Duitse grammatica: Duitse naamvallen lidwoorden voorzetsels
Dit artikel behandelt enkele zaken: allereerst de functies van de vier naamvallen in het Duits. Het gaat hier om de eerste naamval (nominativus / Nominativ), de tweede (genitivus / Genitiv), de derde (dativus, Dativ) en de vierde (accusativus / Akkusativ). We staan niet alleen stil bij zinsfunctie, maar ook bij voorzetsels. Daarna worden de Duitse lidwoorden (der, die, das, ein, etc.) in deze naamvallen uitgelegd. Zie ook de andere artikelen over Duitse grammatica in deze special.
Functies naamvallen
De onderstaande tabel behandelt de belangrijkste functies van de vier naamvallen in de Duitse grammatica. De naamvallen staan in de linkerkolom, de functies rechts daarvan. Er is een onderscheid gemaakt tussen basisfuncties (bv. onderwerp, lijdend voorwerp) en aanvullende functies, die vaak om de hoek komen kijken bij voorzetsels in het Duits.| Naamval | Basisfunctie | Aanvulling |
|---|---|---|
| Eerste naamval; Nominativ | Onderwerp in een zin (bv. 'Der Mann sagt...') | Ook: bij naamwoordelijk deel van het gezegde (bv. 'ich bin ein Mann') |
| Tweede naamval; Genitiv | Om bezit uit te drukken (bv. van de dochter = 'der Tochter') | Ook: na enkele voorzetsels en andere woorden, bv. anlässlich, statt, trotz, während, wegen e.a. |
| Derde naamval; Dativ | Meewerkend voorwerp (bv. aan de man = 'dem Mann') | Ook: na voorzetsels mit, nach, bei, seit, von, zu, zuwider, entgegen, außer, aus, gemäss, gegenüber Ook: na werkwoorden als folgen, gratulieren, helfen |
| Vierde naamval; Akkusativ | Lijdend voorwerp (bv. ik zie de man = 'ich sehe den Mann') | Ook: na voorzetsels durch, für, ohne, um, bis, gegen, entlang Ook: na werkwoorden als bitten, fragen, kosten Ook: bij tijdsbepaling zonder voorzetsel |
Keuzevoorzetsels
Een belangrijke aanvulling op bovenstaande tabel vormen de Duitse keuzevoorzetsels. Na de voorzetsels an, auf, hinter, neben, in, über, unter, vor, zwischen volgt bij plaatsaanduidingen (waar, stilstand, bv. 'ich bin in der Stadt') en tijdsbepalingen (wanneer) de derde naamval (Dativ) en bij bewegingen (van-naar, geen stilstand, bv. ich gehe 'in die Stadt') de vierde. Als dit alles niet werkt (bijvoorbeeld bij 'denken über'), dan krijgen de keuzevoorzetsels auf en über de vierde naamval en de andere zeven voorzetsels de derde (= 7+2 regel).Lidwoorden en naamvallen
Dan nu de tabellen m.b.t. de lidwoorden in het Duits. Nu de functie van alle naamvallen uitgelegd is, is het mogelijk te bepalen welke naamval bij een mannelijk, vrouwelijk, onzijdig of meervoud-woord hoort.Bepaalde lidwoorden
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | Meervoud | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | der | die | das | die |
| 2 | des +es | der | des +es | der |
| 3 | dem | der | dem | den +en |
| 4 | den | die | das | die |
Onbepaalde lidwoorden
| mannelijk | vrouwelijk | onzijdig | meervoud | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | ein | eine | ein | keine |
| 2 | eines +es | einer | eines +es | keiner |
| 3 | einem | einer | einem | keinen +en |
| 4 | einen | eine | ein | keine |
Gerelateerde artikelen
![[Duits] Naamvallen in het Duits](http://educatie-en-school.infonu.nl/artikel-foto/buitenlands/4278-duits-naamvallen-in-het-duits.jpg){kind=small}
[Duits] Naamvallen in het DuitsDit is een gedeelte van de Duitse grammatica. Het betreft hier een duidelijk overzicht van de naamvallen en voorzetsels…
Duitse grammatica, lidwoorden, naamvallen en voorzetselsRaak je het overzicht kwijt wat betreft de Duitse grammatica? Of ben je op zoek naar de handige schema's? Hier kun je al…
Ezelsbruggetjes – DuitsHet Duits is natuurlijk een taal die erg lijkt op het Nederlands, maar de regels moeten toch onthouden worden. Zeker de…
Duitse grammatica: complete vervoeging sein, haben en werdenDit artikel behandelt de vervoeging van de belangrijkste drie werkwoorden in de Duitse grammatica: sein, haben en werden…Reacties
Bob Brons, 14-08-2017
Ik ben onder de indruk van jullie uitleg m.b.t. naamvallen lidwoorden voorzetsels. Ik heb op mij genomen om mijn kleindochter te begeleiden op havo niveau vak Duits. Al veel materiaal op jullie site gevonden. Wat raden jullie mij verder aan? Ter informatie: ik heb een Mulo opleiding, daarna HBS-A en vervolgens bedrijfskunde gestudeerd aan de UFSIA in Antwerpen. Met succes de studie afgesloten. Graag zie ik m'n kleindochter slagen om haar ambitie te realiseren om op academisch niveau Duits of Engels te gaan studeren.
Groet,
Bob Brons
Reactie infoteur, 29-08-2017
Beste Bob Brons,
veel Duitse televisie-uitzendingen en films kijken is sowieso een aanrader, net als "Nu Beter Duits" (online, met dagelijkse oefeningen). Ook een inschrijving bij een Volksuniversiteit of Seniorenacademie kan zeer bevorderlijk zijn.
Veel succes toegewenst en dank voor het compliment!
Vriendelijke groet,
Writerandus (Vincent)
Henk Senster, 16-01-2017
Ik lees al lang en graag Duits. Nu schrijf ik de laatste tijd ook meer Duits en heb de naamvallen nog eens opgehaald.
Hier lees ik dat het voorzetsel 'UM' altijd de vierde naamval verlangt. Dit, terwijl ik in het Duits vaak zowel,
"um IHM zu helfen" (derde naamval, toch?)
als
"um IHN zu helfen" (vierde naamval)
tegenkom.
Mijn vraag:
Kan het zijn dat 'UM' in verschillende functies verschillende naamvallen verlangt?
Bijvoorbeeld 'UM' in de betekenis van 'rondom' of 'omheen', vierde naamval?
'Um den Turm', 'um die Ecke'
in de betekenis van 'wegens', 'bedoeling' derde naamval?
'Um ihm zu helfen'
Groeten uit Maastricht en alvast bedankt.
Reactie infoteur, 20-02-2017
Beste Henk,
correct is: "um ihm zu helfen" (in deze zin bepaalt helfen de naamval, omdat dit direct betrekking heeft op het persoonlijk vnw. Helfen gaat gepaard met een 3de naamval. Um betekent hier slechts "met als doel" en verbindt beide zinsdelen.).
"Um den Turm" is ook correct (in deze zin bepaalt um de naamval, omdat dit woord direct betrekking heeft op het lidwoord en als voorzetsel voor een ruimtelijke aanduiding fungeert. Um gaat met de 4de naamval gepaard)
Vriendelijke groet,
Writerandus
Adelbert, 26-08-2014
Ik mis in het rijtje "entlang"
In lang vervlogen tijd heb ik op de ULO geleerd dat deze trouwens achter het zelfst.nmw. komt.
Dem Kanal enlang.
Vriendelijke groet.
Reactie infoteur, 02-09-2014
Beste Adelbert,
dank voor het bericht. "Entlang" staat wel op de pagina, maar bij de vierde naamval (zie de kolom "Aanvulling"). Het is dus bijvoorbeeld "den Fluss entlang".
Hartelijk dank voor de interesse.
Vriendelijke groet,
Writerandus
Hanne V., 18-08-2014
Het enige wat ik mis is de vertaling, ik heb werk meegekregen in de zomer van mijn Duitse lerares. Ze vraagt om vertaling en om de (on)bepaalde lidwoorden in makkelijke zinnetjes te zetten. Kunt u helpen?
Vriendelijke Groet,
Hanne
Reactie infoteur, 21-08-2014
Beste Hanne, van welke woorden zou je een vertaling willen?
Met vriendelijke groet,
Writerandus
Patrick van Erp, 16-07-2014
Overzichtelijk en helder, meteen naar de kern; hier kan ik tenminste iets mee. Goed gedaan! (Vaak beginnen ze meteen met termen en regels te smijten, waardoor ik meteen de draad kwijt raak.)
Heel lang geleden heb ik de havo afgesloten met een 9,3 voor Duits. Duitsers denken vaak dat ik ook Duitser ben als ik met ze praat, totdat ik door de mand val met de grammatica. Die kan ik nog steeds niet (goed). Rijtjes en regeltjes leren: het is makkelijk gezegd, maar sommige mensen denken gewoon anders en hebben dus niets aan deze 'wijsheid' (ik onthoud het gewoon niet en ik weet zomaar ook niet wat er met een 'lijdend voorwerp' wordt bedoeld… ). Ik spreek talen intuïtief en behoorlijk goed, zonder ergens over na te denken.
Laatst weer een leuke opgepikt: het is 'ein grosses Berliner' zei de barjongen. Huhh, der Berliner is toch mannelijk? Het is omdat ze er (das) 'Bier' achteraan denken (alleen de merknaam wordt dan dus ook onzijdig). Ehh, toch vreemd; is het dan ook 'das Mercedes' bijvoorbeeld? Neen, toch?
Nogmaals: handig overzicht, juist omdat het zo simpel is en succes verder.
Groet,
Patrick.
Reactie infoteur, 05-08-2014
Beste Patrick van Erp,
bedankt voor de complimenten!
Vriendelijke groet,
Writerandus
Piet, 16-01-2014
Makkelijk en overzichtelijk zo. Bedankt.
Reactie infoteur, 10-02-2014
Bedankt voor het compliment!
MVG,
Writerandus
Anthony Anthonijsz, 08-10-2013
De van Richard Wagner's opera cyclus heeft hij ' Der Ring des Nibelungen ' genoemd. Is dit juist? Volgens mij moet 'des' zijn 'der Nibelungen.
Reactie infoteur, 04-12-2013
Beste Anthony,
kijk eens bij: http://de.wikipedia.org/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen
Vriendelijke groet,
Writerandus
Eric, 05-10-2012
Leuk, de rijtjes met 2e naamval-voorzetsels kende ik niet (graag complete lijst)… ;
het rijtje 3e naamval-voorzetsels dat ik mij herinner is uitgebreider dan hierboven in de tabel: mit, nach, nebst, samt, bei, seit, von, zu, zuwider, entgegen, ausser, aus, gemäss, gegenüber.
in het rijte 4e naamval-voorzetsels mis ik hierboven: wider
het zullen inmiddels niet veel gebruikte voorzetsels zijn, veronderstel ik.
Reactie infoteur, 17-10-2012
Beste Eric,
u slaat de spijker op de spreekwoordelijke kop!
Mulkens H., 11-12-2011
Ik heb mij altijd prima kunnen redden met de naamvallen, omdat ook wij op school (MAVO)
met deze rijtjes werkten (mit, nach, nebst, etc.) Waar ik altijd problemen mee heb gehad, was, wanneer ik mir of mich moest gebruiken. Ik heb dit ook nooit aan een regel kunnen verbinden en zou het enorm waarderen als iemand mij kon uitleggen wanneer ik nu wat moet gebruiken. Bij de naamvallen hoor ik ook vrij goed wanneer het niet de juiste is, maar bij mir en mich is dit niet steeds het geval.
Reactie infoteur, 14-12-2011
Beste H. Mulkens,
wat goed om te horen dat het leren van 'rijtjes' ook bij u succesvol is gebleken als solide basis. Tegenwoordig mogen leerlingen veel grammaticale zaken tijdens toetsen opzoeken, maar of dit nog net zo veel bijdraagt aan de beheersing van het Duits?
Wat uw tweede opmerking betreft: 'mir' is een derde naamval (meewerkend voorwerp). 'Mich' is een vierde naamval (lijdend voorwerp).
Het is dus 'für mich', maar 'mit mir'. Ook is het 'ich sehe dich', maar 'ich habe es dir (meewerkend voorwerp) erzählt.
Helpt dit u goed op weg?
Vriendelijke groeten,
Writerandus (Vincent)
Daan, 27-09-2011
Waarom vinden mensen het zo moeilijk eigenlijk? Je moet gewoon kijken of een woord in de 1ste, 2de, 3de of 4de naamval staat. 1ste is onderwerp of naamwoordelijk deel van het gezegde. 2de is als er een woord als van erin staat. 3de is als je er aan of voor voor kan zetten. en 4de is gewoon lijdend voorwerp ( wat hopelijk iedereen weet ). Dus wat is het probleem? ontleden en klaar :)?
Reactie infoteur, 03-10-2011
Beste Daan,
dank voor je reactie!
Groet, Writerandus (Vincent)
Ralph, 24-09-2011
Waarom heb je in het Duits de Latijnse vervoegingen gebruikt?
Reactie infoteur, 03-10-2011
Beste Ralph,
zou je iets specifieker kunnen zijn? Bedoel je de term "Akkusativ"? Deze is in het Duits vrij gangbaar, zie bv. http://de.wikipedia.org/wiki/Akkusativ.
Als je een andere vraag hebt, dan hoor ik dat graag.
Vriendelijke groet, Writerandus (Vincent)
Djunita, 02-01-2011
Ik zit nu in 3 atheneum, en wij zijn al een tijdje bezig met de voorzetsels en naamvallen etc. Mijn leraar legt het steeds weer opnieuw uit, maar ik snap er nog steeds helemaal niets van…
Reactie infoteur, 03-01-2011
Hallo Djunita,
wat jammer dat het nog niet helemaal lukt. Ik hoop voor je, dat het gauw beter gaat. Misschien kan deze website je daarbij helpen. Heb je vroeger (basisschool, eerste twee klassen middelbare school) bij Nederlands ook geoefend met het ontleden van zinnen? Dat kan ook voor het leren van de Duitse grammatica heel nuttig zijn.
Vriendelijke groet,
Vincent (Writerandus)
Saida Blaney Davidson, 23-07-2009
Voor mij zijn ze erg nuttig. Dankje wel :-)
Reactie infoteur, 24-07-2009
Beste Saida Blaney Davidson (mooie naam trouwens),
dankjewel voor je compliment. Hopelijk tot ziens op deze site.
Vriendelijke groet,
Writerandus