ADD bij kinderen: Handreikingen voor leerkracht (en ouder)

De dromers, de onoplettenden, de rustige leerlingen die je niet ziet. De leerlingen die het wel zouden moeten kunnen, maar die het niet doen. Vaak zijn dit kinderen met ADD. Omdat ze niet opvallen en liever niet in de belangstelling staan, komen ze vaak aandacht en begeleiding tekort. Hierdoor zijn het vaak onderpresteerders en raken ze gedemotiveerd voor school. Dit zou niet hoeven. Er zijn een aantal zaken waar je je bij het begeleiden van en lesgeven aan ADD-ers bewust van moet zijn. Een aantal strategieën die je kunt toepassen om het de ADD-er makkelijker te maken (en die voor 'normale' leerlingen ook werken).

Positief

ADD-ers zijn, meer nog dan andere kinderen erg gevoelig voor een positieve benadering. Dit type kind is snel geneigd tot een laag zelfbeeld, dus het is zaak om de positieve kanten te benadrukken. De ADD-er (en de ADHD-er) is erg gevoelig voor belonen. Iets simpels als een stickervel helpt bij 17-jarigen vaak nog steeds, omdat het hun gedrag inzichtelijk en visueel maakt.

Plaats in de groep

Een kind met ADD zal niet zo snel opvallen wat betreft gedrag. Het zijn vaak rustige kinderen die de les niet veel verstoren. Vaak resulteert dit voor deze kinderen in een plek achterin de klas, omdat ten onrechte wordt gedacht dat de leerling minder aandacht nodig heeft. Niets is echter minder waar. Leerlingen met ADD zijn er erg bij gebaat om zo dicht mogelijk bij de leerkracht te zitten, omdat ze anders sneller worden afgeleid door de dingen om hen heen.

De ideale plek is dus vooraan. Als leerkracht kun je zo ook op onopvallende wijze in de gaten houden of de leerling bij de les blijft.
Verder is het van belang om het kind zo min mogelijk prikkels te laten ervaren. Dat betekent dan ook dat de leerlingen in de omgeving van de ADD-er niet teveel prikkels moeten uitzenden. Een ADHD-er in de buurt van een ADD-er zetten is voor de laatste funest, aangezien de prikkels die een ADHD-er uitzend alle anderen zullen overheersen.

Visualiseren

De leerling met ADD is niet goed in het opnemen van auditieve instructie. Het beste is om informatie op zoveel mogelijk manieren aan te bieden, maar in elk geval ook visueel. Zorg ervoor dat instructie en uitleg ook op het bord worden ondersteund middels geschreven kernwoorden en/of pictogrammen. Naast het visualiseren van de instructie of de lesstof is het ook van belang om het dag- of lesrooster te inzichtelijk te maken. Dan kan worden verwezen naar het bord als de leerling de draad kwijt is.

Instructie geven

Omdat een ADD-er zeker op auditief vlak een zeer korte spanningsboog heeft, zijn er een aantal manieren om de leerling erbij te houden. Ten eerste het aanbieden van visuele ondersteuning van de instructie of lesstof. Ook kan men de instructie in kortere stukken opdelen. Probeer de ADD-er, meer nog dan de reguliere leerling, de uitleg te laten samenvatten of te herhalen. ADD-ers hebben vaak moeite met meervoudige instructie, hou die enkelvoudig en stap voor stap. Zo zou een instructie als: 'Pak je rekenboek op bladzijde 96 en maak som 13 tot en met 23' worden opgedeeld in:

• Pak je rekenboek
• Doe je rekenboek open op bladzijde 96
• maak som 13 tot en met 23

Uiteraard zouden deze stappen ook op het bord moeten worden gezet als ondersteuning.

Verwerking / Zelfstandig Werken

Bij het verwerken van de instructie of zelfstandig werken zijn er twee grote struikelblokken voor de leerling met ADD: Het opstarten en het 'erbij' blijven. Hou er rekening mee dat de ADD-er langzaam op gang komt. Blijf in de buurt van de leerling en help hem onopvallend met opstarten door in kleine stapjes te herhalen wat hij of zij moet doen. Zorg voor interactie tijdens het opstarten door vragen te stellen als: 'Wat ga je nu eerst doen? Wat heb je nodig? Hoe ga je dat doen?'

Als de leerling eenmaal klaar is om aan het werk te gaan, deel dan het werk op in kleinere eenheden en bespreek met het kind hoelang hij nodig heeft om een deelopdracht af te krijgen. Dit heeft oefening nodig. ADD-ers zijn niet goed in het inschatten van tijd, maar een instrument als een time-timer helpt om dit inzichtelijk te maken. Ten tweede is een veelvuldige controle en feedback belangrijk. De leerkracht zal vaker bij de ADD-er langs moeten gaan om te controleren. De leerling moet niet naar de leerkracht hoeven gaan, omdat het hierdoor uit zijn concentratie raakt en opnieuw zal moeten opstarten.

Multimediaal

Omdat een ADD-er zo snel afgeleid raakt, is het zaak om de verwerking zo multimediaal en afwisselend mogelijk te laten geschieden. Laat de leerling een specifieke vraag zelf opzoeken op het internet, een presentatie voorbereiden over een onderwerp, of een verwerking van een opdracht in Word in plaats van zijn schrift maken. Hoe meer afwisselende manieren van verwerken, hoe beter de leerling gefocust zal blijven.

Tijd

Een ADD-er kan lastig met tijd omgaan. Tijd is voor veel van deze leerlingen een heel abstract begrip. Probeer tijd daarom altijd inzichtelijk te maken. Dit kan door middel van de eerder genoemde time-timer. Omdat een ADD-er zo weinig tijdgevoel heeft, kan dit tot onnodige spanning leiden. Een ADD-er kan weinig met een instructie als: 'Je gaat nu een uur aan je Nederlands.' Probeer Voor dit type leerling de opdracht zo concreet mogelijk te maken door te stellen wat er af moet zijn en niet hoeveel tijd daarvoor staat. Natuurlijk ontkomt men niet aan enige tijdsindicatie, maar maak die net als de opdrachten zo klein en overzichtelijk mogelijk. Het is beter om in korte periodes van tien minuten te werken.

Feedback

Feedback is voor een ADD-er erg belangrijk. De ADD-er krijgt door middel van feedback inzicht in zijn eigen functioneren. De feedback moet altijd neutraal of positief zijn. Als een doelstelling niet is gehaald, probeer dan de punten te benadrukken die wel zijn gelukt en de leerling zelf aan te laten geven waarom het niet is gelukt. De meeste ADD-ers zijn geneigd om zichzelf dan naar beneden te halen en te zeggen dat ze niet hard genoeg hebben gewerkt. Probeer hier als leerkracht niet in mee te gaan, omdat het een begin is van een negatief zelfbeeld, waar dit type leerling erg gevoelig voor is.

Toetsen

ADD-ers zijn niet goed in automatiseren. Zeker bij zogenaamde stamptoetsen zal een ADD-er meer moeite hebben en meer tijd nodig hebben. Andere toetsen, waarbij meer inzicht en toepassing nodig is, gaat hem vaak beter af, hoewel de opstartfase hier vaak langer is. Ook bij toetsen is een afwisseling welkom. Een toets op een PC maken of mondeling afnemen zorgt voor meer motivatie en een langere concentratiespanne.

Niet elke ADD-er is hetzelfde

De hierboven beschreven strategieën zijn slechts handreikingen om een leerling met ADD te kunnen helpen. Het belangrijkste is echter dat de leerkracht en ouders in gesprek blijven met het kind. Bekijk samen met het kind wat het nodig heeft om gemotiveerd te blijven voor school en beter te presteren. Probeer dingen uit, evalueer, hou wat je kunt gebruiken en laat gaan wat niet bruikbaar is.

Lees verder

• ADD bij kinderen: omgaan met ADD op school
• ADD: De kenmerken en ADD in de dagelijkse praktijk
• ADD: Overeenkomsten en verschillen met ADHD