Motto's en wapenspreuken
Wie heeft er geen lijfspreuk? Het motto 'ken uzelf' hebben velen als credo. In de heraldiek komen we veel leuzen tegen. Adellijke families, staten en universiteiten spreken van wapenspreuken. Je kunt er ook zelf eentje bedenken, iets wat je aanspreekt, ga zorgvuldig te werk want wat je graag wilt komt ook uit. 'Denk en wens'.
In de heraldiek staat een leus boven het wapen
Een motto kan een zin- of kernspreuk, een uitdrukking, een citaat of een dekkende leus zijn. Het woord 'motto' betekent 'beweegreden', het komt van het werkwoord 'movere' dat 'bewegen' betekent. Een boek begint soms met een motto waarvan de bedoeling tijdens het lezen duidelijk wordt. In de heraldiek staat een leus boven het wapen of op de rand van de wapentent. De wapenspreuk of het motto staat op de bandelier of lint onder het wapen. Op een strook onder wapenschilden wordt soms een motto,
devies of wapenspreuk geschreven. Een wapenspreuk wordt ook wel wapenkreet genoemd of het oude woord 'ghecri'. Het goede voorbeeld is ons eigen Nederlandse wapen met de tekst: Je maintiendrai (Ik zal handhaven)
Een collectie van wapenspreuken van verschillende staten
Wapenspreuk | Vertaling | Staat |
Pravda vitei | De waarheid zal overwinnen | Tsjechië |
L'union fait la force | Eendracht maakt macht | België |
Liberté, égalité, fraternité | Vrijheid, gelijkheid, broederschap | Frankrijk |
Deo Juvante | Met Gods hulp | Monaco |
Plus ultra | Steeds verder | Spanje |
Einigkeit und Recht und Freiheit | Eenheid en gerechtigheid en vrijheid | Duitsland |
Dieu et mon droit | God en mijn recht | Verenigd Koninkrijk |
Een gezegde groeit uit tot een medaille.
Wapenspreuken van deelstaten en provincies
Wapenspreuk | Vertaling | Provincie |
Qua patet orbis | Zo wijd de wereld strekt | Nassau |
Luctor et emergo | Ik worstel en kom boven | Zeeland |
Vigilate Deo confidentes | Waakt, vertrouwende op God | Zuid-Holland |
Wapenspreuken van steden
Wapenspreuk | Vertaling | Stad |
Heldhaftig - Vastberaden - Barmhartig | | Amsterdam |
Sterker door strijd | | Rotterdam |
Libertatis primitiæ | Eerstelingen der vrijheid | Den Briel |
Haec libertatis ergo | Dit omwille van de vrijheid | Leiden |
Vicit vim virtus | Dapperheid heeft geweld overwonnen | Haarlem |
Domine dirige nos | Heer, leid ons | Londen |
Fluctuat nec mergitur | Het schommelt op de golven, maar gaat niet onder | Parijs |
Een korte spreuk elke dag herhaald wordt vervuld.
Wapenspreuken van universiteiten
Wapenspreuk | Vertaling | Universiteit |
Verbum Domini lucerna pedibus nostris | Het woord des Heren is een licht voor onze voeten | Rijksuniversiteit Groningen |
Sol iustitiae illustra nos | Zonne der gerechtigheid verlicht ons | Universiteit Utrecht |
In Dei nomine feliciter | Gelukkig in Gods naam | Radboud Universiteit Nijmegen |
Mens agitat molem | De geest brengt de materie in beweging | Technische Universiteit Eindhoven |
Scientia vincere tenebras | Duisternis overwinnen door wetenschap | Vrije Universiteit Brussel |
Sapere aude | Durf Denken | Universiteit Gent |
Sedes sapientiae | Zetel der wijsheid | Katholieke Universiteit Leuven |
Dominus illuminatio mea | De Heer is mijn licht | Universiteit van Oxford |
Hinc lucem et pocula sacra | Van hier, licht en heilige winden | Universiteit van Cambridge |
Een goede spreuk is de honing van de bijenkorf.
Wapenspreuken bij adellijke families
Wapenspreuk | Vertaling | Familie |
Plus d'honneur que d'honneurs | Meer eer dan eerbetoon | Huis Merode |
Repos ailleurs | Rust elders | Huis de Marnix de Saint-Aldegonde |
Sans peur et sans reproche | Zonder vrees en verwijt | Huis de Dampierre |
Roi ne puis, prince ne daigne, Rohan suis | Koning mag ik niet zijn, prins zal ik niet worden, ik weze Rohan | Huis de Rohan |
Noblitas virtute nititur | Adel onderscheidt zich door de kracht van haar ziel | Huis d'Oultremont |
Christus protector meus | Christus is mijn beschermheer | Huis d'Arenberg |
De gulden middenweg | | Huis Vanoudenhoven |
Houd voet bij stuk | | Huis van Dievoet |
Ad musicam aeternam | Naar de eeuwige muziek | Huis Boeykens |
Humilitas | Nederigheid | Huis Borromeo |
Je marche droit | Ik ga recht | Huis de Limburg-Stirum |
L'Union fait la Paix | Eendracht maakt de Vrede | Huis Triffin |
Semper Amor | Altijd liefde | Huis Tolle |
Wees uzelf | | Huis Van Waeyenberge |
De spreuk gaat voor de baet uit.
Collectie motto's
Sommige staten hebben geen wapenschild, maar hebben wel een motto, bijvoorbeeld: In God we trust (In God stellen wij ons vertrouwen, Verenigde Staten). Een motto van een persoon wordt lijfspreuk of credo genoemd.
Wapenspreuk | Persoon |
Alles komt terecht | Robert Fruin |
Door meten tot weten | Heike Kamerlingh Onnes |
Ende dispereert niet | Jan Pieterszoon Coen |
Ken uzelf | Socrates |
Te rekenen om tòch te trachten! | Willem van Oranje |
Wonder en is gheen wonder | Simon Stevin |
Een schip moet een naam hebben, dat mag ook een motto zijn. Voorbeeld:
'Zeilende Rijk'.
Lees verder