Karakter - F Bordewijk verslag

In 1938 komt het boek Karakter van F. Bordewijk uit. Het boek laat de mislukte relatie tussen vader en zoon zien. Het boek werd zo populair dat het verfilmd is. Deze verfilming heeft een naast een Goude Kalf uit Nederland ook een Oscar voor de Beste niet-Engelstalige film gekregen. Het boek is een aanrader om te lezen bij het vak Nederlands en wordt door de literatuurkenners op niveau 4 beschouwt. Naam boek: Karakter
Schrijver: F. Bordewijk
Jaar eerste verschijning: 1938

Drie hamvragen:

• Waarom neemt Katadreuffe geen geld aan van mensen die hem willen helpen met zijn schuld?
• Waarom werkt Dreverhaven Katadreuffe tegen?
• Waarom ontstaan er geen moeder-zoon band tussen Katadreuffe en zijn moeder?

Mogelijke antwoorden:

• Katadreuffe heeft een ingewikkeld karakter. Hij heeft een trots in zich, een trots waardoor hij alles zelf wil doen. Als hij een schuld heeft, wil hij die zelf aflossen. Iets aannemen van anderen krenkt zijn trots. Hij vindt dan dat hij een bedelaar is en niks zelf kan oplossen.
• Dreverhaven bezit net als zijn zoon ook een trots. In het boek zegt hij over de relatie tussen hem en zijn zoon: ‘Alles of niets’. Hij wil alles of niets. Als hij vanaf de geboorte van zijn zoon hem niet heeft kunnen erkennen dan krijgt zijn zoon geen voorrecht van zijn vader. Hij wordt als een gelijke behandeld. Dreverhaven werkt veel van zijn cliënten tegen om er zelf beter van te worden.
• De moeder van Katadreuffe is opgegroeid zonder liefde en familie. Al vanaf een vrij jonge leeftijd werkte ze fulltime, ook tijdens haar zwangerschap. Ze heeft een kind in haar eentje moeten opvoeden, met ook weer dezelfde trots als Katadreuffe bezit; ze wil niets aannemen van mensen en alles zelf doen. Ze heeft Katadreuffe ook zo opgevoed, met een strenge hand. Ook hij moet het alleen doen. Hij mag geen hulp krijgen van zijn moeder. Dat heeft zij ook niet gekregen. Ze leven erg afstandelijk van elkaar. Zo ontstaat er geen moeder-zoon band.

Titelverklaring.

De titel van het boek is Karakter. Dit heeft eigenlijk een vrij logische reden. Ieder persoon in het boek heeft een ander karakter. Deze botsen ook vaak met elkaar. Ze begrijpen elkaar niet, maar vaak ook weer wel. De karakters gaan tot het uiterste, ze willen doen wat voor hun gevoel het goede is. Naar liefde kijken ze niet.

Literaire begrippen.

Personages: een aantal van de personages in het boek maken een ontwikkeling door. Het is geen grote ontwikkeling, maar er is toch een ontwikkeling. Neem bijvoorbeeld de hoofdpersoon: Katadreuffe. In het begin van het boek was hij een jongen, die erg geïnteresseerd was in kennis. Maar hiermee vooruit komen deed hij niet. Een paar maanden later besluit hij dat hij weg moet bij zijn moeder en op eigen benen moet gaan staan. Dit mislukt, de winkel die hij over kocht ging failliet. Bij het advocaten kantoor waar hij zijn faillissement moet aanvragen krijgt hij de ingeving om daar te gaan werken en iets met het recht te doen. Hij veranderd van een breed geïnteresseerde jongen, die niet veel met zijn kennis doet, in een hardwerkende, studerende jongen maar een doel: advocaat worden.

Jan Maan, een vriend van Katadreuffe, maakt eigenlijk geen ontwikkeling door. Van begin tot het eind is hij een arbeider, vaak hopeloos verliefd en in beslag genomen door het communisme. De fouten die hij maakt blijft hij maken.

Joba Katadreuffe, de moeder van Katadreuffe, is een vrouw die niet echt veranderd van karakter. Ze blijft de stille, zwijgzame moeder die vindt dat haar zoon zich alleen moet redden. Echter verandert ze een beetje. Ze helpt hem op zich wel door hem in huis te nemen na het faillissement in Den Haag. Ook vangt ze hem op wanneer hij een vakantie moet nemen omdat zijn gezondheid achteruit ging door het harde werken.

Dreverhaven blijft de stugge deurwaarder waar het alleen om het recht draait. Hij zal zijn zoon niet helpen, maar tegenwerken. Eigenlijk zorgt dit tegenwerken ervoor dat Katadreuffe advocaat wil worden. Misschien ontwikkelt het karakter van Dreverhaven zich toch. Je komt hier in het boek niet achter.

Perspectief: het boek is geschreven in een alwetend vertelperspectief. Deze vertelt het verhaal. Er wordt ook commentaar gegeven op personen en gebeurtenissen. Dit is vaak geschreven vanuit de gedachten van Katadreuffe. De verteller vertelt ook gebeurtenissen die indirect wel wat te maken hebben met Katadreuffe, maar niet geheel van belang zijn (het moment dat Stroomkoning juffrouw Te George wil vragen terug te komen op het kantoor bijv.).

Tijd: het verhaal is niet geheel chronologisch beschreven. In het begin zijn er vaak flashbacks, later in het boek ook. Ook zijn er veel tijdsprongen. De gehele studie van Katadreuffe maak je niet mee. Het verhaal loopt van begin 1900 tot ongeveer 1931.

Ruimte: dit aspect speelt een grote rol in het verhaal. Katadreuffe komt vooral in 3 ruimtes, het hele boek door. De 3 ruimtes zijn: het huis van zijn moeder met daarin zijn kabinet, het advocatenkantoor van Stroomkoning waar Katadreuffe gaat werken en het kantoor van Dreverhaven. Meer dan de helft van het boek brengt Katadreuffe door in het kantoor van Stroomkoning. Hier heeft hij ook een kamer te huur. Op zich hebben de kantoren van Dreverhaven en Stroomkoning een kleine relatie tot het thema (word bij het volgende punt besproken). Vanuit deze twee kantoren worden de relatie tussen vader en zoon vooral gevoerd. Katadreuffe voelt zich op het advocatenkantoor thuis, hij houdt van het recht en daar krijgt hij de kans om zich te ontplooien tot advocaat.

Het verhaal speelt zich af in het vooroorlogse Rotterdam. Hier woont Katadreuffe ook. Een enkele keren maakt hij uitstapjes naar Den Haag en Leiden, maar deze worden nauwelijks beschreven. Rotterdam is een internationale stad, daarom is de kennis van talen belangrijk. Dit heeft Katadreuffe ook nodig voor zijn studie. De stad zelf heeft geen relatie met het thema van het boek of de personages. Het verhaal kan zich eigenlijk in iedere stad afspelen. Misschien heeft Rotterdam een relatie met het internationale van het advocatenkantoor, aangezien deze samenwerkte met een Engels kantoor.

Thema:

Het thema van het boek is: strijd tussen vader en zoon. Dit is makkelijk te verklaren. Tussen vader en zoon is nooit liefde geweest. Dreverhaven werkt hem zelfs tegen. Des ondanks slaat Katadreuffe zich hierdoor heen en werkt zich op van eigenlijk niets tot een goed advocaat. Katadreuffe wil beter worden dan zijn vader, hij wil laten zien dat hij zonder iemands hulp het kan schoppen tot advocaat. Als dat betekend dat hij geld moet lenen van zijn vader (een deurwaarder die niets liever wilt dan niet betalende uit huis willen gooien) moet lenen. Het lenen van Dreverhaven is bijna hetzelfde als het tekenen van je eigen doodvonnis. Dreverhaven behandelt hem niet als zijn zoon maar als een gewone lener. Wil hij zijn geld terug, dan krijgt hij het terug, geen uitzondering. Een belangrijk motief in het boek is trots. In het boek heeft ieder personage de trots in zich om niets van iemand aan te nemen en zelf, zonder hulp, door te vechten als het mis gaat. Bij de drie hamvragen heb ik verteld wat die trots doet met de personages. Trots zorgt ervoor dat het verhaal loopt zoals het beschreven is. Als er geen trots in voorkomt zal het verhaal niet zo spannend zijn geworden.

Mijn mening

Ik vond het een interessant maar soms ook een lastig boek. Het is niet echt een heel spannend boek en er zijn niet veel open plekken. Alleen op het einde, wanneer Katadreuffe de deur uitloopt, weet je niet wat hij verder in zijn leven van plan is. Zelf kan ik me niet helemaal inleven in Katadreuffe. Ik snap niet waarom hij geen hulp aanvaardt, voor zijn trots misschien, maar je kunt bijna niet leven zonder hulp. Het verhaal had een prettige stijl. Er waren flashbacks om je wat achtergrond informatie te geven. Dit vind ik erg handig. Ook worden personen uitgebreid beschreven en gebeurtenissen ook. De structuur bestaat uit tijdsprongen en flashbacks. Ook zijn er andere verhaallijnen. Dit maakt het verhaal niet saai of langdradig. Ik kan redelijk begrijpen waarom Katadreuffe geld afslaat of geld aanneemt van mensen. Als je te trots bent om hulp van anderen te aanvaarden snap ik waarom je geen geld aanneemt. Maar hij neemt het soms wel aan om zijn toekomst te kunnen verbeteren en om met het geld beter te worden dan zijn vader. Ik kan mij niet zo vinden met de normen en waardes van Katadreuffe (en Dreverhaven). Zelf zal ik vaker hulp aanvaarden en een band willen opbouwen met mijn ouders. Maar ik denk net als Katadreuffe wel aan mijn studie, die staat voorop. Alleen zal ik het niet net zoals hem vóór alles laten gaan. Maar ik vind het wel bij het boek passen. Het boek zet mij wel aan het denken. Je ouders kunnen je tegenwerken. Ik verwacht dat niet echt van een ouder. Een ouder hoort het kind te steunen. Het is lastig om erachter te komen wat de schrijver hiermee wil bereiken. Ik denk dat hij mensen wil laten zien dat zelfs vader en zoon tot het uiterste gaan, alleen al door twee botsende karakters. Het is ook gedeeltelijk biografisch aangezien Bordewijk advocaat was. Ik vind dat hij er goed in geslaagd is aangezien de boodschap is overgebracht. Veel mensen vinden het ook een aangrijpend verhaal. Ik vind het een heel mooi verhaal, een verhaal dat je bijblijft en aan het denken brengt.

Korte samenvatting

Joba Katadreuffe werkte als dienstmeisje bij deurwaarder Dreverhaven. Van deze deurwaarder raakt zei zwanger, en Dreverhaven wil met haar trouwen. Joba slaat zijn aanzoek af, ze wilt het kind in haar eentje opvoeden. Ze wilt onafhankelijk zijn. Jacob Willem Katadreuffe komt met de keizersnede ter wereld en weer accepteert zijn moeder geen hulp. Ze voedt het kind in haar eentje op, levend van haar borduurwerken. De relatie tussen moeder en zoon is niet geweldig, ze willen beide alles zelf doen en accepteren geen giften. Jacob wilt op zijn eigen benen staan en leent geld om een sigarenwinkel over te nemen. Deze gaat echter snel failliet en Katadreuffe houdt hier een schuld aan over bij de woekerbank. Bij zijn moeder komt Jan Maan te wonen, deze Maan wordt een van Katadreuffes beste vrienden. Een paar dagen later moet Katadreuffe bij het advocaten en rechtskantoor van Stroomkoning komen. Hij wordt daar officieel failliet verklaard, maar hij heeft niet genoeg geld om zijn schuld af te betalen. Zijn schuld wordt kwijtgescholden. De curator van Katadreuffe, de Gankelaar, ziet iets in hem en biedt hem een baantje aan op het kantoor. Hij krijgt ook een kamer in het huis van de conciërge. Jacob blijkt erg goed te zijn in zijn werk, maar zijn vader zit hem tegen. Op het kantoor komt Katadreuffe er namelijk achter dat Dreverhaven zijn vader is, en een deurwaarde. Dreverhaven zit hem dwars door alsnog een tweede faillissement aan te vragen voor de sigarenwinkel (de woekerbank is namelijk van Dreverhaven). Katadreuffe gaat verhaal halen bij zijn vader, maar die houdt voet bij stuk. Stroomkoning lost dit probleem op door het salaris van Katadreuffe te verhogen. Ondertussen werkt Katadreuffe aan zijn staatsexamen, hij wil advocaat worden. Zijn vader vraagt alweer een derde faillissement aan en samen met jurist Carlion spannen ze een rechtszaak aan tegen Dreverhaven. Ze winnen, Katadreuffe wordt bureauchef en hij slaagt voor zijn staatsexamen. Een aantal advocaten op het kantoor vertrekken waardoor er een plek vrij komt als advocaat voor Jacob. Hij doet momenteel zijn rechtenstudie. Joba wordt ernstig ziek. Katadreuffe wordt uiteindelijk advocaat en gaat naar Dreverhaven om hem te laten zien dat het hem is gelukt. Hij heeft het in zijn eentje gedaan. Dreverhaven zegt dat dankzij hem Katadreuffe heeft gevochten voor een goede baan. Een paar dagen later sterft Joba. Ze heeft geld voor Katadreuffe gespaard, haar hele leven lang. Hierdoor wordt hij emotioneel: hij heeft nooit geprobeerd een goede band me haar te krijgen.