Motto's en wapenspreuken

Wie heeft er geen lijfspreuk? Het motto 'ken uzelf' hebben velen als credo. In de heraldiek komen we veel leuzen tegen. Adellijke families, staten en universiteiten spreken van wapenspreuken. Je kunt er ook zelf eentje bedenken, iets wat je aanspreekt, ga zorgvuldig te werk want wat je graag wilt komt ook uit. 'Denk en wens'.

In de heraldiek staat een leus boven het wapen

Een motto kan een zin- of kernspreuk, een uitdrukking, een citaat of een dekkende leus zijn. Het woord 'motto' betekent 'beweegreden', het komt van het werkwoord 'movere' dat 'bewegen' betekent. Een boek begint soms met een motto waarvan de bedoeling tijdens het lezen duidelijk wordt. In de heraldiek staat een leus boven het wapen of op de rand van de wapentent. De wapenspreuk of het motto staat op de bandelier of lint onder het wapen. Op een strook onder wapenschilden wordt soms een motto, devies of wapenspreuk geschreven. Een wapenspreuk wordt ook wel wapenkreet genoemd of het oude woord 'ghecri'. Het goede voorbeeld is ons eigen Nederlandse wapen met de tekst: Je maintiendrai (Ik zal handhaven)

Een collectie van wapenspreuken van verschillende staten

Wapenspreuk	Vertaling	Staat
Pravda viteži	De waarheid zal overwinnen	Tsjechië
L'union fait la force	Eendracht maakt macht	België
Liberté, égalité, fraternité	Vrijheid, gelijkheid, broederschap	Frankrijk
Deo Juvante	Met Gods hulp	Monaco
Plus ultra	Steeds verder	Spanje
Einigkeit und Recht und Freiheit	Eenheid en gerechtigheid en vrijheid	Duitsland
Dieu et mon droit	God en mijn recht	Verenigd Koninkrijk

Een gezegde groeit uit tot een medaille.

Wapenspreuken van deelstaten en provincies

Wapenspreuk	Vertaling	Provincie
Qua patet orbis	Zo wijd de wereld strekt	Nassau
Luctor et emergo	Ik worstel en kom boven	Zeeland
Vigilate Deo confidentes	Waakt, vertrouwende op God	Zuid-Holland

Wapenspreuken van steden

Wapenspreuk	Vertaling	Stad
Heldhaftig - Vastberaden - Barmhartig	[/TD][TD]Amsterdam
Sterker door strijd	[/TD][TD]Rotterdam
Libertatis primitiæ	Eerstelingen der vrijheid	Den Briel
Haec libertatis ergo	Dit omwille van de vrijheid	Leiden
Vicit vim virtus	Dapperheid heeft geweld overwonnen	Haarlem
Domine dirige nos	Heer, leid ons	Londen
Fluctuat nec mergitur	Het schommelt op de golven, maar gaat niet onder	Parijs

Een korte spreuk elke dag herhaald wordt vervuld.

Wapenspreuken van universiteiten

Wapenspreuk	Vertaling	Universiteit
Verbum Domini lucerna pedibus nostris	Het woord des Heren is een licht voor onze voeten	Rijksuniversiteit Groningen
Sol iustitiae illustra nos	Zonne der gerechtigheid verlicht ons	Universiteit Utrecht
In Dei nomine feliciter	Gelukkig in Gods naam	Radboud Universiteit Nijmegen
Mens agitat molem	De geest brengt de materie in beweging	Technische Universiteit Eindhoven
Scientia vincere tenebras	Duisternis overwinnen door wetenschap	Vrije Universiteit Brussel
Sapere aude	Durf Denken	Universiteit Gent
Sedes sapientiae	Zetel der wijsheid	Katholieke Universiteit Leuven
Dominus illuminatio mea	De Heer is mijn licht	Universiteit van Oxford
Hinc lucem et pocula sacra	Van hier, licht en heilige winden	Universiteit van Cambridge

Een goede spreuk is de honing van de bijenkorf.

Wapenspreuken bij adellijke families

Wapenspreuk	Vertaling	Familie
Plus d'honneur que d'honneurs	Meer eer dan eerbetoon	Huis Merode
Repos ailleurs	Rust elders	Huis de Marnix de Saint-Aldegonde
Sans peur et sans reproche	Zonder vrees en verwijt	Huis de Dampierre
Roi ne puis, prince ne daigne, Rohan suis	Koning mag ik niet zijn, prins zal ik niet worden, ik weze Rohan	Huis de Rohan
Noblitas virtute nititur	Adel onderscheidt zich door de kracht van haar ziel	Huis d'Oultremont
Christus protector meus	Christus is mijn beschermheer	Huis d'Arenberg
De gulden middenweg	[/TD][TD]Huis Vanoudenhoven
Houd voet bij stuk	[/TD][TD]Huis van Dievoet
Ad musicam aeternam	Naar de eeuwige muziek	Huis Boeykens
Humilitas	Nederigheid	Huis Borromeo
Je marche droit	Ik ga recht	Huis de Limburg-Stirum
L'Union fait la Paix	Eendracht maakt de Vrede	Huis Triffin
Semper Amor	Altijd liefde	Huis Tolle
Wees uzelf	[/TD][TD]Huis Van Waeyenberge

De spreuk gaat voor de baet uit.

Collectie motto's

Sommige staten hebben geen wapenschild, maar hebben wel een motto, bijvoorbeeld: In God we trust (In God stellen wij ons vertrouwen, Verenigde Staten). Een motto van een persoon wordt lijfspreuk of credo genoemd.

Wapenspreuk	Persoon
Alles komt terecht	Robert Fruin
Door meten tot weten	Heike Kamerlingh Onnes
Ende dispereert niet	Jan Pieterszoon Coen
Ken uzelf	Socrates
Te rekenen om tòch te trachten!	Willem van Oranje
Wonder en is gheen wonder	Simon Stevin

Een schip moet een naam hebben, dat mag ook een motto zijn. Voorbeeld: 'Zeilende Rijk'.