Havo/vwo: Hoe schrijf je een goede recensie?

Het is vaak één van de grootste angsten van het vak Nederlands: een recensie schrijven. Docenten beoordelen streng, het boek is ingewikkeld of je hebt totaal geen ervaring met stukken schrijven. Toch is het een belangrijke vaardigheid en zal je die ook (eventueel voor je studie) moeten beheersen. Daarom is het handig als je eerst onderzoekt wat een recensie allemaal van je eist.

Het doel van een recensie

Als eerste is het handig om te weten waarom je nou eigenlijk een recensie schrijft, en voor wie. Hou dit bij het lezen van dit artikel goed in je achterhoofd, het zal zeker helpen. Een recensie heeft een tweeledig doel: informeren en beoordelen. De recensie informeert iemand die misschien wel geïnteresseerd is om het boek te lezen: waar gaat het boek over? Hoe zit het met de schrijver?

Ook beoordeelt een recensie een boek, daarom mag je ook zeker je eigen mening geven. Vond je het een goed verhaal? Prijs het dan, spoor mensen aan om het boek ook te gaan lezen.

Het boek waarover je een recensie gaat schrijven

Het is natuurlijk belangrijk dat je veel over het boek weet waarover je een recensie gaat schrijven. Hoe meer je weet, hoe vlotter en makkelijker het schrijven zal gaan en hoe minder kans je hebt op een 'black-out'. Let bij het lezen vooral op:

Het verhaal

Probeer tijdens het lezen zo veel mogelijk in je op te nemen hoe het verhaal in elkaar zit. Het is natuurlijk vervelend als je een boek niet aandachtig hebt gelezen en erna continu samenvattingen moet opzoeken. Het is daarom ook verstandig om bij het uitkiezen van je boek een verhaal te kiezen dat je aanspreekt, zodat je het met plezier leest en het verhaal vanzelf goed onthoudt. Probeer het verhaal in een bepaald thema te plaatsen: gaat het over oorlog? Of is het een liefdesroman?

De schrijfstijl

De stijl waarmee de auteur zijn roman geschreven heeft is een belangrijk onderdeel van de recensie. Hoe beschrijft de auteur situaties en personen? Gebruikt hij veel bijvoeglijk naamwoorden en zijn zijn zinnen lang, of schrijft hij kort en bondig? Zijn het lastige woorden of is het straattaal? Verder kun je kijken vanuit welke invalshoek het boek geschreven is: vanuit het ik-figuur, of een alwetende verteller? Is het in de tegenwoordige tijd of verleden tijd geschreven? Ga zo maar door.

Het doel

Misschien is de roman met een bepaald doel geschreven. Dit is soms al van tevoren duidelijk (als het bijvoorbeeld een biografie is) maar soms is het pas nadat je het boek gelezen hebt te bepalen, bijvoorbeeld een oorlogsroman met als doel de lezer te laten inzien hoe het was om in de Tweede Wereldoorlog te leven. Je kunt ook (voor jezelf) uitmaken of de auteur er in geslaagd is dit over te brengen en dat later in je recensie vermelden.

Jouw eigen beoordeling

Het is bij een recensie schrijven niet de bedoeling dat je een boek alleen maar afkraakt (je moet namelijk, zoals eerder gezegd, ook informeren). Maar je mag je oordeel er zeker in verwerken: was het boek slechter dan je had verwacht? Of heeft het je aan het huilen gemaakt?

Als je een volledig objectieve recensie schrijft (daar verwerk je dus geen mening of oordeel in en beschrijf je echt alleen de algemene informatie van het boek en de auteur), wordt dit een boekverslag. Vraag altijd even na aan je docent of dit mag als je zo een objectief boekverslag zou willen schrijven. Bij een recensie is het wel de bedoeling dat je beoordeelt.

De recensie schrijven

Het schrijven van een recensie als toets op de middelbare school gebeurt ter plekke in een klaslokaal of toetshal. Als je een studie kiest waarvoor je soms ook recensies moet schrijven, mag je deze wel vaak thuis schrijven (vraag dit alsnog altijd na als dat niet duidelijk is).

Tijdens het schrijven van de recensie moet je alles wat je over de roman en diens auteur weet naar boven halen. Het hangt per docent af of je bijvoorbeeld een Post-It met steekwoorden in je boek mag houden, of dat je helemaal niks van aantekeningen mag gebruiken. Vraag dit dus altijd na bij je docent als dit niet duidelijk is vermeld. Het boek zelf mag je er sowieso altijd bij houden zodat je dingen op kunt zoeken.

Verder kun je er voor kiezen eerst een kladblaadje te gebruiken en hierop bijvoorbeeld een indeling van de tekst te maken of de tekst eerst slordig en globaal op te schrijven. Sommigen vinden het juist fijn om het in één keer op te schrijven. Dit moet je zelf weten, doe wat je fijn vindt, en bepaal hoe je je tijd in wilt delen.

De recensie is op te delen in een inleiding, middenstuk en slot. Maak geen gebruik van alinea's of tussenkopjes: het zijn echt alleen deze drie delen. Inspringen mag wel. Tijdens de recensie moeten de volgende dingen in ieder geval aan bod komen:

Een goede inleiding

Maak iemand nieuwsgierig naar het boek en jouw recensie. Ook moet je het onderwerp (thema) van de roman en jouw recensie aangeven. De inleiding heeft dus ook een dubbel doel. Een goede manier om dit te doen is om het boek te vergelijken met andere boeken van de betreffende auteur. Hiermee kan je ook gelijk interesse voor de auteur zelf wekken. De inleiding moet natuurlijk niet langer zijn dan de rest van de recensie. Soms wil de opdracht (op de toets) nog wel eens dat je het jaar van eerste druk vermeldt, leer dit jaartal dus altijd voor de zekerheid uit je hoofd. Mocht je dit jaartal moeten of willen vermelden, is dit verstandig om in de inleiding te doen, zodat de lezer gelijk een goed beeld heeft van de periode waarin het boek geschreven is.

Het middenstuk

In het middenstuk van de recensie komen een aantal dingen aan bod. In het middenstuk is het niet toegestaan om verschillende alinea's te schrijven, het is echt een aaneengesloten stuk. Om het overzichtelijk te houden is het handig om in te springen als je een nieuw onderdeel aansnijdt (dit is dus wel toegestaan), laat bijvoorbeeld na de korte samenvatting van het verhaal een stuk van de regel over en begin op de volgende regel met de thematiek of de schrijfstijl.

Een aantal citaten
In je recensie, het maakt niet uit waar, moeten citaten vanuit het boek gebruikt zijn. Dit kan dus zowel in de inleiding, het middenstuk of het slot. De citaten mag je altijd met een boekenlegger of potlood markeren. Meestal moet je minimaal twee of drie citaten gebruiken, maar ook dit verschilt per docent of opdracht (vraag het dus altijd bij je docent na als je hier over twijfelt!). En vaak geldt: hoe meer, hoe beter. (Prop echter niet het hele stuk er mee vol; vaak tellen de citaten niet mee voor het aantal woorden! Je moet het grootste deel natuurlijk gewoon zelf schrijven.)

Een korte samenvatting van het verhaal
Probeer in het middenstuk een korte samenvatting van het verhaal te geven. Vaak begin je hier gelijk mee na de inleiding (als begin van het middenstuk). Deze moet objectief zijn, schrijf niet zelf een verhaaltje en maak het niet al te lang. Verder is het niet handig om het einde te verklappen of te veel weg te geven, dit zal het boek namelijk gelijk een stuk minder aantrekkelijk maken voor de lezer. Schrijf alleen de hoofdlijnen van het verhaal op.

De stijl
Schrijf (zoals eerder behandeld) zo veel mogelijk op over de schrijfstijl van de auteur. Ook dit mag je beoordelen: je kunt bijvoorbeeld zeggen dat de auteur erg langdradig schrijft, of dat hij de lezer juist goed meeneemt in het verhaal.

Thematiek
Beoordeel en beschrijf de thematiek van de roman. Is het achterhaald of juist origineel? Schrijf ook een algemeen stuk over de thematiek, wat voor soort roman is het? Past het ook onder andere kaders?

Informatie over de auteur
Geef altijd algemene informatie over de schrijver. Leeft deze nog? Heeft deze een speciale of heftige geschiedenis? Misschien heeft de auteur het boek wel aan zijn eigen leven gewijd.

Overig
Bedenk je of er nog andere speciale of opvallende dingen aan het boek zijn. Misschien is de roman wel verfilmd of is het zo populair dat het wereldwijd vertaald is. Zijn er nog andere versies van het verhaal of is het gebaseerd op een bekende mythe?

Een slot

In het slot spreek je je eindoordeel uit of onderstreep je iets nog een keer duidelijk. Vaak is het handig het slot te laten aansluiten op de inleiding. Belangrijk is dat je in het slot geen argumenten meer toevoegt of compleet nieuwe informatie geeft!

Andere tips

Het is altijd handig om andere recensies, verslagen of samenvattingen te lezen voordat je de recensie gaat schrijven. Het is niet de bedoeling dat je dingen over gaat nemen maar ideeën opdoen kan nooit kwaad. Mocht je echt in de stress zitten voor je recensie, dan kan je altijd even met je docent gaan praten.

Het resultaat

Mocht je een cijfer teruggekregen hebben en ben je het hier niet mee eens, dan heb je altijd recht op een tweede beoordeling door een andere docent (lees dit na in het toetsreglement van je school), je kan dit makkelijk aanvragen.