie haasten.
  • Jullie moet je haasten.

Wel inversie:
  • Morgen moeten jullie je haasten.

Plaats van het wederkerend voornaamwoord in de zin

Het wederkerend werkwoord kan aan het begin of aan het eind van de zin staan.

Zich wassen:
  • Ik was me.
  • Ik heb me gewassen.

Het wederkerend voornaamwoord staat in beide gevallen direct na het onderwerp en de persoonsvorm.
  • Ik was me. Was = persoonsvorm
  • Ik heb me gewassen. Heb = persoonsvorm

Persoonsvorm: Het werkwoord dat vervoegd wordt. De persoonsvorm verandert als het onderwerp verandert.
© 2009 - 2024 Doeldertje, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Over beseffen en zich realiserenOver beseffen en zich realiserenTaal is communicatie, het overbrengen van je gedachten aan een ander. Dat wil je wel zo goed mogelijk doen, zodat je goe…
Ergeren aan 'irriteren aan'Ergeren aan 'irriteren aan'Wat moet je zeggen? Is het correct om te zeggen 'ergeren aan iets' of moet je zeggen 'irriteren aan iets'? Je hoort het…
Duitse grammatica: zwakke werkwoord - kenmerken & vervoegingDuitse grammatica: zwakke werkwoord - kenmerken & vervoegingIn dit deel van deze special over Duitse grammatica wordt uitgebreid stilgestaan bij de basisregels voor de vervoeging v…
Turkse taal: werkwoorden en gebiedende wijsUitleg over de grammatica van de Turkse taal met betrekking tot werkwoorden en gebiedende wijs (bevestigend en ontkennen…

Veel voorkomende taalfouten voorkomenDe een ergert zich eraan, de ander haalt z'n schouders op bij het zien van een taalfout. Als laatstgenoemde deze al ziet…
Hoofd- en bijzinnen: drie testjes om ze uit elkaar te houdenVoor sommige mensen is het makkelijk om hoofd- en bijzinnen uit elkaar te houden, voor anderen wat minder. Speciaal voor…
Doeldertje (40 artikelen)
Gepubliceerd: 21-01-2009
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.