Welke vertelstof in welke klas op de vrijeschool

De vertelstof vormt in de vrijeschool een belangrijke voedingsbodem voor de ontwikkeling die de kinderen meemaken. De verhalen sluiten aan bij de ontwikkelingsfase waar het kind zich op die leeftijd ongeveer in bevindt en kan de kinderen een spiegel bieden. De leerkracht schept als het ware beelden die het kind helpen in zijn ontwikkeling. Het is niet vaak nodig de verhalen te duiden, de kinderen (be)léven het verhaal en verinnerlijken zo de beelden en verhaallijnen die de leerkracht vertelt. Omdat elke leerkracht zelf vertelt zal er altijd iets van de leerkracht zelf doorklinken in het vertelde verhaal. Tegelijkertijd is de vertelstof zo gekozen dat elk kind iets van zichzelf kan herkennen in het verhaal. Op de vrijeschool biedt de vertelstof enorme mogelijkheden om met de kinderen te werken. Zo komen de verhalen terug in taallessen en rekenlessen. Maar ook tijdens de vaklessen zoals schilderen en euritmie wordt de vertelstof als inspiratie of uitgangspunt genomen. Door op zoveel verschillende manieren uiting te geven aan de beelden die deze rijke vertellingen ons te bieden hebben kan een kind altijd een manier vinden waarop dit verhaal voor hem of haar betekenis krijgt.

Kleutertijd

De verhalen die in de kleutertijd verteld worden, worden veel herhaald. Kinderen weten het ook als juf of meester zich vergist of een ander einde vertelt dan ze gewend zijn! Deze periode kenmerkt zich door sprookjes en natuurverhaaltjes die herkenbaar zijn voor de kinderen. Eenvoudige thema’s als goed en fout of rijk en arm komen aan bod. Ook de verhalen die bij de jaarfeesten horen worden verteld, maar ook in spelletjes door de kinderen nagespeeld. Het Joris-spelletje in de Michaëlstijd, Sint Maarten of het kerstverhaal komen zo elk jaar weer een periode dagelijks aan bod. Het laatste belangrijke en terugkerende verhaal is het geboorte-verhaal wat de juf of meester vertelt op de verjaardag van elk kind. Dit verhaal vertelt van de reis die het kind maakte naar zijn ouders en gezin voor de geboorte tot en met waar het nu is. Elke leerkracht geeft hier zelf vorm aan.

Eerste klas

In de eerste klas worden de sprookjes verteld. Het gaat hier om de beelden die in de sprookjes gebruikt worden. In de sprookjes worden komen veel volkswijsheden aan bod. Maar ook alle kanten van het menselijke karakter (goed en kwaad, jaloers, vrijgevig, dapper, slinks) worden uitvergroot. De leerkracht kiest uit de sprookjes ook de beelden die gebruikt worden bij het aanbieden van de medeklinkers, zowel op vorm als karakter. Zo kan de K van koning zijn, waarin een koning met opgeheven zwaard een prachtige krachtige K kan zijn. Tegelijkertijd bieden de sprookjes de mogelijkheid de getallenwereld te ontdekken. Eén koning is anders dan zeven dwergen!

Tweede klas

In de tweede klas gaan de kinderen zien dat de kinderen in de klas anders zijn dan zijzelf. Iedereen heeft zo zijn 'eigen aardigheden'. Dit komt ook naar voren in de fabels waarin de dieren uitvergrote eigenschappen van de mens laten zien. De sluwe vos, de snelle haas, de wijze uil … Al deze eigenschappen bezitten wij zelf ook! Aan de andere kant staan in de tweede klas de legendes, deze laten een hemelse kant zien, al het goede wat de mens kan doen als hij zich hiervoor inzet.

Derde klas

In de derde klas worden de verhalen uit het oude testament verteld. Dit lijkt al wat meer geschiedkundig, historisch te zijn. In de wereld van het oude testament brengen we de kinderen naar plekken waar beslissingen moeten worden genomen, moeilijk of makkelijk. Net als Adam en Eva verlaten zij het paradijs en moeten zij als Mozes zelf op weg om keuzes te maken. Mozes brengt het volk een geweten in de vorm van de tien geboden. Het volk werd eerst enkel geleid door Mozes en moet leren op eigen benen te staan. Eigenlijk weerspiegelt dit de ontwikkeling van de kinderen zelf: ze merken dat ook zij te leven hebben met regels en afspraken en dat als ze dat niet doen er consequenties zijn. Net als de mensen in de verhalen van het oude testament.

Vierde klas

In de vierde klas maken veel kinderen een crisis door. Rond hun negende jaar wordt het hen duidelijk dat zij niet meer een zijn met de wereld om hen heen, met hun ouders en dat kan een groot gevoel van eenzaamheid geven. Ze ervaren dat de wereld niet altijd goed is en dat sommige dingen onzeker zijn. De verhalen uit de Edda, waarin de Goden ten val komen passen hier prachtig bij. De kinderen ervaren de slinksheid van Loki en de kracht van Thor met zijn hamer die strijdend tegen de reuzen ten onder gaan. Maar dit zijn ook de eerste verhalen waarin de goden twijfelen en keuzes moeten maken. Het staat symbool voor de fantasie die in deze periode plaats maakt voor een meer realistisch denken.

Vijfde klas

In de vierde klas voelden de kinderen zich afgesneden van de wereld, maar in de vijfde klas zoeken ze juist naar een nieuwe verbinding. De helderheid in regels en afspraken helpt daarbij en ook het terugkijken op eigen gedrag en dat van anderen. Een nieuwe fase waar de verhalen uit de Griekse Mythologie goed bij passen. Het doorzettingsvermogen en de heldenmoed die hier een grote rol in spelen geven de kinderen inzicht in hoe ze dat in hun eigen leven vorm kunnen geven.

Zesde klas

De zesde klas wordt gekenmerkt door de verhalen uit de Romeinse Tijd en de Middeleeuwen. In de Romeinse tijd werden er voor het eerst regels afgesproken over het recht van de een ten opzichte van rechten van de ander. Iets waar de pre-pubers in de zesde klas dagelijks mee worstelen!

Verhalen vertellen: een vak apart!

Kortom, de verhalen bieden op de vrijeschool een rijke schat aan beelden en belevingen. De leerkracht zal altijd een keuze maken zodat de verhalen passen bij de klas en de leeftijd van de kinderen. Het voorbereiden van een verhaal is anders dan het voorbereiden van een voorleesverhaal. De leerkracht doet dit door het verhaal te bestuderen en na te denken over welke beelden hierin belangrijk zijn. Iedereen heeft zijn eigen manier om dit vervolgens over te brengen aan de kinderen en iedere leerkracht heeft hierin zijn eigen specialiteit. De een zal bloemrijk en beeldend vertellen terwijl de ander steun vindt aan wat steekwoorden op een briefje. Toch zal elke leerkracht op de vrijeschool regelmatig de kinderen mee weten te nemen op reis door wat deze oude verhalen ons te bieden hebben!