Kinderen hebben recht op een veilige leeromgeving

Voor een optimaal leer- en ontwikkelproces bij kinderen moet gewerkt worden aan optimale voorwaarden. Wat dat zoal inhoudt? Er moet gewerkt worden aan een veilige leeromgeving. Kernwoorden hierbij zijn o.a.: betrokkenheid, waardering, persoonlijk, duidelijkheid, en nog enkele andere. Aan leerkrachten mogen eisen gesteld worden!

Veilige leeromgeving

Kinderen leren niet helemaal vanzelf. Door proberen, vallen en opstaan, maken kinderen zich op eigen wijze allerlei kennis en vaardigheden eigen. Een leerkracht die de juiste voorwaarden schept en een veilig leerklimaat creëert, draagt in belangrijke mate bij aan een optimaal leerproces. Met alle belemmeringen uit de weg, gaat het leren zo gemakkelijk als maar mogelijk is.

Film

Vergelijk het maar met een avondje film kijken. Er is aan van alles gedacht:

• Je hebt een mooie film uitgezocht.
• De kaartjes zijn gereserveerd.
• De kaartjes zijn keurig op tijd opgehaald.
• Je hebt je voorzien van de nodige versnaperingen.
• Je zit in de bioscoop.
• Je hebt een prima plaats gekregen.
• Het geluid is optimaal.

Je zit er helemaal klaar voor, dat kan niet missen. Alle ingrediënten voor een onbezorgde filmavond lijken in orde. Maar helaas, er gaat toch wat mis. In de rij net voor je komen vijf lange mannen zitten. Zo lang, dat ze in je blikveld zitten, en een belangrijk deel van je uitzicht verpesten. En dat is nog niet alles. Het blijkt dat ze alle vijf ook veel met elkaar bezig zijn. Veel onderonsjes en grapjes. Door hun onrustige zitten, kun je ook niet tussen ze doorkijken. Je vraagt om rust en begrip, en dat helpt wel wat, maar niet veel. Resultaat: een verpest filmavondje.

Terug naar de school

De verpeste film is voor een aantal kinderen vergelijkbaar met hun onderwijservaring. Hoewel er aan van alles is gedacht:

• Er is een mooi onderwijsaanbod.
• De boeken zijn besteld en liggen klaar.
• Met schrijfmateriaal en schriften kunnen alle gewenste aantekeningen gemaakt worden.
• Je hebt een prima plaats in het klaslokaal gekregen.
• Je kunt de leraar prima verstaan.

Het lijkt of aan alle voorwaarden is voldaan. Maar soms voelen kinderen zich toch onvoldoende gezien of gewaardeerd, of zijn er ándere factoren die in de weg staan. Ze voelen zich niet veilig. En juist die veiligheid maakt, dat kinderen openstaan voor nieuwe kennis en vaardigheden.

Veiligheid onderwijsproces

Kinderen moeten in hun leeromgeving zichzelf kunnen zijn, geaccepteerd zoals ze zijn. Onderwijs en onderwijsontwikkeling kunnen alleen succesvol zijn, als aan basale voorwaarden is voldaan. De rol van de leerkracht is hierbij cruciaal. De kernwoorden waar het hier allemaal om draait zijn:

• Betrokkenheid
• Waardering
• Persoonlijk
• Autonomie
• Verwachtingen
• Duidelijkheid
• Verantwoordelijkheid
• Trots
• Zelfstandigheid

Deze begrippen worden hieronder nader bekeken.

Betrokkenheid

Voor kinderen is het belangrijk te ervaren, dat de leerkracht betrokken is bij hén. Een betrokken leerkracht is geïnspireerd, voelt de situatie van het kind en zijn proces aan. Betrokken leerkrachten stemmen af op de leerstijl die bij de kinderen past. Kinderen moeten dit ook echt kunnen ervaren.

Waardering

Leerkrachten zorgen rust, voor ruimte en privacy. Ze spreken vertrouwen uit in de mogelijkheden van de kinderen, en laten hun waardering blijken, geven de kinderen complimenten om hetgeen wordt geleerd en gepresteerd.

Persoonlijk

Leerkrachten kijken verder dan naar het resultaat van kinderen, ze kijken ook naar wie ze zijn. Kinderen voelen zich daardoor beter begrepen. Als het geleverde werk voldoende is, kan het worden geëvalueerd. Zo niet, dan is het nodig het proces te evalueren. Met de juiste feedback en het geven van vertrouwen kunnen de kinderen aan de slag om alles toch tot een goed resultaat te brengen. Tijdens het proces wordt de voortgang in de gaten gehouden. Aansturing is mogelijk, leren gaat niet zonder conflicten.

Autonomie

Basis van autonomie is het vertrouwen, dat leerkracht en kind hebben in de mogelijkheden. Natuurlijk moet duidelijk zijn, welke voorwaarden gelden: wat mag en kan wél of juist niet, binnen welke tijd, op welke plaats. Tijdens het leerproces blijft er uiteraard contact over de voortgang, zodat aansturing mogelijk is. En soms betekent het dat de leerkracht eisen moet stellen. Leren gaat niet zonder conflicten.

Verwachtingen

Een kind mag verwachten, dat een leerkracht zijn werk met plezier doet, goed gemotiveerd is, en zijn vak beheerst. Een leerkracht moet goed kunnen uitleggen, moet orde kunnen houden, zijn geduld bewaren. Een goede leerkracht heeft reële verwachtingen over hetgeen de kinderen kunnen. Dat betekent, dat een goede leerkracht deskundig is, zijn onderwijs moet kennen. De in het leerproces van belang zijnde leerlijnen worden beheerst, de leerkracht heeft vakinhoudelijke kennis en vaardigheden, weet hoe gesignaleerd en gediagnosticeerd moet worden, en kan door middel van planmatig handelen het proces tijdig bijsturen.

Duidelijkheid van het onderwijs

Voor kinderen is duidelijkheid van belang. Er moet een overzicht zijn over de te verwerken leerstof. Er moet een samenhang zijn tussen de onderdelen van het onderwijsprogramma. Kinderen moeten het nut ervan zien en het moet praktisch zijn. Leerkrachten moeten daarbij begrijpen, dat er verschillen zijn tussen de kinderen, niet iedereen zal dezelfde onderwijsdoelen binnen dezelfde tijd kunnen halen. De kinderen laten zien, dat ze met al die duidelijkheid betrokken meedoen en de juiste beslissingen nemen. Uiteraard wordt de voortgang gemonitord, zodat aansturing mogelijk is.

Verantwoordelijkheid voor eigen leerproces

Het gevoel zelf verantwoordelijk te zijn voor het eigen proces is belangrijk om tot een optimaal leren te komen. Dat houdt in, dat kinderen een zekere mate van vrijheid moeten krijgen, met een daarbij passende verantwoordelijkheid. Het verlenen en eventueel terugnemen van verantwoordelijkheden is een taak van de leerkracht. Het proces wordt in de gaten gehouden en aansturing blijft mogelijk. Leren gaat niet zonder conflicten.

Trots

Leerkrachten moeten aan de kinderen en hun ouders laten merken dat ze trots zijn op de kinderen en de behaalde prestaties. Dat geeft het gevoel van gewaardeerd zijn, niet alleen in het kunnen, maar ook in hun persoonlijk ‘zijn’. Dit alles verhoogt de eigenwaarde van de kinderen, waardoor hun betrokkenheid en motivatie toeneemt.

Zelfstandigheid

Het is de taak van de leerkracht om de kinderen uit te dagen en ruimte te geven om zelfstandig te denken en werken. Belangrijke kernwoorden hierbij zijn: betrokkenheid, respect, acceptatie en interesse. Eventuele uitwassen, gedragsproblemen of agressie worden meteen en effectief aangepakt. Consequent zijn is hierbij een ander kernwoord.

Top-leerkrachten

Uit bovenstaande blijkt wel, dat aan goede leerkrachten ook flinke eisen gesteld mogen en moeten worden. Er wordt nogal wat van ze gevraagd. Als je bedenkt, dat leerkrachten verantwoordelijk zijn voor een grote groep kinderen, die in hun eigen ontwikkeling nog kwetsbaar zijn en recht hebben op een optimale ontwikkeling, dan zijn al die eisen meer dan terecht. Dat betekent vervolgens ook, dat ook aan opleidingsinstituten, die voor de vorming van de leerkrachten moeten zorgen, hoge eisen gesteld mogen worden.