Eindscriptie maken

Na een aantal jaren zwoegen, komt het einde van je HBO opleiding in zicht. Het is tijd om aan je eindscriptie te gaan beginnen. Om competent te kunnen afstuderen is het tienstappenplan (TSP) ontwikkeld voor afstudeerders. Dit geeft houvast om de afstudeeropdracht goed en ordelijk uit te voeren. Voor het afstudeertraject is meestal een periode van vijf maanden beschikbaar. In dit artikel komen alle tien de stappen aan bod.

Het begin van je eindscriptie

Alle begin is moeilijk, maar de start aan een eindscriptie wordt door velen als heel lastig ervaren. Het belangrijkste van een afstudeeropdracht is een goed onderwerp voor jouw onderzoek. Is jouw werkplek tevens jouw stage, dan kun je, in overleg met de praktijkbegeleider van jouw werk analyseren welke interne en externe problemen binnen het bedrijf om een oplossing vragen. Tijdens je studie heb je verschillende moduleopdrachten gemaakt, waardoor je al zicht hebt op de eventuele problemen binnen de organisatie.

Heb je geen vaste stageplek, dan moet je op zoek naar een bedrijf waar jij een passend onderzoek voor mag uitvoeren.
Heb je deze stageplek gevonden, dan is het van groot belang dat je kritisch kijkt naar de opdracht die jou wordt aangeboden. Hiervoor kun je gebruik maken van de eerste vijf stappen van het tienstappenplan, de oriëntatiefase.

Meestal krijg je vijf maanden de tijd voor je eindscriptie. Het is belangrijk om een goede tijdsplanning te maken. Door middel van een masterplan verdeel je het traject in tien stappen. Dit noemen we het tienstappenplan. De eerste vijf stappen bestaan uit de oriëntatiefase. Hier staan ongeveer 15 dagen voor. Stap zes t/m acht vormen de onderzoeksfase. Dit is een traject van 50 dagen. Ten slotte volgt stap negen en tien, de invoeringsfase. Hier staan 35 dagen voor. In dit artikel wordt het tienstappenplan nader toegelicht. Maak tijdens het gehele traject gebruik van een logboek. Dit is een checklist waarmee je per stap in de gaten houdt of je nog op koers ligt.

Stap 1: Externe oriëntatie

Doelstelling van de externe oriëntatie is om meer te weten te komen van de sector, het bedrijf en de eventuele opdracht die het bedrijf voor jou voor ogen heeft. Met de externe oriëntatie kun je bepalen of het probleem intern of extern is gericht. Veel bedrijfsproblemen hebben direct of indirect te maken met externe oorzaken. Voor elke stap kun je in het logboek een checklist bijhouden. Voor de externe oriëntatie zou dit er als volgt uit kunnen zien:

Checklist stap 1 Externe oriëntatie

Vragen

1. Tot welke sector behoort het bedrijf?
2. Wat zijn de belangrijkste sectorontwikkelingen?
3. Welke positie heeft het bedrijf in de sector?
4. Wat zijn de recente bedrijfsontwikkelingen?
5. Wat is de invloed van de sectorontwikkelingen op de vermoedelijke opdracht?
6. Overige opmerkingen

Belangrijk is, dat je bij het verzamelen van informatie gericht zoekt naar wat voor jouw eventuele opdracht van belang is. Hier staat in het masterplan ongeveer 2 dagen voor. Valkuil is, om de hoeveelheid informatie die beschikbaar is, niet goed te filteren. Richt je alleen op sector/branche informatie die voor jouw onderzoek van belang is.

Stap 2: Intakegesprek

Een intakegesprek met de opdrachtgever heeft een aantal doelen:
Het beter leren kennen van de opdrachtgever. Dit is vooral van belang als je geen vast stageadres hebt. Is je eigen werk je stageadres, dan ken je de opdrachtgever al. Toch is het intakegesprek dan ook van groot belang. Je moet er namelijk achter zien te komen wat volgens jouw opdrachtgever het probleem is, hoe urgent het probleem is, waar het probleem door is ontstaan, wat er al aan is gedaan, wie er bij zijn betrokken en wat de opdrachtgever verwacht van het resultaat. Hiervoor kun je de checklist van stap 2 gebruiken.

Als de mogelijkheid er is, zorg dan dat je schoolbegeleider bij het intakegesprek aanwezig is. Zorg voor een goede agenda. Spreek met je schoolbegeleider af dat de regie van het gesprek bij jou ligt. Maak van het intakegesprek een verslag voor de opdrachtgever en de schoolbegeleider. Vul ter afsluiting van stap 2 je logboek in.

Stap 3: Oriënterende interviews

Doelstelling van stap 3 is te bepalen in hoeverre de interne omstandigheden gunstig zijn voor jouw afstudeeropdracht. Als jouw probleemoplossing implementeerbaar moet zijn, zul je inzicht moeten krijgen in de primaire processen van het bedrijf, de bedrijfscultuur, opvattingen over de vraagstelling, bereidheid om tot een oplossing te komen, beschikbaarheid van gegevens en draagvlak voor het verstrekken van de opdracht. Het verwachtingspatroon over de aanpak van het probleem en de eventuele oplossing moet wel ongeveer op één lijn liggen.

Hiervoor kun je gebruik maken van een kort onderzoek door middel van oriënterende interviews. Ongeveer vijf verkennende interviews met medewerkers die betrokken zijn bij het probleem moeten zorgen voor actie, motivatie, het uitspreken van zorgen en opvattingen en het opbouwen van een vertrouwensband.

De uitkomsten van je onderzoek kun je vermelden in je logboek door middel van een checklist. Zorg dat je onder andere antwoord krijgt op de vragen welke verschillende probleemomschrijvingen er naar voren komen, welke opdrachtformuleringen hieruit naar voren komen, aan welke oplossingsrichtingen wordt gedacht en welke voorwaarden worden gesteld aan de probleemoplossing.

Let tijdens de oriënterende interviews op de cultuurkenmerken van de organisatie. Zijn contacten met de betreffende personen makkelijk te leggen, houden zij zich aan afspraken, hoe word je te woord gestaan? Dit kunnen indicaties zijn die invloed kunnen hebben op de voortgang van je afstudeerproject. Eindig elke stap met een verslag in je logboek. Deel dit verslag met je schoolbegeleider.

Stap 4: Analyse

Deze stap is erg belangrijk in de oriënterende fase. Doelstelling is om te analyseren of de afstudeeropdracht, met de informatie die je hebt verzameld in de eerste drie stappen, kans van slagen heeft. Nu moet de beslissing vallen of je de opdracht wel of niet gaat aannemen. Dwingende redenen om de opdracht niet aan te nemen kunnen zijn: een dreigend faillissement, conflicten tussen medewerkers en management of binnen het management en een op stapel staande ingrijpende reorganisatie.

In deze stap gebruik je alle verzamelde gegevens als bouwstenen voor de terugkoppelingspresentatie. Door deze analyse heb je een beter beeld gekregen van het bedrijf, de cultuur en de problemen. Aan de hand van deze inzichten kun je voorstellen doen voor een herziene opdracht, plan van aanpak, voorwaarden voor de uitvoering en uitvoeringsafspraken.

De checklist in jouw logboek moet antwoord geven op de volgende vragen:

• In hoeverre is er bij de geïnterviewden verschil van mening over het probleem en de oorzaak?
• Welke analysemethodes heb je gebruikt en waarom?
• Wat moet de terugkoppeling opleveren?
• Wat is het definitieve voorstel voor de opdrachtformulering naar aanleiding van de oriëntatie?
• Hoe ziet de aanpak van het onderzoek er nu uit?
• Hoe ziet de terugkoppelingspresentatie eruit en welke problemen voor het uitvoeren van de opdracht moeten nog tijdens de terugkoppelingssessie worden opgelost?

Stap 5: Terugkoppeling/contractering

Doel van stap 5 is, om overeenstemming te krijgen over de afstudeeropdracht. Bij de terugkoppelingspresentatie zullen de opdrachtgever, de schoolbegeleider, de praktijkbegeleider en de geïnterviewde medewerkers aanwezig zijn. Er moet een definitief antwoord komen op de volgende vragen:

• Is iedereen het eens over de probleemstelling, de opdrachtformulering en het plan van aanpak?
• Wat zijn de veranderingen in de opdracht en waarom?
• Welk resultaat heeft ieder voor ogen?
• Aan welke eisen moet de oplossing voldoen?
• Hoe belangrijk is de opdracht voor het bedrijf?
• Is er daadwerkelijk een doel om de oplossing te implementeren?
• Welke aanvullende informatie is nog nodig?
• Welke werkafspraken worden er gemaakt?

Het plan van aanpak moet in de vorm van een onderzoeksvoorstel ter beoordeling worden ingeleverd bij de schoolbegeleider. Pas na deze goedkeuring mag een start worden gemaakt met de onderzoeksfase. In het onderzoeksvoorstel moeten de volgende punten zijn opgenomen:

• Titel van de opdracht

• Inhoud eindscriptie

• Probleemstelling
• Motivatie voor opdracht
• Relatie met eigen werkomgeving
• Persoonlijke leerdoelen
• Analysemethodes
• Literatuur
• Tijdspad

Stap 6: Werkplanning en projectorganisatie

De oriëntatiefase is afgerond. De vorige 5 stappen horen in ongeveer 15 dagen te zijn afgerond. Er wordt nu een start gemaakt met de uitvoeringsfase. Deze zal gemiddeld 50 dagen in beslag gaan nemen.

Doel van stap 6 is om het plan van aanpak te concretiseren naar een gedetailleerde werkplanning. Deze werkplanning bestaat uit deelactiviteiten die in de volgende stappen zullen worden uitgevoerd. Ook hiervoor is de checklist in jouw logboek van groot belang. Uit het plan van aanpak kunnen een aantal acties worden geconcretiseerd:

• Uitvoeren literatuurstudie;
• Keuze van de onderzoeksmethoden;
• Keuze methoden van informatieverzameling;
• Maken van een werkplanning;
• Ontwerpen van een projectorganisatie;
• Afspraken over een rapportageplan;
• Het maken van een gedetailleerde planning voor het diepteonderzoek.

Stap 7: Diepteonderzoek

Doelstelling van het diepteonderzoek is de uitvoering van het gespecificeerde onderzoek. De checklist voor stap 7 zoekt een antwoord op vragen aangaande het diepteonderzoek.

• Hoe ziet het plan van aanpak eruit?
• Wat zijn de gebruikte methoden van informatieverzameling?
• Wat zijn de onderzoeksresultaten?
• Is er afgeweken van de planning?
• Wat zijn de oplossingsmogelijkheden?
• Wie zijn voor– en tegenstanders van de verschillende oplossingen en welke oplossing is het meest haalbaar?

Actiepunten in deze fase zijn achtereenvolgens het onderbouwen van jouw plan van aanpak door middel van een literatuurstudie, het formuleren van de onderzoeksvragen, bepalen van de methoden van informatieverzameling, delegeren van werkzaamheden, bewaken voortgang, beantwoorden van onderzoeksvragen en het verzorgen van tussentijdse rapportages.

Stap 8: Oplossingsplan

De doelstelling van stap 8 is met bruikbare oplossingen te komen voor het probleem, met als doel hierover overeenstemming te bereiken. De checklist voor het oplossingsplan zou de volgende vragen kunnen bevatten:

• Welke oplossingen kun je presenteren?
• Naar welke oplossing gaat de voorkeur uit?
• Wie staan achter de oplossing?
• Wat verandert er voor de organisatie?
• Wie beslist over de voorgestelde oplossing?
• Hoe ziet het invoeringsplan eruit?

Actiepunten bij stap 8 zijn: Het bepalen van de oplossingsrichtingen; voorkeursoplossing kiezen; globaal implementatieplan ontwerpen; oplossingspresentatie ontwerpen en organiseren; verslag maken; logboek invullen. Met deze stap wordt de onderzoeksfase afgesloten.

Stap 9: Invoering

Vanaf stap 9 gaat de invoeringsfase in. Voor de invoeringsfase staat een tijd van ongeveer 35 dagen. Doel van deze stap is de geaccepteerde oplossing te implementeren. Hiervoor zullen aanpassingen nodig zijn binnen de organisatie. De checklist in jouw logboek zou de volgende vragen kunnen bevatten:

• Hoe moet het implementatieplan eruit zien?
• Hoe komt de organisatieverandering eruit te zien?
• Welke rol wil je zelf vervullen bij de implementatie?
• Welke interventies moeten de implementatie ondersteunen?

Actiepunten bij stap 9 zijn: Opstellen en presenteren van een gedetailleerd implementatieplan; opzetten van een veranderingsorganisatie; bepaal je eigen rol; maak een keuze voor interventies; let op de risico's; stuur het veranderingsproces aan; leg de bal steeds meer bij de betrokken medewerkers.

Stap10: Afronding en afstuderen

Doelstelling van deze laatste stap is om jouw onderzoek en implementatie op een, voor de opdrachtgever, bevredigende manier af te ronden. Hiermee samenhangend levert dit dan ook een positieve beoordeling op van jouw schoolbegeleider. De schoolbegeleider zal andere dingen in zijn beoordeling laten meewegen dan de opdrachtgever. Hij/zij zal letten op zelfredzaamheid en uitvoeringskwaliteiten. Een positieve beoordeling van jouw opdrachtgever vormt echter wel de basis.

Om af te sluiten zullen in deze stap de volgende vragen uit jouw checklist beantwoord moeten zijn:

• Hoe is de overdracht geregeld?
• Wat heeft de afrondingspresentatie opgeleverd?
• Wie zijn betrokken bij de afrondings– en evaluatiegesprekken?
• Wat heeft de evaluatie opgeleverd?
• Wat kun je zeggen over je eigen evaluatie en wat zijn de verbeterpunten?
• Is het rapporteren en afstuderen goed verlopen?

Actiepunten aan het einde van het traject zijn: Het houden van een slotpresentatie voor de opdrachtgever; Overdragen van competenties; Evaluatieformulier ontwerpen; Het houden van evaluatiegesprekken; Zelfevaluatie; Maken evaluatieverslag; Voorbereiding afstudeerpresentatie; Schrijven van het eindrapport; Afstudeersessie organiseren en dit succesvol afronden!

Uiteindelijk je diploma in ontvangst nemen en feest vieren!

Lees verder

• Hoe maak je een goede moduleopdracht?
• Werk en studie combineren, hoe doe je dat?