Boekverslag: Boris van Jaap ter Haar

Het boek Boris van Jaap ter Haar is een waargebeurd verhaal. Het verhaal van de tienjarige Boris speelt zich af tijdens de bezetting van St. Petersburg door de Duitsers. Het verhaal zelf werd aan Jaap ter Haar verteld in de jaren '60. In dit artikel een korte samenvatting van het boek, een uiteenzetting van de hoofdpersoon en andere personages en welke boodschap er in dit boek zit.

Samenvatting

De hongersnood is hoog in St. Petersburg als de Duitsers het land hebben bezet. Boris en Nadja moeten maar hopen dat ze genoeg soep krijgen opgeschept voor de bonnen die ze inleveren. Boris woont alleen met zijn moeder in de stad. Zijn moeder wil dat Boris geëvacueerd wordt, zodat hij een beter leven krijgt, maar Boris weigert dit. Hij is namelijk bang dat hij net als zijn vader verdrinkt als ze met de vrachtwagens door het ijs zakken. Overdag loopt hij met zijn vriendin Nadja naar de voedselbank om soep op te halen. Op een dag vertelt Nadja dat haar grote broer gisteravond is gestorven. Voor zijn dood heeft hij nog wel tegen haar verteld dat er een grote akker is waar aardappels liggen. Nadja en Boris besluiten om op zoek te gaan naar deze akker, maar door gebrek aan eten onderweg vallen ze versuft neer. Dan komt er een Duitse soldaat aanstappen die hen te eten geeft. Deze actie verbaasd Boris, omdat hij van mening was dat alle Duitsers slecht waren. Toch besluit hij zich over te geven en ze worden weer veilig thuisgebracht. Thuis verslechterd de situatie en uiteindelijk moet Nadja het zelfs met de dood bekopen. Ze is gestorven op het moment dat ze in haar dagboek las. Boris neemt het dagboek mee en zijn moeder leest hem er elke avond uit voor. Zo blijft er toch nog een stukje Nadja bij Boris leven. Als Boris een uitnodiging krijgt voor een toneelstuk is hij achterdochtig, bang dat het een truc is om alle kinderen mee te nemen naar elders. Zijn moeder blijft erop aandringen, maar Boris lijkt onvermurwbaar. Toch besluit hij eens te kijken en dan blijkt dat er inderdaad een voorstelling is. Daarna worden alle kinderen naar een grote zaal geleid, en dan komt er een droom uit voor alle kinderen. Ze krijgen namelijk te eten! Soep, aardappels, groente en vlees. Boris neemt een stuk vlees en aardappel mee voor zijn moeder. De bezetting is voorbij en Boris mag gewoon bij zijn moeder blijven wonen. Tijdens een optocht waarbij de Russen de Duitse soldaten vernederen herkend Boris de soldaat die zijn leven redde. Hij omhelst hem, tot afschuw van de overige burgers. Maar een oude vrouw waardeert de actie en zegt: '' Wat hebben we aan onze vrijheid als we moeten leven in haat?''

Hoofdpersoon:

Boris Makarenko is een jongen van tien jaar die midden in de bezetting van St. Petersburg door de Duitsers leeft. Boris heeft vaak nachtmerries over een ‘’waterdier’’ dat uit het ijs naar boven komt en zijn vader die met vrachtwagens over het ijs rijdt om eten te halen. Hij is als de dood om bij zijn moeder weggehaald te worden, omdat hij dan over hetzelfde ijs moet, waar ook zijn vader in is verongelukt. Boris heeft een vriendin die Nadja heet en samen met haar gaat hij op zoek naar voedsel. Onderweg echter vallen ze beide versuft op de grond en moet een Duitse soldaat ze redden. Boris was tot dan toe erg fel tegen de Duitsers, maar hij stelt zijn vooroordelen bij. Aan het eind van de oorlog merkt Boris bij zichzelf dat hij een verandering heeft doorgemaakt in zichzelf.

Overige personages

Nadja is het iets oudere vriendinnetje van Boris. Nadja wordt door Boris wel omschreven als een gek kind. Ze doet bijvoorbeeld gekke spelletjes en heeft haar eigenzinnige manier van dingen benoemen. Daarnaast is ze ook een beetje ondeugend en dapper. Ze stelt namelijk voor om aardappels te gaan stelen van een veld. Ze gaat ook gebukt onder allerlei ellende als haar vader en grote broer op een dag niet meer in leven zijn. Op het eind sterft ook Nadja uitgeput en uitgehongerd terwijl ze in haar dagboek schrijft.
De moeder van Boris is een vrouw die zichzelf opoffert voor haar zoon. Ze wil ook dat hij met zijn oom meegaat en geëvacueerd wordt, maar hier is Boris het niet mee eens. De moeder van Boris heeft veel verdriet omdat haar man verongelukt is. Boris wil niet dat zij alleen achterblijft en wil bij haar blijven om voor haar te zorgen.
Oom Wanja, is de broer van moeder die Boris mee moet nemen naar hun nicht. Oom Wanja zet zich ook in voor de kinderen in hongersnood en begeleidt de vrachtwagens die over het ijs gaan om eten op te halen. Hij is ook een van de organisatoren van het toneelstuk en het diner voor de kinderen.

De boodschap

Deze oorlogsroman is er duidelijk een met de nadruk op hoe de hoofdpersoon de oorlog beleefd.
Vooral van Boris kom je te weten wat hij voelt en denkt. De paniek die hij heeft van zijn nachtmerrie over het ‘’waterdier’’, zijn angst om bij zijn moeder vandaan te worden gehaald en je voelt de ellende die zich om hem heen afspeelt. Het verhaal is geen opeenstapeling van dappere gebeurtenissen, Boris is geen held. Ja, hij durft het wel om een lange weg af te leggen om aardappels te verzamelen, maar dan komt hij uitgeput en uitgehongerd samen met zijn vriendin Nadja in de sneeuw te liggen en moet een Duitse soldaat, de vijand dus, hem redden. Boris stelt dan zijn vooroordelen over Duitsers bij en op het eind wordt er gezegd dat Boris vanaf dat moment een verandering doormaakte. Over de bezetting in Rusland door Duitsland kom je verder ook niet veel te weten. De nadruk ligt echt op hoe Boris de oorlog ervaart. De boodschap is dat vooroordelen fataal kunnen zijn. Stel dat Boris geweigerd had om zich te laten helpen? En wat de oude vrouw op het eind van het verhaal ook zo treffend zegt:'' Wat hebben we aan onze vrijheid als we moeten leven in haat?'' Dit hoeft denk ik geen nadere uitleg.