Ritme in een tekst

Bij het ene boek kom je niet door te tekst heen, in het andere boek vlieg je er juist doorheen. Waarom klinkt de ene tekst beter dan de andere tekst? Dit kan onder andere te maken hebben met het ritme in een tekst. In tekst zit namelijk net zo goed ritme als in muziek. Wat is ritme precies en hoe breng je het aan in je tekst? Veel dingen die je elke dag doet, zoals een maaltijd koken, schoonmaken, praten met andere mensen, hebben patronen of routines. Bij het schrijven is het ook zo. Net als bij elke andere activiteit kan er automatisch een ritme in voorkomen maar het kan er ook bewust in aangebracht worden. Hier volgen 5 tips voor het verbeteren van teksten door aandacht te besteden aan het ritme.

Wissel de zinslengte af

Varieer het aantal woorden voor je zinnen – niet wiskundig of analytisch, maar op zo'n manier dat ze passen bij de inhoud van de tekst. Introduceer je bijvoorbeeld een komische onhandige man die stommelend de trap afkomt en pardoes op de grond terechtkomt, breng dan de hals over de kop afdaling tot een plotselinge stop met een beknopt commentaar. Beschrijf je een lange bureaucratische procedure met almaar doorlopende zinnen, knip figuurlijk dan met je vingers op een bruuske manier door er een korte zin tussen te doen. Hierdoor wordt de tekst beter leesbaar.

Luister voor inspiratie eens naar een muzikale compositie, en merk de variëteit van het ritme en tempo hierin op. Doe hetzelfde met de opnames van speeches, toespraken van conferenciers, films of tv-programma's en natuurlijk met fictie- en non-fictieverhalen.

Herplaats woorden en zinnen

Nederlands is een flexibele taal. Benut dit feit. Niet alle woorden in een zin hoeven op een vaste plaats te staan. Veel woorden kunnen op meerdere plaatsen in een zin staan. Verschuif woorden en uitdrukkingen tot ze in hun voorbeschikte plaatsen schijnen te vallen. Hoe? Lees je tekst hardop, dan hoor je of deze goed loopt of niet.

Door een bepaalde cadans in een zin aan te brengen, kan je van een gewone zin iets bijzonders maken, bijv.
"Op de boot naar Den Helder zat Tessa de Loo". Je hoort hierin het ritme : pompompóm, pompompóm, pompompóm.

Veel schrijvers zetten belangrijke informatie vooraan in een zin. Maar belangrijke informatie achterin een zin werkt ook.
Bijv. "Jan is vertrokken naar Terneuzen".

Omarm losse fragmenten van zinnen

De wet tegen incomplete zinnen is al lang ingetrokken. Heel lang. Eigenlijk was er nooit zo’n regel, behalve in de handboeken van grammatici. Mensen spreken de hele tijd in zinsfragmenten en incomplete zinnen. Waarom zou dit, behalve in hele formele teksten, ook niet zo kunnen zijn in informele teksten?

Match ritme met stemming

Laat de lengte en het ritme van een zin matchen met de stemming die je wilt weergeven. Een beschrijving van een mooi landschap of een verslag van een meeslepende ervaring zouden moeten klinken als een rustig kabbelende rivier.

"Hij reed langs de prachtige groene weilanden met dartelende lammetjes en slaperige koeien."

Daar tegenover zou de tekst die een spannende gebeurtenis in een thriller beschrijft, waarschijnlijk het meest effectief uitkomen in een korte uitbarsting van korte, simpele woorden.

"Hij keek naar de deur. Hij zag de deurklink. Hij luisterde. Kraakte daar iets?"

Pas spanning en ontspanning toe

In veel muzikale composities worden hoge pieken en diepe dalen tegenover elkaar gezet om spanning of emotie weer te geven. In een tekst kan dit ook toegepast worden om zo de lezer langs golven van spanning en ontspanning te voeren.