Boekverslag: Hella Haasse; De wegen der verbeelding

De onmogelijkheid om precies te begrijpen hoe het leven en de wereld in elkaar zitten, vormt het hoofdthema van de roman. Neventhema is de manier waarop man en vrouw met deze onmogelijkheid omgaan.

Titel

De personages in de roman zijn ‘op weg’ naar Frankrijk. Tevens verwijst de titel naar het conflict tussen werkelijkheid en verbeelding dat een grote rol speelt in het boek.

Motto/opdracht

Aan de roman gaat dit motto van Jacques Delille (uit L’imagination IV) vooraf: Ce qui nous plaît le mieux dans la nature, ce n’est pas ce qu’on voit, c’est ce qu’ on se figure. (Wat ons in de natuur het best bevalt, is niet wat wij zien, maar wat wij ons verbeelden.)

Opbouw

Er is geen onderverdeling in hoofdstukken. De tekstgedeelten worden door witregels van elkaar gescheiden. Inhoudelijk kent het boek een ‘dagzijde’ en een ‘nachtzijde met verschillende verhaallijnen, die elkaar voortdurend kruisen. Zo is een ingewikkelde constructie ontstaan, een doolhof, waarin verschillende wegen elkaar kruisen en zowel de personages als de lezer hun weg moeten zien te vinden.

Vertelsituatie

Het verhaal wordt verteld vanuit de hoofdfiguren Klaas en Maja Welling. In de door Maja genoteerde ‘verhalen van de vrachtrijder’ wordt ‘personaal’ verteld vanuit de vrachtwagenchauffeur Joop.

Tijd

De roman begint op een zomernacht in Frankrijk, waar Klaas en Maja Welling met autopech zijn gestrand. Van daaruit wordt in eerste instantie teruggegaan in de tijd. Later wordt de tijdslijn vanuit de eerste nacht weer opgepakt. Er zijn bovendien vele flash-backs en intermezzo’s. Door op een geraffineerde manier met de tijd te ‘spelen’, bouwt de schrijfster spanning op en creëert ze mede haar labyrintische constructie.

Ruimte

Een belangrijke locatie is de villa in Menton aan de Franse Rivièra, waar de Wellings vakantie houden. Een minder grote rol speelt de Nederlandse provinciestad waar de Wellings wonen. Verder zijn wegen van zeer groot belang: de wegen naar de vakantiebestemming van de Wellings en de Europese snelwegen waarover Joop de vrachtrijder voortraast.

Personages

Hoofdpersonen zijn de echtelieden Klaas en Maja Welling. Klaas is als redacteur werkzaam bij het tijdschrift Enigma (= raadsel). Ook Maja schrijft. De Wellings wonen in een provinciestad. Belangrijke personages zijn verder de vrachtwagenchauffeur Joop, van wie Maja een lift krijgt, en de geheimzinnige, buiten beeld blijvende dichter Bernard Mork.

Motieven

• De wisselwerking tussen werkelijkheid en verbeelding (wat is ‘echt’, wat berust op fantasie?)
• Raadsels en mysterie
• Angst voor de dood en het kwaad (in de verhalen van Joop de vrachtrijder)
• De erotiek en de liefde (in de verzen van Mork, maar ook in de verhouding van Klaas en Maja)

Thema’s

De onmogelijkheid om precies te begrijpen hoe het leven en de wereld in elkaar zitten, vormt het hoofdthema van de roman. Neventhema is de manier waarop man en vrouw met deze onmogelijkheid omgaan.

Auteur

Hella Serafia Haasse (Hella S. Haasse) werd Op 2 februari 1918 geboren in het toenmalige Batavia, wat nu Jakarta heet, in Nederlands-Indië. Zij doorliep de lagere school en het gymnasium in Nederlands-Indië en woonde van 1924 tot 1928 bij haar grootouders in Nederland. Na weer een tijd in haar geboorteland doorgebracht te hebben, kwam ze in 1938 naar Nederland om te studeren. Ze studeerde korte tijd Scandinavische taal- en letterkunde en volgde daarna de toneelschool.

Vanaf 1944 wijdde Hella Haasse zich geheel aan het schrijven. Aanvankelijk schreef ze poëzie, toneel- en cabaretteksten, maar na enkele jaren legde ze zich voornamelijk toe op het proza. De verschijning van Oeroeg (1948) ter gelegenheid van de Boekenweek maakte Hella Haasse een veelgelezen en gewaardeerd auteur. Enkele van haar bekendste romans zijn Mevrouw Bentinck of Onverenigbaarheid van karakter (1978), Heren van de thee (1992) en De wegen der verbeelding (1983). Voor haar hele oeuvre ontving Hella Haasse in 1981 de Constantijn Huygens- prijs, in 1984 de P.C. Hooftprijs en in 1985 de dr. J.P. van Praagprijs.