Boekverslag: Gimmick!

Gimmick! is een boek geschreven door Joost Zwagerman. Het gaat over de kunstenaarswereld en de daar bijbehorende gedachten en gebruiken. Lees hierover meer in de samenvatting. Dit boekverslag biedt informatie over allerlei dingen die je moet weten, motieven, personages en de bibliografische gegevens.

Inhoudsopgave

• Bibliografische gegevens
• Samenvatting
• Personages
• Vertelinstantie
• Ruimte
• Tijd
• Motieven

Bibliografische gegevens

• Auteur: Joost Zwagerman
• Titel: Gimmick!
• Jaar eerste druk: 1989
• Gelezen druk: zeventiende druk 1999
• Uitgever: De arbeiderspers, Amsterdam
• Aantal bladzijdes: 283
• Motto: There were moments when… well there were moments when. The Shangri-Las, ‘Past, Present and Future’
• Opdracht: is er niet

Samenvatting

Proloog

Raam en Groen zijn in New York, in principe om rust te houden en voor Raam is dit om zijn gedachten weer een beetje in orde te krijgen. Ze bezoeken daar een aantal peepshows, maar op een gegeven moment ziet Raam een zwart meisje en hij blijft heel erg lang in het hokje, om haar goed te kunnen zien. Hij gaat meer muntjes halen en als ze uiteindelijk weg gaan uit die tent, stelt Groen voor om naar de volgende show te gaan. Raam heeft hier echter totaal geen zin in en zegt dat Groen dan maar alleen moet gaan. Ze gaan wat eten en zo ging het eigenlijk ook de andere dagen, ze bezochten peepshows, maar Raam die stopte altijd. Ze hadden discussies over kunst en het verkopen ervan, omdat Raam niks meer maakt en eigenlijk niks meer verkoopt.

Deel één

Walter van Raamsdonk, ofwel kortweg Raam, is een kunstenaar, Hij behoort tot de top drie jonge kunstenaars van Nederland op dat moment. Hij behoort tot die top samen met Eckhardt en Groen, twee vrienden van Raam. Raam is dus een succesvol kunstenaar, maar hij heeft enorm veel liefdesverdriet om Suzan, ofwel Sammie, zoals Raam haar noemt. Hij voelt zich totaal niet prettig en dit zie je terug aan zijn werk. Hij maakt eigenlijk geen nieuw werk meer en wat hij nog maakt dat stelt helemaal niks meer voor. Elke keer dat Raam ook maar ergens aan denkt of ook maar een beetje aan het (dag)dromen is, denkt hij gelijk weer aan Sammie. Doordat hij Sammie maar niet uit zijn hoofd kan zetten snuift hij cocaïne (of likt het desnoods van zijn vinger af) drinkt hij te veel alcohol en heeft hij seks met ieder meisje dat hij tegenkomt. Raam gaat een keer langs bij Alex, een vriend in een gesticht.

Deel twee

Raam ging weg, gewoon op reis, nadat hij het advies van zijn moeder en van Groen heeft opgevolgd. Hij kan zich nog steeds nergens op concentreren, omdat hij Sammie zo erg mist. Hij gaat naar Florence, naar een oude vriendin, waarmee hij ook iets heeft gehad, zij heet Pet. Tenminste, zo noemt Raam haar. Hij is daar een tijdje, maar kan toch Sammie niet vergeten. Hij vliegt vanaf Florence door naar Tenerife, waar een hele andere sfeer hangt, mede doordat hij daar ook weer met Groen en Eckhardt had afgesproken om daar eens met zijn allen goed uit te rusten. Ondertussen is het Groen alweer gelukt om nog een “meisje” te strikken, nadat hij al Rosita had gestrikt. Rosita is iemand die op Tenerife woont en ze ziet er mooi uit volgens Groen en Raam. Ook Raam ziet iets in haar, maar hij blijft maar denken aan Sammie. Raam krijgt Sammie met geen mogelijkheid uit zijn hoofd. Ondertussen hoort Raam dat Groen waarschijnlijk seks heeft gehad met Sammie en hij wordt witheet en vraagt het hem dan ook op de kop af of Groen seks met haar heeft gehad, maar Groen draait hier enorm om heen. Dan verdwijnt Groen ineens, en laat hij Rosita achter, op deze manier komen Raam en Rosita wat dichter bij elkaar, Raam mag ook bij haar in bed slapen, maar ze gaan niet met elkaar naar bed. Wel kijkt Rosita elke ochtend even geïnteresseerd naar Raam, of beter gezegd: ze kijkt naar zijn onderbroek.
Dan, gaan Raam en Groen naar New York met het vliegtuig. Terwijl ze aan het praten waren over wat ze gingen doen in New York, begint Raam weer over Sammie, of Groen seks met haar heeft gehad. Groen wordt boos en begint hem uit te schelden, hij zegt dat ze een keer in de Gimmick waren en dat Sammie de hele avond tegen hem (Groen) aan heeft lopen praten. Zij werd toen dronken en Groen heeft haar naar huis gebracht. Ze bleef toen maar proberen om met Groen naar bed te gaan, aldus Groen zijn verhaal. Raam vertrouwt dit voor geen meter en weet dat Sammie niet zo is.

Deel drie

Eenmaal in New York aangekomen, hebben ze het heel veel over kunst, of "Kunst" eigenlijk, zoals Groen er de voorkeur aan geeft. Ze bezoeken wat peepshows en dit hele stuk slaat terug op de proloog. Raam heeft nergens zin in en eigenlijk lukt bijna niks hem nog. hij heeft weinig geld en hij maakt het geld dat hij nog heeft op aan drugs, drank en hoeren.
Op een gegeven moment ontmoet Raam een vrouw en slaapt bij haar in huis, omdat hij schoon genoeg heeft van de YMCA waar hij en Groen slapen. Hij blijft ongeveer een maand langer dan eerst de bedoeling was, maar als hij teruggaat naar Nederland is het in zijn hoofd nog steeds een warboel en schreeuwt elke vezel in zijn lijf nog steeds om Sammie.
Terwijl hij weer naar zijn ouderlijk huis gaat geeft zijn moeder een feestje, omdat ze net een nieuwe baan heeft in het ziekenhuis. Het is er erg druk en Raam raakt ongeconcentreerd en het wordt alsmaar erger. Telkens als hij nu snuift, braakt hij daarna alles onder - expres - door twee vingers in zijn keel te stoppen. Tijdens dat feestje herhaalt zijn moeder nog een keer dat hij niet zo moet treuren om Sammie, maar dat hij plezier moet maken en nieuwe mensen moet ontmoeten, dat zou goed voor hem zijn. Raam heeft hier totaal geen zin in en rijdt na een tijdje naar zijn eigen huis. Hier leest hij in een brief dat hij 40.000 gulden subsidie krijgt. De eerste reactie van Raam is, zodra hij Groen ziet, dat hij het op gaat maken aan alcohol, drugs en hoeren.

Op een gegeven moment gaat hij bij een vriend langs om wat drugs te halen, hij loopt daar naar binnen en zegt wat over de hoeren waar hij net was geweest en dat hij woedend was, omdat ze allemaal even slecht waren. Zonder het te weten zat ook Sammie daar en ze groeten elkaar beleefd. Toen ze daar weer weggingen, nadat ze wat hadden gesnoven, gingen Sammie en Raam naar een café, ze snoven daar nog wat en Raam had nog een aantal vragen. Hij vroeg Sammie hoe het zat met Groen en haar, of ze seks hebben gehad. Ze antwoordde dat Groen dronken was en dat zij hem mee had genomen, zodat ze hem thuis neer kon zetten in de stoel, maar dat hij dus zo opdringerig was geweest en niet Sammie. Dit in tegenstelling tot wat Groen continu beweerde.

Raam gaat naar een kunsttentoonstelling, waar werk van hem, Groen, Eckhardt en nog vele andere, vooral jonge, talentvolle kunstenaars hangt. Hij loopt ergens bovenover, terwijl hij wordt gesteund door iemand en plotseling wordt hij door iemand keihard geslagen en daarna wordt zijn hoofd door die persoon telkens maar weer tegen de grond aan geslagen. Niemand doet iets en Raam zijn hoofd wordt helemaal bont en blauw geschopt en geslagen.
Hierna gaat hij weer naar de Gimmick, een bijna heilige plek voor hem, omdat hij Sammie daar heeft ontmoet. Hij ontdekt dat het waar is wat Groen zei, deze plek is onderhand alles behalve trendy. Hij gaat wat snuiven op het toilet en hij wordt hardhandig aangepakt en buitengezet Plotseling komt er een meisje opdagen, Sammie! Raam loopt mee, maar ontdekt opeens, zodra ze haar zonnebril af doet, dat het een ander meisje is, waar hij al eerder langs is geweest. Hij is helemaal gek geworden. Raam heeft zoveel gesnoven en zoveel XTC gebruikt, dat hij amper kan nadenken. Hij is heel erg gek aan het doen, ze hebben seks, maar opeens gaat Raam vreemd doen en loopt de seks uit tot een bloedneus bij Raam. Zij gaat zich douchen en Raam gaat zijn neus schoonmaken en kijkt daarna wat filmpjes. Eerst wat gewone films, tenminste stukjes van gewone films, en dan alleen de stukjes waar seks in voorkomt en daarna kijkt hij naar clips op MTV.
Eenmaal weer in bed vraagt de vrouw wat hij nou eigenlijk wil, hij denkt hier over na en antwoordt: “Ik wil een taxi.”

Personages

De drie belangrijkste personages van het boek zijn Raam, Groen en Eckhardt.

Raam

Raam is een "round-character". Gedurende het verhaal krijg je in principe niet zo veel over hem te weten, maar er gebeurt wel veel met hem, hij verandert vrij veel. Je weet dat hij Walter van Raamsdonk heet, dat hij cocaïne snuift, alcohol drinkt en zijn ex-vriendin Suzan (Sammie) is. Hij is een schilderaar, net zoals Groen en Eckhardt. Daarbij veranderd Raam dus gedurende het verhaal in het opzicht dat hij op het einde anders reageert op Groen en Eckhardt. Waar hij eerst nog heel erg fel reageerde, reageert hij nu zachter. In het begin van het verhaal is hij minder geobsedeerd door Sammie dan op het einde. Raam is ergens begin twintig. Dit staat op bladzijde 55: “Welnee hou toch op! Jij bent begin twintig, …” Dit zegt Eckhardt tegen Raam.
Raam is vrij vergeetachtig, ik weet niet of dit door de cocaïne komt of dat hij gewoon vergeetachtig is. Het bewijs door middel van een citaat van bladzijde 151. “Ik dacht dat ik Eckhardt in het voorbijgaan iets over die zeikerige Pet en haar coupe soleil had verteld.” Dit gebeurt eigenlijk altijd, dan dacht hij dat hij iets had verteld of iets dergelijks, maar hij weet het nooit zeker. Eigenlijk gebeurt dit ook altijd nadat hij weer eens cocaïne heeft gesnoven.

Raam is ook vrij agressief, een voorbeeld vind je op bladzijde 152. “Waar bemoei je je mee?” Tijd om ook mijn zonnebril af te zetten. ‘Ben jij een ambtenaar of zo, heb je een rijksbetrekking? …” Hieruit blijkt ook duidelijk dat Raam vrij agressief is, want dit gaat ook nog eventjes zo door.
Als laatste, Raam is een persoon die veel te veel aan seks denkt, hij denkt telkens maar weer aan seks en dat blijkt uit verschillende stukjes, of eigenlijk uit het hele verhaal, want alles in het verhaal gaat over seks.
Raam leeft in een waanwereld, wat Gimmick dus ook betekend. Dit kan je eigenlijk uit heel veel stukjes opmaken, als voorbeeld: bladzijde 51, de titel van dit hoofdstuk. “Karel Appel heeft een papierfabriek.” Het gaat hier niet over ene Karel Appel met een papierfabriek, het gaat over Raam.

Groen

Groen is een flat-character. Je komt eigenlijk helemaal niks over hem te weten, je weet wel dat hij erg graag op Raam scheld, gewoon om zijn frustratie kwijt te raken. Je komt in principe erg weinig over hem te weten, het enige wat je daadwerkelijk mee krijgt, is dat het een andere schilder is, wat hij doet voor het geld, dat hij zoveel mogelijk vrouwen probeert te “verzamelen” en hij is, net zoals Raam, vrij agressief. Een citaat van bladzijde 200, waaruit blijkt dat Groen erg gericht is op vrouwen: “Groen stelde me voor aan galeriehouders, kunstenaars en aan geil geklede meisjes die ik allemaal niet kende en hij eigenlijk ook niet.” Hieruit blijkt dat Groen erg gericht is op vrouwen.

“Bek dicht, Raam’, zei Groen uiteindelijk. ‘met de zwarte kanjer in ons midden is de naam Bleichfeld taboe. Je begrijpt toch wel dat ze niet aan hem herinnerd wil worden nu ze volledig verliefd op mij is geraakt.’ Hij heeft trouwens een maagperforatie of zo.” Hij reageert hier vrij fel op het feit dat Raam iets zegt.

Eckhardt

Eckhardt is ook een flat-character, je komt nog minder te weten over hem dan wie dan ook. Hij wil vooral geld verdienen met zijn kunst, zoekt vrouwen en is ook al vrij agressief.
“Bullshit Raam, bull-shit. Als jij niet weer eens aan het werk gaat, dan mis je de boot, man. Je bent een veelbelovend schilder, de media hebben het publiek voor je opgegeild, je hebt geld gemaakt, je hebt… nou ja, je hebt werk van redelijk kwaliteit afgeleverd en –“
Hierin maakt Eckhardt Raam duidelijk, dat hij maar weer eens aan het werk moet gaan, vrij agressief, omdat hij hiervoor er continu op heeft lopen hameren en hij gewoon over Raam heen blijft lopen. Dit citaat staat op bladzijde 152.

De verstandshouding tussen deze drie is dat ze alle drie jonge kunstenaars zijn en ze daarom contacten met elkaar hebben, hierover krijg je eigenlijk voor de rest weinig tot niks te horen. Verder gebruiken ze alle drie ook drugs en hebben ze niet echt een levensdoel. Ze willen vooral genieten, maar weten niet hoe ze dit moeten doen.

Vertelinstantie

Het verhaal wordt vertelt als belevende ik-verteller, dit merk je uit een paar feiten.
Ten eerste, het wordt vanuit het oogpunt van Raam verteld, als ik-persoon.
Ten tweede, je krijgt geen vooruitblikken op de toekomst, over de afloop van het verhaal, je krijgt daar totaal geen informatie over. Dit wijst er op dat het geen achteraf vertellende ik-verteller is, maar dus wel een belevende ik-verteller.

Citaat 1: bladzijde 109. “In de taxi zit ze aan één stuk door te ratelen, meer tegen de taxichauffeur dan tegen mij. Ze doet meteen haar best om me te laten merken hoe thuis ze zich hier voelt want aan Nederland heeft Petje altijd al de schurft gehad.”

Uit dit citaat blijken de volgende dingen: Hij vertelt vanuit zichzelf, wat je kan zien aan de ik-vorm en zijn interpretatie van wat Pet doet, hem de indruk geven dat ze het hier veel leuker vindt dan Nederland.

Citaat 2: bladzijde 52. “Wist jij,” zeg ik tegen de portier, ‘wist jij dat hier drugs worden gebruikt?’ Niet leuk. Helemáál niet leuk zelfs. Dus krijg ik die klauw van de portier tegen m’n kin- tikje tegen m’n kin, klapje op m’n oor. Dan pakt ‘ie me bij m’n haar vast. ‘Doe jij nou maar lollig tegen dat geflipt makkertje van je sist ‘ie, en hij knikt naar Oerzang. ‘Geintje, geintje.’

In dit citaat komt duidelijk terug dat hij het verhaal vertelt, dat hij alles uitlegt en dergelijke. Je krijgt ook meer mee van wat Raam zegt, dan wat de anderen zeggen. Hier zie je zo’n typische situatie waarin Raam dan een hoofdrolletje speelt. Dit soort stukjes komen de hele tijd terug. Wat ook belangrijk is aan dit soort stukjes, is dat je duidelijk de waanwereld meekrijgt waarin Raam leeft.

Citaat 3: bladzijde 184. “Formulieren en bankbiljetten gingen van hand tot hand, van Groen naar mij, van mij naar Eckhardt, van Eckhardt naar Groen. Het was een ratjetoe van beloften, afspraken, transacties. En eigenlijk was het niemand duidelijk wie nu wie stond op te lichten. Maar op een gegeven moment kreeg Eckhardt het idee dat hij, ondanks de stapel bankbiljetten in z’n hand, zo’n beetje voor alle gemaakte kosten zou opdraaien.” Hierin vertelt Raam iets. Hij vertelt hoe Eckhardt denkt, of eigenlijk hoe Raam denkt dat Eckhardt denkt.

Ruimte

De belangrijkste ruimte in dit boek is de Gimmick, dit is een club die erg populair is. Gedurende het verhaal neemt de populariteit van deze plek af. De gimmick is een club met twee verdiepingen, beneden wordt de muziek heel erg hard afgespeeld en boven heb je de bar, waar je rustig kan zitten. Buiten de nog steeds redelijk harde muziek om. Je hebt op de bovenste verdieping ook toiletten, waar eerst veel drugs werd gesnoven en gebruikt, maar later in het verhaal niet meer, als het verboden is door de gimmick.

Daarnaast heb je nog een aantal steden en gebieden waar Raam heen gaat, gebieden die aan moeten geven waar je als kunstenaar wel en waar je als kunstenaar niet heen moet gaan.
Zo gaat hij naar New York en Tenerife en woont hij in Amsterdam, allemaal plaatsen die trendy moeten zijn.

De gimmick is de belangrijkste plaats, mede door de betekenis. Het is een waanwereld in de gimmick. In het begin is de gimmick een echte waanwereld, maar de gimmick wordt steeds minder populair. Studenten nemen de gimmick over en er mag niks meer; het is niet meer "trendy". Raam leeft in die wereld, de wereld van de gimmick, de wereld van de waan.

Op bladzijde 25 krijg je een eerste beschrijving van de gimmick: “twee verdiepingen en een cocktailbar, art deco, high-tech, minimaal barok – een discotheek met een ratjetoe aan ingenieurs.” Dit is de beste beschrijving die men eigenlijk krijgt. Kenmerkend voor de gimmick is het hoge aantal "vreemde" mensen. Mensen die niet voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij en die niet in een hokje passen.

Tijd

Het verhaal speelt zich af in 1989, dit staat in het boek vermeld. Het speelt zich af van oktober tot en met april, dus eigenlijk speelt het zich af in 1988 en 1989. Het boek is ook geschreven in 1989, dus het was toen een boek dat echt betrekking had tot die tijd.
Er zitten flashbacks in, deze gaan allemaal over Raam en Sammie, toen zij nog samen waren.
Het is dus een niet-chronologisch boek. Vrijwel alle flashbacks zijn even belangrijk. Een voorbeeld: bladzijde 232. “Zelfs haar gewiebel op de bagagedrager is nog hetzelfde als vroeger. Als we in de zomer, tijdens de weken dat mijn ouder Kenia, Egypte of Trinidad met hun Nikon en hun Sony-videocamera bestormde – als we dus in de zomer in Bergen waren en de hele ouderlijke villa voor ons alleen hadden, dreven Sammetje en ik de onzichtbare aanwezigheid van mijn vader en moeder en mijn zusjes het huis uit ...” Raam beschrijft iets van vroeger, hoe hij het ervoer. Raam beschrijft wat ze allemaal deden, ze gingen bijvoorbeeld naar het strand. Dan vertelt hij hoe het uit is gegaan en dat ze uit elkaar zijn gegaan.
Het verhaal telt 283 bladzijdes.

Motieven

Waan – verhaalmotief

Het verhaal draait eigenlijk om de waan, om het onechte, hetgeen wat niet kan. Dit weet je doordat gimmick eigenlijk iets als waan betekend. De waanwereld, daar leeft de verteller, dus Raam, in.
Citaat 1: bladzijde 9. "Iedere wereldstad heeft zo z’n eigen soort peepshows. In Londen bijvoorbeeld zijn ze om te huilen zo armoedig. De cabines stinken en bovendien moet je je neus als het ware tegen het vettige ruitje drukken om te zien wat er achter het glas precies gebeurt. En er gebeurt dus zowat niks.” Hierin begint Raam gelijk al met het vertellen over peepshows, daar leeft hij in, in een wereld die alleen maar uit seks bestaat, dat is alles waar het hem om draait op sommige momenten, maar voor de rest leeft hij dus ook nog voor drugs en drank en soms om wat te schilderen.

Citaat 2: bladzijde 87. “dat heb ik wel verdiend,’ zegt ze en strijkt met haar hand over mijn dijbeen. Wat mij eraan herinnert wat ik allemaal moet zien te verdienen. Geld. Een goede naam. Mijn sporen.”
In dit stukje denk je even dat Raam niet meer in één grote waanwereld leeft, maar dat hij zich beseft dat hij ook nog geld moet verdienen en dergelijke. Echter doet hij dit niet, hij doet eigenlijk helemaal niks, wat ook het grote probleem is van alles. Hij weet namelijk niet wat hij doet als hij soms eventjes bij positieven komt en hij reageert eigenlijk nooit op een volwaardige manier.

Raam draagt dus dit motief, hij is de enige die hier direct iets mee te maken heeft.

Drugs – leidmotief

Drugs speelt in dit verhaal een enorme rol. Eigenlijk alle personen die in het verhaal voor komen gebruiken drugs, maar ook wordt Raam een keer de gimmick uitgegooid, omdat hij drugs aan het snuiven was.
Daarbij zorgen de drugs voor de waanwereld waar Raam in leeft, hij kan dankzij drugs in die wereld leven.
Dit motief is erg belangrijk voor het verloop van het verhaal, omdat Raam, Groen en Eckhardt alle drie vaste drugsgebruikers zijn en zich daardoor soms relaxt en andere keren juist heel erg gespannen kunnen gedragen. Dit zorgt soms voor een hele kantwisseling van het verhaal, het zorgt ervoor dat iets wat een normaal mens nooit zou doen, juist wel gebeurt.
Citaat 1: bladzijde 239. “Kijk, dáár wil ik nou weer niet over praten. Over of ik daar met schilderijen hang en zo. Alles in me wat maar intuïtief kan worden genoemd, is in stelling gebracht: hou je kalm, is de melding, hou je ... kalm. Maar ik kan en wil niet, er zijn maanden voorbijgegaan en ik wil dat ze het weet, en ze wéét het ook wel, maar ik wil dat ze het hier, in deze ... ballentent, van me te horen krijgt, dus zeg ik dat ik haar terug wil en dat ik nu, op dit moment, op de fiets wil springen om naar haar of mijn huis te rijden om vervolgens de ozonlaag ... Sam"
In dit stukje is hij onder invloed van drugs en raakt hij weer helemaal in de waan door de drugs dat hij haar terug kan krijgen. Hij is zo erg onder invloed dat hij niet eens zelf meer weet wat hij nou allemaal precies zegt. Raam denkt dat hij kans maakt om weg te gaan en Sammie mee te nemen.
De dragers van dit motief zijn: Raam, Groen, Eckhardt, Sammie en nog heel veel mensen die een minder grote rol hebben. In principe draait het hele boek dus alleen hier om en beleef je alles vanuit een wereld die alleen uit drugs bestaat, oftewel Raam zijn wereld.