Zeelandië, het 'nieuwe continent'

Volgens een studie van The Geological Society of America die op 16 februari 2017 gepubliceerd werd kan er vanuit geologisch standpunt gesproken worden over Zeelandië als nieuw continent. Het in kaart brengen van de zeebodem met bathymetrische kaarten zorgde afgelopen decennia voor meer informatie over de aardkorst rond Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië. Deze studie bevestigde dat Zeelandië aan alle criteria voldoet om continent genoemd te worden. Zeelandië ligt voor 94% onder water en zou zo'n 23 miljoen jaar geleden zijn gezonken na een afsplitsing van het megacontinent Gondwana. Het nieuws haalde de pers op 17 februari 2017. Verschillende media en krantenkoppen pakten uit met titels als "We hebben een zevende continent". Of Zeelandië ook degelijk aanvaard zal worden als nieuw continent zal afhangen van de mate waarin dit gebruikt wordt door het grote publiek. Wikipedia deed alvast enkele aanpassingen, maar begin 2017 blijft het de vraag of er ook boeken en atlassen zullen aangepast worden. Als dat het geval is kan er officieel van het continent Zeelandië gesproken worden.

• Geologie
• Geografie
• Biografie
• Populatie
• Grondstoffen
• Officiële erkenning van Zeelandië als het nieuwe continent
• Zeelandië, Zeelandia, Zealandia of Zealandië?
• Zeven of acht continenten?

Geologie

Zeelandië als puzzelstuk van Gondwana

Zo’n 220 tot 250 miljoen jaar geleden in het Trias waren er op aarde slechts twee megacontinenten. Dit waren het noordelijke Laurazië en het zuidelijke Gondwana. Gondwana bestond toen uit wat nu gekend is als Australië, Antarctica, Afrika, India, Nieuw-Zeeland en Zuid-Amerika en lag waar nu Antarctica ligt. Zeelandië nam er ongeveer 5% van in. In het Jura, zo’n 160 miljoen jaar geleden, begon het megacontinent langzaam uiteen te breken als een puzzel. De laatste continentale snipper dat zich van Gondwana afscheidde was Zeelandië. Wat overbleef van Gondwana is ondertussen gekend als Antarctica. Nu Zeelandië in populariteit groeit hopen wetenschappers meer onderzoek te kunnen verrichten naar het uiteenvallen van Gondwana. Zeelandië kan zich alvast de titel aanmeten van jongste continent. Ondertussen is Zeelandië gelegen tussen de Australische Plaat en de Pacifische Plaat. Vermits de aardkorst voortdurend in beweging blijft verschuift de Pacifische Plaat op dit moment naar het westen terwijl de Australische Plaat noordwaarts beweegt. De snelheden waarmee dit gebeurt zijn zeer traag, zo'n 4 m per eeuw.

Zeelandië zonk weg in de zee

Het continent Zeelandië zonk gedeeltelijk weg nadat het zo’n 60 tot 85 miljoen jaar geleden was afgebroken van het continent Australië. Het zonk echter pas voor het grootste deel weg zo’n 23 miljoen jaar geleden waarna er nog slechts 6% van uitstak boven de zeespiegel, de overige 94% werd bedekt door de Grote Oceaan.

Vier criteria voor een nieuw continent

Om volgens de wetenschap van de geologie benoemd te worden tot continent, moet Zeelandië eerst voldoen aan vier criteria.

1. Er moet een variatie aan steensoorten worden aangetroffen.
2. De continentale korst moet een dikte van 7 km hebben en dikker zijn dan de oceanische korst rondom.
3. Het moet een relatief groot gebied betreffen dat duidelijk begrenst is.
4. Het continent moet aanzienlijk hoger liggen dan de oceanische korst eromheen.

Zeelandië voldoet aan al deze voorwaarden. Er zijn verspreid over het gebied drie soorten gesteenten gevonden. De dikte van de continentale korst schommelt tussen 10 km en 30 km, en is dikker dan de oceanische korst eromheen, ook al heeft ze de dunste continentale korst in vergelijking met de andere continenten die een korst van 30 km tot 46 km hebben. De grootte van het continent is ongeveer tweederde van de oppervlakte van Australië. Een exacte grootte werd voor dit criterium nergens teruggevonden, wellicht omdat men ervan uitging dat er naast de huidige zes continenten (Australië, Antarctica, Afrika, Eurazië, Noord-Amerika en Zuid-Amerika) geen continenten meer ontdekt zouden worden. Verder wordt Zeelandië begrenst door geulen en kliffen op de zeebodem, wat het duidelijk doet verschillen van de omliggende oceaanbodem en het naastgelegen continent. Het gemiddelde hoogteprofiel van Zeelandië bedraagt ongeveer -1100 meter, hierdoor steekt het continent voldoende uit boven de oceanische korst rondom dat een gemiddeld hoogteprofiel heeft van -5000 m.

Geografie

Oppervlakte

Het continent van Zeelandië heeft een oppervlakte tussen 3,5 en 4,9 miljoen vierkante kilometer. Omdat dit continent nog in een prille fase van ontdekking is zal er hieromtrent wellicht nog heel wat onderzoek volgen. Aan de hand van deze afmetingen kan alvast gesteld worden dat Zeelandië groter is dan bijvoorbeeld India, Groenland of de helft van de grootte van Australië.

Een uniek continent

Uniek aan het continent Zeelandië is dat het grootste gedeelte ervan, (tot wel 94%), onder het zeeniveau ligt. Op satellietbeelden zijn dus slechts de gebieden die boven het zeeniveau uitsteken waarneembaar, namelijk de hoogste bergtoppen van Zeelandië met een maximale hoogte van zo’n 1500 m boven de zeespiegel. Het continent heeft een eigenaardige smalle vorm. Zeelandië loopt van de eilandengroep Nieuw-Caledonië in het noorden, naar de subarctische eilanden van Nieuw-Zeeland in het zuiden. Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië vormen samen het grootste landoppervlak van het nieuwe continent. Naast deze twee bestaat het continent ook nog uit andere gebieden zoals het eiland Norfolk en de Lord Howe-eilandengroep die voordien tot het continent Australië behoorden.

Biografie

Flora

Nieuw-Zeeland en Nieuw-Caledonië liggen elk aan een ander uiteinde van Zeelandië. Deze beide landmassa’s begrenzen de Arctische flora waaronder de Araucaria- en Podocarpusfamilie. In Curio Bay op het Zuidereiland van Nieuw-Zeeland werden versteende boomstammen van de Araucaria heterophylla-soort gevonden. Deze vondst is verwant aan de moderne soort die groeit op het eiland Norfolk zo’n 1600 km meer noordwaarts in de Grote Oceaan. Deze boomsoort groeide naar schatting zo’n 180 miljoen jaar geleden tijdens het Jura op het continent Zeelandië, voor het afsplitste van Gondwana. Geologen vermoeden dat deze bossen bedolven werden onder vulkanische modderstromen en geleidelijk evolueerden tot silica.

Fauna

Van Zeelandië werd oorspronkelijk gedacht dat het geen inheemse landzoogdieren huisvestte, tot er in 2006 in de regio Otage een kaak van een muisachtige werd ontdekt die het tegendeel bewees. Deze kaak bleek afkomstig te zijn van een fossiel zoogdier uit het Mioceen dat verwant is met de muis maar ondertussen uitgestorven is. Eerder werd al bewezen dat er naast vogels ook vleermuizen leefden.

IJstijden

Tijdens de voorbije ijstijden stond de zeespiegel wereldwijd enkele meters lager. Hierdoor stond ook een aanzienlijk deel van Zeelandië boven water waardoor de fauna en flora op het grootste deel van het continent gedurende duizenden jaren kon bloeien.

Populatie

Zeelandië had anno 2016 een totaal aantal inwoners van ongeveer 5 miljoen mensen. Ter vergelijking; in datzelfde jaar had Nederland er 18 miljoen en België 11 miljoen.

Inwoners per land of eilandengroep

• Nieuw-Zeeland: 4,735,600
• Nieuw-Caledonië: 252,000
• Norfolk eiland: 2,302
• Lord Howe-eilandengroep: 347

Grondstoffen

De 'ontdekking' van Zeelandië is meer dan zomaar een fait divers, het impliceert ook politieke en economische voordelen. Continentale aardkorst met fauna en flora dat later onder de zeespiegel verdwijnt kan met behulp van de druk van het water omgevormd worden tot aardolie. Omdat dit hoogstwaarschijnlijk het geval was in Zeelandië kan Nieuw-Zeeland en ook Frankrijk (Nieuw-Caledonië is immers Frans grondgebied) nu voordeel halen uit een het nieuwe oliereservoir.

Stukken zee met bijhorende grondstoffen in de bodem worden toegewezen aan landen volgens de VN-verdragen. Volgens deze verdragen zou Nieuw-Zeeland nu aanspraak maken op een schat aan fossiele delfstoffen en mineralen. Datzelfde zou in theorie ook voor Frankrijk gelden want Nieuw-Caledonië is immers Frans overzees gebied.

Officiële erkenning van Zeelandië als het nieuwe continent

Anno 2016 was Zeelandië nog niet officieel erkend. Er is ook geen enkele instantie bevoegd om dit gebied om te dopen tot officieel continent. Wie een naam wil geven aan bijvoorbeeld een berg moet daar behoorlijk wat procedures voor doorlopen, voor het erkennen van een continent is enkel tijd nodig.

Alles hangt eigenlijk af van de mate waarin Zeelandië aanvaard zal worden door het grote publiek. Als geoloog kan je er alvast niet meer onderuit, Zeelandië voldoet ruim aan alle criteria om continent genoemd te worden. Om wetenschappelijk correct te blijven zullen dus ook de atlas en tal van schoolboeken aangepast moeten worden. Dat is de validatie waar voorlopig op gewacht wordt. Zeelandië heeft slechts één groot nadeel wanneer het over zijn strijd om erkenning gaat. Het is namelijk allesbehalve 'een typisch continent'.

Zeelandië, Zeelandia, Zealandia of Zealandië?

Net zoals het continent, is ook de naam nog niet officieel erkend. Wanneer iets ontdekt wordt is het vaak aan de persoon of organisatie om een naam uit te kiezen. Hier was dit de Amerikaanse geofysioloog Bruce Luyendyk die in 1995 de naam ‘Zealandia’ koos om het Zuid-West Pacifische continent te beschrijven. Ondertussen zijn er al tal van Nederlandse alternatieven als Zealandië, Zeelandia en Zeelandië die de ronde doen, ook hier zal tijd moeten uitwijzen wat de officiële benaming wordt.

Zeven of acht continenten?

Het aantal continenten dat studenten wordt aangeleerd op school verschilt afhankelijk van de gebruikte definitie. Eurazië wordt omwille van culturele verschillen vaak beschouwt als twee aparte continenten (Europa en Azië) ondanks het feit dat zij geologisch gezien tot hetzelfde continent behoren. Ook Noord-Amerika en Zuid-Amerika worden door sommigen als één continent en door anderen als twee continenten beschouwd. Dit houdt in dat er over het aantal continenten geen uitspraak kan worden gedaan dat in elk land aanvaard zou worden. In het geval dat Zeelandië er wordt bijgeteld kan er alleszins gesproken worden over een zevende of achtste continent.