Bûter, brea en griene tsiis Friese woorden en uitspraken
Er is een Fries gezegde dat als volgt gaat: "Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries". Dat versje kent bijna iedereen wel heel van uit de verte, maar het uitspreken is voor heel veel mensen toch nog moeilijk. Het betekent overigens boter, brood en groene kaas, wie dat niet kan uitspreken is geen oprechte Fries. Friese woorden zijn echter niet allemaal moeilijk. Wie iets in het Fries wil zeggen heeft aan het onderstaande een goede leidraad.
Oant moarn - tot morgen
Ook oant moarn is met de komst van Pyt Paulusma bekend in heel Nederland. Wie Friesland bezoekt scoort hoge punten door eens een woordje in de memmetaal (moedertaal) te spreken. De Friezen waarderen dat erg, ook als het er niet helemaal vlekkeloos uitkomt. Hieronder daarom woorden die mogelijk van pas komen.
Ontmoeten
- Goeie Goedendag
- Hoe gjit it hoe gaat het er mee?
- Bêst genôch Goed
Goeie geldt in Friesland als een hele gewone begroeting. Het klinkt als goed, maar betekent dus zoiets als goedendag. De meeste mensen vinden dat wel even vreemd als ze het voor het eerst horen, maar in Friesland (Fryslân) begroet je elkaar allemaal zo.
Eten en drinken
- Lekker ite lekker eten eet smakelijk
- Wat ite wy hjoed? wat eten we vandaag?
- Myn mage rammelet Mijn maag rammelt
- Hin kip
- Baarch varken
- Oan tafel aan tafel
- Leppel lepel
- Foarke - vork
- Snobje snoepen
- Bôle brood
- Bûter - boter
- Tsiis kaas
- Tee - Thee
- Kofje koffie
- Pankoek - Pannekoek
- Sjerp stroop
- Priuwe proeven
- Apenút pinda
- Grientesop groentesoep
- Woartels wortels
- Beantsjes boontjes
- Jirpel aardappel
- Ierdbei aardbei
- Molke melk
- Rjemme slagroom
- Aai - ei
Woorden die in het Fries en Nederlands hetzelfde zijn
Vanzelfsprekend kent het Fries inmiddels ook allerlei woorden voor eten die ook in het Nederland gelden. Een pizza blijft een pizza, babi pangang blijft babi pangang. Bovendien eten ook Friezen al dat eten, hoewel de rest van Nederland nog wel eens denkt dat het in deze noordelijke provincie dicht geplakt zit met kranten en de ijsberen hier voorbij drijven.
Familie
- Heit - vader
- Mem - moeder
- Pake - opa
- Beppe - oma
- Bern - kinderen
- Bernsbern (en officieus) Lytsbern - kleinkinderen
- Pakesizzer en Beppesizze letterlijk degene die opa zegt en diegene die oma zegt of te wel kleinkind
- Omke oom
- Muoike - tante
Oate
De hierboven genoemde benamingen zijn vrij modern. Sommige Friese oma's laten zich bijvoorbeeld ook oate noemen, het ouderwetse woord voor oma.
Algemene woorden
- Hjoed - vandaag
- Fuotten - voeten
- Hynder - paard
- Roppe - roepen
- Besite - bezoek
- Doar - deur
- Hûs - huis
- Rinne - lopen
- Reinwetter -regenwater
- Lilk - boos
- Boatsjen - spelen
- Harkje - luisteren
- Flibe - speeksel
- Earmen - armen
- Prottelje - mopperen
- Ik wol ek meidwaan Ik wil ook meedoen
- Dat is net earlik dat is niet eerlijk
- Hier - haar
- Skriuwe - schrijven
- Tútsje - kusje
- Skodholjen - hoofschudden
- Televyzje sjen televisie kijken
- Nuvere dingen vreemde dingen
- Fuotbalje - voetballen
- Reedride - schaatsen
Harkjen is luisteren in het Fries
Als niet-Friezen horen dat harkjen niet betekent dat je in de tuin staat te werken, maar zit te luisteren, vinden ze dat vaak heel vreemd. In Friesland wordt overigens in de verschillende gebieden ook verschillende gesproken. Zo zijn er ook hele grote delen van de provincie waar niet wordt gesproken over harkje, maar over lûsterje.
Natuur
- De bosk het bos
- It gers het gras
- Fiskje - vissen
- Beam boom
- Nei bûten gean naar buiten gaan
- It wetter het water
Te laat komen
- Wat bist let wat ben je laat
- Ik hie de tiid fergetten ik was de tijd vergeten
Ziek
- Ik bin siik ik ben ziek
- Ik moat nei de dokter Ik moet naar de dokter
- Ik moat nei it sikehûs Ik moet naar het ziekenhuis
Naar een Fries ziekenhuis: kun je dan Nederlands praten?
Iemand die echt ziek is in Friesland en hulp nodig heeft, hoeft zich overigens niet uit te putten in Friese woorden. Gewoon de eerste de beste persoon aanspreken en zeggen wat er aan de hand is. In de meeste gevallen is hulp snel aanwezig en iemand blijft in de provincie echt niet zomaar een uur op straat liggen, zonder dat er iets gedaan wordt. En natuurlijk heeft Friesland ook gewoon huisartsen en specialisten, ziekenhuizen en een dokterswacht. Ook rijden er ambulances (sikeauto).
Reacties
Joke van Tricht, 03-01-2016
Van wie komt de uitdrukking: "Sa ist en net oars, want as it oars wie wie it net sa".
Reactie infoteur, 21-07-2016
Geen idee waar die uitdrukking vandaan komt. Ken hem al mijn hele leven, maar geen idee wie hem bedacht heeft.
Maarten Hoogstra, 01-11-2015
Goeie.
Ik wil Fries leren maar hoe moet dat als de Friezen het niet eens zijn over de vertalingen/begrippen.
Bianca, dat zinnetje is wel lachen hoor.
Ik was 5 jaar toen wij uit Friesland vertrokken. Ik neem aan dat ik mijn 5e en 6e jaar nog Fries sprak en daarna nog lang Fries en Hollands combineerde(onbewust). Wat is de beste methode om mij het Fries weer eigen te maken? 2 weken geleden in Friesland, begint iemand een liedje te zingen en! ik zong zonder nadenken mee. Er zit dus nog wel Fries in het geheugen. Ben nu wel 75
Reactie infoteur, 08-11-2015
Grappig dat u dat na zoveel jaren nog weet. Bij de Afuk hebben ze allerlei cursussen, maar ik weet niet of u die ook bijvoorbeeld online kunt volgen.
M. Mulders, 21-09-2014
Als huwelijks ambtenaar wil ik heel graag mijn toespraak deze keer gaan afsluiten in het Fries.
Graag wil ik zeggen. heel veel geluk samen, een heel fijn fijn feest en wie weet zien we elkaar nog eens
Wie kan dit voor mij "vertalen" met de juiste uitspraak erbij?
Reactie infoteur, 02-11-2014
Ik doe het fonetisch.
Heel veel geluk samen: Folle lok tegearre
Een heel fijn feest - In prachtich feest
Wie weet zien we elkaar nog eens: Wa wit, sjoche wy elkoar noch ris werom