Boekverslag 'Wees onzichtbaar' van Murat Isik

In Wees onzichtbaar word je meegezogen in de wereld van Metin. Metin verhuist met zijn ouders en zus begin jaren tachtig van Duitsland naar de Bijlmermeer. Op school wordt hij gepest en ook thuis is het niet veilig met een gewelddadige vader waardoor het gezin er bedreven in wordt zichzelf onzichtbaar te maken om niet zijn woede op hun hals te halen. De Bijlmer verandert en de gezinsleden leren de strijd aan te gaan met hun vader en echtgenoot.

Inhoud

• Algemene informatie
• Samenvatting Wees onzichtbaar
• Personen
• Symbolen en motieven
• Titelverklaring Wees onzichtbaar
• Thema
• Plaats, tijd en perspectief
• Evaluatie
• Over Murat Isik

Algemene informatie

• Titel: Wees onzichtbaar
• Auteur: Murat Isik
• Geboortedatum: 11 september 1977
• Eerste druk: mei 2017
• Uitgeverij: Ambo | Anthos
• Omslagillustratie: Robert Rizzo / Hollandse Hoogte (jongen), Marlio da Silva (flat)
• Aantal pagina's: 597
• ISBN: 978 90 414 2290 3

Samenvatting Wees onzichtbaar

Eerste deel

Het eerste deel beschrijft de komst van Metin naar Nederland tot en met de zomervakantie voorafgaand aan de middelbare school.
De roman begint in de Bijlmer als de hoofdpersoon Metin een jongetje is van vijf jaar oud en noodgedwongen verhuist naar Nederland omdat de politieke asielaanvraag in Duitsland is afgewezen. Zijn vader heeft geen baan, het gezin moet van een uitkering rondkomen. Vader noemt zichzelf een communist, dat vindt hij voldoende reden om zichzelf te ontslaan van alle verantwoordelijkheden. Naar eigen zeggen heeft hij grotere idealen dan slaafs geld verdienen in dienst van het door hem zo verafschuwde kapitalistische systeem dat het proletariaat uitbuit en uitknijpt. Hij waant zich superieur aan zijn omgeving en leest politieke handvesten en Russische literatuur. Hij is geen vader voor het gezin, elke dag ontvlucht hij het gezinsleven om met anderen over politiek te gaan praten, te drinken en te gokken, toch is hij ervan overtuigd dat hij een geweldige vader is.

Metin's vader is niet geïnteresseerd in zijn gezin, hij vindt het de taak van zijn vrouw om te zorgen voor de opvoeding van zijn kinderen. Werkelijk alles vindt zijn vader interessanter dan zijn vrouw en kinderen. Als hij thuis is wenst hij alle aandacht en zoekt ruzie. Hij is overmatig geïnteresseerd in zijn uiterlijk, waarbij hij veel tijd steekt in het kammen en föhnen van zijn haar. Als hij kwaad wordt kan hij zichzelf niet beheersen en wordt gewelddadig, helemaal als hij heeft gedronken. De gezinsleden gaan ieder op hun eigen manier hiermee om en hebben geleerd zichzelf onzichtbaar te maken. Alleen met oud en nieuw transformeert Metin's vader in de ideale vaderfiguur.

Omdat er veel geld opgaat aan drank en gokspelen heeft de moeder van Metin te weinig geld om boodschappen te doen en moet ze elke keer bij haar man aankloppen. De verhouding tussen zijn ouders is niet goed, zijn vader vernedert zijn moeder en noemt haar "vogelbrein". Als Metin's moeder besluit te gaan werken, krijgt ze een baan bij de PTT, daarnaast moet ze het huishouden doen en koken voor het gezin. Haar man doet niets.

Als Metin's ouders besluiten om uit elkaar te gaan gaat zijn vader naar een appartement in Amsterdam-West en wordt de sfeer in huis veel beter. Maar na een half jaar komt hij weer terug, naar later blijkt omdat hij schulden heeft en de huur van zijn woning niet meer kan betalen.

Metin sluit vriendschap met Floyd en Saleem en krijgt belangstelling voor meisjes. Op school begint Metin met een taalachterstand, maar doordat hij op aanraden van zijn schooljuf lid wordt van de bibliotheek heeft hij binnen de kortste keren die achterstand weggewerkt. Daarnaast leest hij stapels stripboeken die hij op de markt koopt. Rekenen daarentegen vindt Metin lastig, hij krijgt hierin bijles van meneer Rolf.

Tweede deel

Het tweede deel loopt vanaf de eerste klas tot en met de examenklas van het vwo. Metin gaat naat het vwo, waar hij problemen heeft met wiskunde. Hij is de enige leerling uit de Bijlmer en wordt door mede-leerling Dino "schoonmaker" genoemd. Dino is oppermachtig in de klas en maakt Metin het leven moeilijk. Ook het merendeel van de andere leerlingen van de klas pest hem, een uitzondering daarop is Danny die het voor Metin opneemt. Uit zelfbescherming maakt Metin zichzelf ook op school zo onzichtbaar mogelijk. Extra moeilijk wordt het voor Metin als zijn vriend Floyd gaat verhuizen naar Almere. Maar op een dag komt er een nieuwe jongen in de klas, Kaya, hij wordt een goede vriend van Metin en hij beschermt hem tegen Dino die Metin bij een vechtpartij bijna doodsteekt. Daarop wordt Dino gearresteerd en verbetert de sfeer in de klas.

De ouders van Metin hebben een kleine winkel op de zwarte markt in Beverwijk waar ze in het weekend te vinden zijn, zijn moeder is er zelfs een dag minder voor gaan werken bij de PTT, maar de winkel is geen succes. Vrij snel zetten zijn ouders er een punt achter. Hun volgende project is het verkopen van kebab op Koninginnedag waar het gezin in korte tijd veel geld verdient. Even lijken ze een hecht gezin.

Op een zekere dag begint zijn vader aan de studie voor maatschappelijk werker, hij vindt zichzelf daar heel geschikt voor omdat hij dan "de mensen kan vertellen wat ze moeten doen". In oktober 1992 verandert de Bijlmermeer voorgoed, een Boeing 747 boort zich in de flat Kruitberg, waarbij tientallen slachtoffers vallen.

Derde deel

Deel drie bestrijkt de periode net vóór het examen van de middelbare school tot het tweede jaar van Metin's studie rechten in San Francisco. Metin gaat bij de Vomar werken als kassamedewerker, zijn moeder wil dat hij gaat sparen, maar zijn vriend Kaya vraagt hem mee op wereldreis. Dit durft hij thuis niet te vertellen want zijn ouders willen dat hij na het vwo naar de universiteit gaat. Ondertussen is zijn zus geneeskunde gaan studeren, komt er steeds meer leegstand in de Bijlmer en neemt de overlast van junks en daklozen toe.

Metin slaagt vooor zijn eindexamen met een schamele vier voor wiskunde, maar door de andere cijfers is het genoeg om hem te laten slagen. Uiteindelijk gaat het gezin verhuizen, Metin gaat rechten studeren en zijn vader vindt na zijn studie aan de hogeschool een baan als maatschappelijk werker, hij kookt af en toe of wast af. Ook zijn moeder doet het goed, ze maakt promotie bij het AMC waar ze inmiddels is gaan werken.

Metin krijgt een vriendin en het contract van zijn vader wordt niet verlengd. Vanaf dat moment heeft hij een WAO-uitkering en voert hij niets meer uit. Ook keren de ruzies thuis weer terug. Toch is er wat veranderd, Metin's moeder laat zich minder snel intimideren en gaat met zijn vader in discussie. Dit heeft voor een groot deel te maken met haar werk in het AMC, maar ook Metin en zijn zus zwijgen niet langer. Op een kwade dag mishandelt hij zijn vrouw waarna hij thuis niet langer welkom is. Metin's ouders gaan uit elkaar en zijn vader verhuist naar Izmir.

Het boek eindigt ermee dat Metin terugkeert naar de flat Fleerde waar hij met zijn ouders en zus woonde. Het grondig gerenoveerde gebouw staat er nog, maar het merendeel van zijn oude buurt is onherkenbaar veranderd.

Personen

De hoofdpersonen zijn Metin, zijn vader Harun, zijn moeder Asena en zijn zus Nevra. Zijn vrienden Floyd en Saleem zijn belangrijk voor Metin als hij op de basisschool zit. Metin heeft belangstelling voor meisjes zoals Esmeralda en Nicole die hij niet zo goed durft te benaderen en later zijn vriendin Sanne met wie hij voor het eerst naar bed gaat. Op het voortgezet onderwijs speelt Kaya een belangrijke rol door het voor Metin op te nemen tegen aartsvijand Dino.

Symbolen en motieven

Elementen die steeds terugkomen in het boek:

• het eindeloos haar kammen van de vader
• geweld
• communisme
• lezen
• vader-zoonrelatie
• pesten
• multiculturele samenleving
• coming of age

Titelverklaring Wees onzichtbaar

Metin, zijn moeder en zus raken er bedreven in zich niet te verzetten tegen hun vader en echtgenoot en altijd rekening met hem te houden: "We leerden naar de grond te staren en als onopvallende spookjes door het huis te dwalen, op weg naar de ruimte die ons was toegewezen. We leerden incasseren en slikken."

Thema

Het thema van het boek is overleven in een vijandige omgeving, zowel thuis, op school als in de Bijlmer zelf. Dit loopt als een rode draad door het hele boek.

Plaats, tijd en perspectief

De roman begint in de jaren tachtig als de jonge Metin vijf jaar oud is en bestrijkt een periode van ongeveer vijftien jaar. Het verhaal op zich wordt niet chronologisch verteld. Hij is de hoofdpersoon en de verteller van het verhaal. Metin groeit op in de jaren tachtig in de Bijlmermeer.

Evaluatie

Ondanks de dikte van het boek leest de roman vlot weg. Meteen met het lezen van de eerste zin: "In de tijd dat de eerste springers te pletter vielen van onze flat, begon mijn vader aan zijn nachtelijke pleziertochten door Amsterdam," word je als het ware in het boek gezogen. Hoewel er heftige dingen gebeuren in het boek wordt het nooit zwaar, een en ander wordt luchtig en soms met de nodige humor beschreven: "Eindeloos werkte hij aan het kapsel dat niet alleen bewondering moest oogsten bij iedereen die hem buiten de deur een toevallige blik toewierp, maar ook stevig genoeg moest zijn om meerdere orkanen te doorstaan."

Over Murat Isik

Murat Isik werd geboren op 11 september 1977 in Izmir, Turkije. Isik is een Nederlandse schrijver van Zaza-Turkse afkomst. Hij is jurist en studeerde rechtsgeleerdheid aan de Universiteiten van Amsterdam en San Francisco. In tegenstelling tot de meerderheid van de Turkse bevolking die soennitische moslims zijn, behoort hij tot een etnische minderheid, de Zaza. Het merendeel van de Zaza-Turken hangt het alevitisme aan, een vorm van religieus humanisme.

Zijn eerste roman 'Verloren Grond' kreeg in 2012 de Bronzen Uil Publieksprijs. Wees onzichtbaar kreeg de Nederlandse Boekhandelsprijs 2018 en de Libris Literatuur Prijs 2018. In 2019 is het Boekenweekessay afkomstig van Isik.