De herberg met het hoefijzer; boekverslag

In 1933 schrijft A. den Doolaard zijn beroemd geworden boek "De herberg met het hoefijzer". De stof voor dit boek doet hij op tijdens een voetreis van Saloniki naar Serejewo. Gedurende die tocht leert hij het leven van de Malissoren kennen, een bergvolk in Albanië. Dit volk kent nog de bloedwraak, een thema dat de schrijver in "De herberg met het hoefijzer" voor zijn verhaal gebruikt.

Algemene informatie

• Schrijver: A. den Doolaard, pseudoniem van Cornelis Johannes George Spoelstra. (1901-1994)
• Uitgegeven in 1933.
• Aantal pagina's: 142.
• Moeilijkheidsgraad: bovenbouw VMBO, niveau 3/4; lagere klassen Havo, VWO.

Thema van het boek

Het stramien waarop het verhaal 'geborduurd' is, is de bloedwraak die onder de Malissoren -de bewoners van de bergstreken in Noord-Albanië- in gebruik is. De bloedwraak is gebaseerd op het aloude principe 'oog om oog, tand om tand'. De bloedwraak was door de overheid verboden en de gendarmes hadden tot raak -mochten zij iets op het spoor komen dat daar op leek- het gebruik in de kiem te smoren en de schuldigen te straffen.

Plaats en tijd van handeling

Het verhaal speelt zich af in de Noordalbanese Alpen. De stad Scutari speelt een belangrijke rol, omdat daar de "Herberg met het hoefijzer" gevestigd is. Zo wordt althans in de volksmond "Grand Hotel London" genoemd.
De gebeurtenissen uit het boek kunnen we dateren in de eerste decennia van de twintigste eeuw.

Personen

• Erwin Raine, Engelse geoloog die de opdracht krijgt in Albanië lonende koperlagen te zoekn in het gebergte.
• Leonard, de hoofdpersoon, ongeveer 15 jaar oud.
• Raouf, zo wordt de oudere broer van Leonard door de gids genoemd.
• Katharina, de overspelige vrouw van Raouf.
• Remzi, andere naam voor Leonard.
• Pastoor Josef, de pastoor van Theth.

Inhoud

De Engelse geoloog Erwin Raine wordt door zijn maatschappij, de Trepca Mining Company, uitgezonden naar de Noordalbanese Alpen om te onderzoeken of zich daar lonende ertslagen bevinden. Omdat zijn verloving net verbroken is, ziet hij deze opgave als een welkome afleiding. Als zijn missie slaagt, moet hij de boodschap "good health" naar de maatschappij telegraferen. In het andere geval luidt de boodschap "ill". Aangekomen in de stad Scutari neemt hij zijn intrek in Grand Hotel London. De waard vertelt hem dat hij het beter de Herberg met het hoefijzer kan noemen; zo is het in de volksmond bekend. Naast de deurpost hangt namelijk een hoefijzer: de herinnering aan een vroegere opstand.

Raine heeft niet veel bagage bij zich: een rugzak met geologische instrumenten, landkaarten, wat kleding en een Steyrrevolver met twintig patronen. Hij wil zich laten scheren. Na meerdere keren geroepen te hebben, verschijnt er een jongen van ongeveer vijftien jaar. Raine had hem in het keukentje aandachtig naar een foto zien kijken. De jongen gaat hem scheren. Uit het gesprek dat dan ontstaat, blijkt dat hij Leonard heet en een Malissor is, uit de stam van Sjosj. Hij is pas twee weken in Scutari om daar werk te zoeken.

Tijdens een wandeling door Scutari ontmoet Raine Leonard opnieuw. Hij staat een bruine pony te borstelen. Het woord 'bloedwraak' valt, de gewoonte de eigen eer en de eer van de familie te verdedigen. Raine vraagt de jongen zijn gids te worden. Na een wandelimg op een later tijdstip ziet Raine dat het hoefijzer bij de voordeur verdwenen is. Ook uit zijn rugzak ontbreekt iets: de Steyrrevolver met de patronen. Onderin de rugzak ligt een briefje en wat geld. Op het briefje staat geschreven: Dit is het spaargeld van Leonard.....Verraadt mij niet!

De volgende dag gaat Raine met een gids op pad. Tijdens hun tocht door de bergen hoort hij mensen roepen. De gids vertelt dat de bergbewoners elkaar op die manier boodschappen doorgeven. De gids, die ook zelf Malissoor is, vertelt: "Ons echte bezit, dat zijn onze eer en onze vrouwen. En die kent gij nog geen van beiden. En dat bezit verdedigen wij."
Onderweg komen ze een bruidspaar tegen die de ouders van de bruid een eindweegs terug naar huis vergezellen. Ze begroeten ze op de wijze van de Malissoren: "Een lang leven!"

Raine en de gids overnachten in een boerderij. De gids vraagt aan Raine of hij -als hem daar naar gevraagd wordt- aan de gendarmes te zeggen dat een groepje mannen die avond om tien uur in de boerderij aangekomen is. Hij belooft dat, maar wil wel weten waarom hij dat moet zeggen. Zonder het te weten wordt Raine op die manier in een complot betrokken.

De gids vertelt hem een verhaal: " Een man, die we Raouf zullen noemen, gaat op aandringen van zijn vrouw (Katharina) werk zoeken in het buitenland, Joegoslavië. Hij vertrouwt zijn bezittingen en zijn vrouw toe aan zijn jongere broer. Laten we hem Remzi noemen. Remzi heeft gisteravond de minnaar van zijn schoonzuster Katharina doodgeschoten."
Raine zegt dat hij denkt dat Leonard en Remzi een en dezelfde persoon is. De gids is verrast dat Raine dat weet. Raine verzekert hem dat hij Leonard niet zal verraden. De gids vertelt verder dat de jongen door iemand verraden is en door de gendarmes gevangen genomen is, maar diezelfde avond nog door een groepje gemaskerde Malissoren is bevrijd. Nu is hij voortvluchtig. Raine begrijpt nu waarom hij tegen de gendarmes moest zeggen dat het groepje mannen om tien uur in de boerderij was. Hij heeft ze zo een alibi verschaft.

Raine heeft ertsmonsters. De gids zegt hem daarmee naar pater Jozef te gaan in Theth. Dat is de geleerdste man in het land van de Malissoren.

Ze gaan naar Theth. De pastoor, een stevig gebouwde man, staat eerst enkele boeren te woord. Dan wendt hij zich tot Raine. Ze hebben een heel gesprek. Eerst gaat het over geologie, waar de pater veel verstand van heeft. Daarna vertelt hij dat hij bereikt heeft dat er in de vallei van Theth rust heers; na twintig jaar preken heeft hij dat bereikt. Elders in het land is het een chaos. De nieuwe regering van het land verbiedt de bloedwraak. Pater Jozef keurt dat -als geestelijke, ook af. Als Malissoor niet. Hij vertelt dat hij de kogelwonden van Leonard verzordg heeft en raadt Raine aan zich verder met de zaak niet te bemoeien. Raine deelt hem mee dat hij ongewild bij de zaak betrokken is geraakt. Katharina is op dat moment in het huis van de pater. Ze heeft gebiecht. Het gesprek wordt steeds vertrouwelijker. De pater zegt dat de motieven van Leonard niet zuiver waren, omdat hij verliefd was op zijn schoonzuster. Raine vertelt over zijn verbroken liefde en dat hij zich schuldig voelt tegenover Leonard. Tenslotte zegt de pater dat hij hem helpen zal bij zijn missie koperhoudende ertslagen te zoeken.

's Avonds komt een boer de pater vertellen dat Leonard op de markt van Scutari zijn verrader heeft doodgeschoten. De volgende dag zullen de gendarmes een klopjacjt gaan houden om Leonard te vinden. Katharina wordt door twee gendarmes opgehaald. Ze zal moeten optreden in het komende proces als hoofdgetuige.

Tijdens zijn tochten door de bergen ontmoet Raine de komende dagen steeds groepjes gendarmes. Er worden drie vluchtelingen opgepakt, maar Leonard blijft onvindbaar.

Acht dagen later hoort Raine een gesprek tussen Leonard en pater Josef. Als de jongen in het donker naar buiten glipt, gooit Raine hem een paar partonen en wat dollars toe, verpakt in een witte zakdoek. Leonard laat ook wat vallen: voedsel, een vest een een foto, de helft nu: Katharina is er af gescheurd. Pater Jozef zit beneden en zegt tegen Raine dat hij Leonard heeft weggestuurd zonder hem de vergiffenis van God te schenken en hem zijn zegen en de zegen van de Maagd geweigerd heeft. Leonard heeft bekend dat hij Katharina liefhad. Zijn actie is dus eerder ingegeven door jaloezie dan om zijn broer te wreken. Ook heeft hij geen berouw getoond over de dubbele moord. Het voedsel en het vets van de pater heeft hij geweigerd. "Een evhte Malissor", zegt de pater, "trots tot berstens toe." Samen gaan ze op zoek naar Leonard; de pater heeft spijt over zijn weigering Leonard absolutie te geven.

Bij de twee rotsen van de Schapenpas, de Gabe ill Llenwe, zijn de gendarmes Leonard op het spoor. Zowel Leonard als de gendarmes schieten. Een gendarme wordt gedood, Leonard wordt getroffen. Pater Jozef bereikt de stervende jongen eerder dan de gendarmes. Hij bedient de jongen terwijl de gendarmes er omheen staan. De pater draagt de jongen naar zijn huis, waar Leonard nog diezelfde dag sterft.

Na twee weken kan Raine naar Engeland seinen "good health". Zijn missie is succesvol gebleken.

Het hoefijzer is terug aan de deurpost van Grand Hotel Londen. Als de Malissoren binnentreden, leggen ze de hand op het hart en nemen het hoofddeksel af. Het stukje ijzer is voor hen voorgoed het symbool van de vrijheid geworden.

links

Voor een levensbeschrijving van A. den Doolaard, zie: A. den Doolaard (1901-1994)
Voor meer onderwerpen uit de Nederlandse taal, klik op: Nederlandse taal