Hella S. Haasse - Sleuteloog Boekverslag

Hella S. Haasse ~ Sleuteloog Em. Querido’s Uitgeverij BV, 2002 18e druk (2005) 196 bladzijden Roman/ Psychologisch verhaal

Korte Samenvatting:

Herma Warner, een kunsthistorica, werd door Bart Moorland, een journalist, benaderd met de vraag of zij hem informatie kon verschaffen over een zekere Mila Wychinska. Bart Moorland deed namelijk onderzoek naar activisten in Zuidoost Azië, vooral op het gebied van milieu en mensenrechten. Op een foto van Mila Wychinska die Moorland haar meestuurde, herkende Herma onmiddellijk haar jeugdvriendin Dee Mijers. Herma wist vele herinneringen over haar jeugd in Nederlands-Indië op te graven uit haar geheugen. Ze wist namelijk niet waar de sleutel van haar ebbenhouten kist met oude foto’s en documenten was.

Dee was Herma’s jeugdvriendin, die woonde bij haar mevrouw Mijers, Non, en haar vader Louis, in een grote villa. Na de derde klas Gymnasium ging Dee echter verder met een andere opleiding, en verslechterde de relatie tussen de twee. Jaren later ging Herma met haar man Taco in Overijssel wonen. Soms reisde ze even terug naar Indië om haar oude contacten op te zoeken, zoals Non en Dee. Dee was echter vaak onbereikbaar.

Tijdens het opgraven van haar herinneringen, komt Herma dingen te weten, waar ze zich tevoren nooit bij had stilgestaan. Raadsels worden opgelost.

Verhaaltechniek:

Plaats:

Batavia en Overijssel

Vertelde tijd:

Van ongeveer 1930, tot 1990. Het verhaal is in chronologische volgorde verteld, met vele flashbacks.

Verhaalfiguren:

Herma Warner/ Tadema:

Is de ikpersoon in het verhaal. Ze is geboren in 1920, in Nederlands-Indië, en woont in het verhaal in een groot huis in de buurt van Zutphen. Ze heeft een studie kunstgeschiedenis gedaan, en is weduwe van Taco Tadema.

Dee Mijers/ Mila Wychinska:

Heeft een knap uiterlijk; een matige lichtgetinte huid, een smal gezicht, een korte rechte neus en groene ogen. Ze is druk, watervlug, lenig en nieuwsgierig. Dee is geboren in Nederlands-Indië en was een schoolvriendin van Herma Warner.

Non/ Ibu Sjarifa/ Aimée Mijers:

Zij is de oma van Dee, en woonde bij haar in dezelfde villa in Batavia. Non kreeg een mystieke band met Dee’s vriendin Herma, omdat zij net als Non de hadji kon zien, en omdat ze allebei een grote interesse hadden voor bloemen en planten.
Ze had een donkere huid, was mager, en droeg altijd jurken. Verder was ze erg stil. De andere figuren in het verhaal zijn vooral bijfiguren.

Vertelwijze:

Het hele verhaal wordt verteld door Herma Warner, de ikpersoon.

Motieven:

Enkele motieven uit het verhaal zijn:

• Nederlands-Indië: In Nederlands-Indië begon het nationalisme op te bloeien in de tijd dat Herma er nog woonde. Dat heeft zonder dat Herma het besefte, invloed gehad op haar relatie met Dee.
• Ebbenhouten kist: De kist stond symbool voor Helma’s verleden. Herma dacht immers dat in de kist alle foto’s en documenten die met haar verleden in Batavia te maken hadden erin zouden liggen. Uiteindelijk blijkt de kist leeg te zijn.
• Bloemen en planten: De vriendschapsrelatie tussen Non en Herma is vooral begonnen door hun fascinatie voor bloemen en planten.

Thema:

De veranderende verhouding tussen twee schoolvriendinnen, door de keuzes die ze moesten maken in verband met het opkomende nationalisme in Nederlands-Indië.

Titelverklaring:

De titel Sleuteloog, slaat op het rijkversierde sleutelgat van de ebbenhouten kist van Herma. Hierin zouden al haar documenten en foto’s liggen, die bij konden dragen aan de herinneringen uit haar jeugd.

Schrijfstijl:

Hella Haasse gebruikt lange zinnen, en veel Indische woorden. Door dat woordgebruik is het moeilijker om bepaalde scènes te begrijpen, omdat niet alle woorden uitgelegd worden. Zelfs niet op de bladzijden ‘Indische termen’, achterin het boek. De lange zinnen zijn op zich nog best goed te begrijpen.

Structuur:

Het hele verhaal wordt verteld door de ikpersoon. Het begint met een brief van Bart Moorland, en daarna verteld Herma een stuk. Steeds wordt haar verhaal afgewisseld door een brief van Bart Moorland, tot aan het einde van het boek. Hij schrijft zeven korte brieven in totaal. Het hele verhaal is chronologisch, en bevat bijna alleen maar flashbacks. De flashbacks staan tussen Herma’s verhaal in, gescheiden door witregels. Het verhaal is geschreven in medias res, want via terugblikken kun je zien wat de personages vroeger meegemaakt hebben. Het verhaal heeft een gesloten einde. Herma’s kist wordt eindelijk geopend, en de vragen uit haar verleden hebben een antwoord gekregen, voor hoever mogelijk.

Achtergronden schrijver en boek:

Boek:

Sleuteloog is typerend voor Hella Haasse, vanwege haar jeugd in Nederlands-Indië. Ze weet, omdat ze er gewoond heeft, veel over de cultuur en politiek in dat land en laat dat in haar boeken blijken. Het boek Oeroeg gaat namelijk ook over dat land.

Beoordeling:

In het begin al sprak het verhaal me aan, vanwege de opbouw. Het was goed te begrijpen, omdat Herma, de ikpersoon, antwoord gaf op de vraag die Bart Moorland, een journalist, stelde in zijn brief. Herma vertelt het hele verhaal lang over haar jeugd in Batavia, in Nederlands-Indië. De geheimzinnige Non, de tante van Herma’s beste schoolvriendin Dee, maakt het verhaal meteen spannend. Als Herma namelijk een nachtje bij Dee blijft slapen, laat Non haar de hadji zien, de schim van een man die naar Mekka geweest is. Buiten Non en Herma, kan niemand hem zien.

Het verhaal spreekt me ook enorm aan, vanwege de veranderende relatie tussen Dee en Herma. Er ontstaat een kloof tussen de twee, wat ik heel goed met mijzelf en een vriendin vergelijken. Daarom kan ik me er helemaal in inleven, omdat ik me precies hetzelfde gevoeld heb. Het taalgebruik vind ik bijzonder, omdat het veel Indische termen bevat. Tegelijkertijd maakt dat het verhaal wel iets ingewikkelder, omdat ik niet overal de betekenis achter kon vinden.

Het boek was af en toe een beetje langdradig, in beschrijvingen van personen en gebeurtenissen, maar in vergelijking met de positieve elementen, valt dat in het niets. Het is een aanrader!