Droom van de Leeuw en De Laatste Vrouw; hetzelfde verhaal?

De boeken De laatste vrouw van Rosita Steenbeek (DLV) en De droom van de leeuw van Arthur Japin (DDVDL) vertellen in grote lijnen hetzelfde verhaal, namelijk over Rosita Steenbeek en Japin zelf en hun relatie met regisseur Fellini. Belangrijke vragen om te beantwoorden zijn: ‘Hoeveel lijken de personages uit beide boeken op elkaar?’ en ‘Welke versie is betrouwbaarder, kijkend naar vaststaande feiten en de twee beschrijvingen?’

De laatste vrouw – Rosita Steenbeek

De laatste vrouw verhaalt over Suzanne, een mooie vrouw van eind dertig. Ze gaat vanuit Rome naar Sicilië voor Roberto Colafiore, een psychiater met privékliniek, waar ze een weekend blijft. Ze doet dit omdat ze in geldnood zit; hij betaalt haar voor haar aanwezigheid. Eenmaal terug in Rome komt haar grote droom uit. Ze wordt door Marcello Leoni, de beroemdste regisseur van heel Italië, gevraagd om in één van zijn films te spelen. Haar ambitie om in een film van Leoni te spelen is de voornaamste reden voor haar geweest om naar Rome te komen.

Tijdens de opnames van deze film krijgt Leoni oog voor Suzanne, maar wegens geldgebrek worden de opnames stilgelegd. Suzanne gaat in die paar dagen weer naar Roberto. Door hem wordt ze verwend met nieuwe kleren, sierraden en vooral heel veel aandacht. Ze geniet van alle aandacht die hij haar schenkt.

Roberto is wel heel traditioneel in zijn houding ten opzichte van de vrouw; hij is van mening dat de vrouw ondergeschikt is aan de wil van de man en noemt haar dan ook zijn ‘slavin’. Suzannes vader had vroeger eenzelfde soort houding en hun verhouding begint steeds meer op een vader-dochter relatie te lijken dan op een relatie tussen man en vrouw. Ook is hij niet bepaald een prater; hij houdt de gesprekken veelal oppervlakkig en praat niet graag over zijn gevoelens.

Bij een presentatie van een film ontmoet Suzanne Eduardo Pincrini, een beroemde tachtigjarige, maar charmante Italiaanse schrijver. Met hem zit ze direct op dezelfde golflengte; ze kunnen urenlange diepzinnige gesprekken voeren. Hij geeft haar de tederheid en intimiteit die ze bij Roberto niet vindt. Eduardo en Suzanne gaan regelmatig uit eten en naar de bioscoop, hij schrijft namelijk filmrecensies. Tijdens deze ontmoetingen leren ze elkaar steeds beter kennen en waarderen.

Gedurende de periode dat Suzanne bij Eduardo in Rome is, wordt ze om de haverklap gebeld door Roberto, die wil controleren wat ze doet en haar nog steeds als zijn eigendom beschouwt.

Eduardo krijgt zijn vriend Leoni zover dat Suzanne een interview met hem mag doen. Dit is het begin van een relatie tussen haar en Leoni. Ondertussen wordt Roberto steeds nukkiger en Suzannes relatie met hem verwatert meer en meer. De relatie met Eduardo houdt wel nog even stand, maar uiteindelijk vertelt Suzanne hem toch dat ze een verhouding met Leoni heeft. Hiermee breekt ze Eduardo’s hart. Hij was immers verliefd op haar en hield echt van haar. Suzanne daarentegen hield wel op een bepaalde manier van hem, maar was toch niet verliefd op hem. Ze zag hem, hoewel ze dat eigenlijk bij alledrie haar minnaars deed, het meest als vaderfiguur en zielsverwant, nauwelijks als geliefde.

Wanneer Suzanne, die al sinds haar vroege jeugd lijdt aan epilepsie als gevolg van een hersenbloeding, een epileptische aanval krijgt, wordt ze voor een paar dagen opgenomen in het ziekenhuis. Tegen de tijd dat ze uit het ziekenhuis komt, krijgt ze van haar vriendin Heleen te horen dat Eduardo is gestorven aan een hersenbloeding. Leoni is helemaal over zijn toeren door de dood van zijn vriend en zegt Suzanne dat hun verhouding niet meer was dan een oppervlakkige vriendschap. Hierdoor wordt zij zozeer van haar stuk gebracht dat ze besluit naar haar geboorteland Nederland terug te gaan.

De droom van de leeuw – Arthur Japin

Gala en Maxim zijn twee ambitieuze Nederlandse studenten die elkaar kennen van de toneelgroep van de universiteit. Zij hebben samen de twee hoofdrollen in het toneelstuk Het bal van de etalagepoppen gespeeld. Tussen hen springt meteen een vonk over, maar op een ietwat andere manier dan bij de meeste mensen. Bij hen draait het voornamelijk om wederzijds begrip en zielsverwantschap. Zowel Gala als Maxim zijn tot die tijd altijd eenlingen geweest. Ze zijn altijd al anders geweest dan ‘de rest’. Bij Gala komt dit tot uiting in de speciale manier waarop haar vader haar vroeger behandelde. Hij liet al zijn dochters Latijnse teksten uit hun hoofd leren. Gala was de enige die bestand was tegen deze ‘terreur’ van haar vader. Toen ze klein was, heeft ze een hersenbloeding gehad, waaraan ze een blinde vlek in haar gezichtsveld over heeft gehouden. Ook heeft ze nog steeds last van zware epileptische aanvallen.

Maxim was op een andere manier een eenling; hij was enig kind en heeft op de één of andere manier nooit aansluiting bij leeftijdsgenootjes kunnen vinden. Hij voelde zich te volwassen voor hen.

Maxim en Gala hebben na de toneelvoorstelling de smaak te pakken en hun ambities worden steeds groter; ze besluiten met zijn tweeën naar Rome te gaan om een carrière als filmsterren op te bouwen. Het grote doel dat ze voor ogen hebben, is te spelen in een film van de wereldberoemde Italiaanse filmregisseur Snaporaz. Via allerlei kleinere schakels in de filmwereld ontmoeten ze uiteindelijk Snaporaz in hoogsteigen persoon. Hij kan echter alleen Gala gebruiken voor zijn filmproductie en heeft Maxim niet nodig.

Tussen Gala en Maxim is ondertussen een soort van relatie ontstaan, hoewel ze elkaar heel vrij laten. De relatie heeft iets weg van een platonische relatie; alles berust op een wederzijds vertrouwen en begrip. Gala beschrijft het aan Snaporaz als volgt: “Maxim en ik zijn te zeer gelijk om aan elkaar gewaagd te zijn” (pag. 310, DDVDL). Maar aan de andere kant zijn ze ook juist elkaars tegenpolen. Gala maakt zich niet snel druk en gaat ervan uit dat alles vanzelf wel op zijn pootjes terecht komt. Maxim daarentegen is een Pietje precies. Hij is meestal degene die ervoor zórgt dat alles op zijn pootjes terecht komt. Een duidelijk voorbeeld van deze tegenstelling is Gala’s medicijngebruik. Gala zelf bekommert zich niet zo om het stipte gebruik van haar medicatie tegen epilepsie. Maxim moet haar vaak eraan herinneren dat ze haar medicatie inneemt, anders vergeet ze het, simpelweg omdat het haar niet interesseert.

Tijdens de filmwerkzaamheden krijgt Snaporaz oog voor Gala en maakt duidelijke avances, waar zij op ingaat. Maxim is hier niet blij mee, maar laat haar vrij en houdt haar niet tegen. Gala krijgt steeds meer succes in haar carrière, terwijl die van Maxim nogal achterblijft. Hij komt niet verder dan een reclamespotje voor ski’s en zelfs dit kleine project wordt op het laatste moment afgeblazen. Mede hierdoor komen Gala en Maxim in geldproblemen. Ze kunnen de huur voor hun woning niet meer betalen. De huisbaas, Gianni, wordt ongeduldig en dwingt Gala tot prostitutie bij een Siciliaanse psychiater, dottore Pontorax.

Snaporaz weet niets van Gala’s werkzaamheden bij dottore Pontorax. Echter, Maxim weet al die tijd wat Gala op Sicilië doet. Hierdoor, en door haar verhouding met Snaporaz, groeien Maxim en Gala steeds verder uit elkaar. Het begint Maxim bijvoorbeeld steeds meer te irriteren dat hij telkens achter Gala aan moet lopen om haar uit de problemen te helpen of te voorkomen dat ze in de problemen geraakt.

Terwijl de liefde tussen Gala en Snaporaz steeds meer opbloeit, verwatert de relatie tussen haar en Maxim. Uiteindelijk zoekt Gala een andere woning voor zichzelf en gaat ze bij Maxim weg. Ze kiest voor zichzelf en haar carrière en laat Maxim, haar trouwe steun en toeverlaat, achter.

In de laatste paar hoofdstukken lezen we hoe Snaporaz onwel wordt en in een zware coma raakt. Even lijkt het alsof hij er weer bovenop zou kunnen komen, maar dan wordt hij getroffen door een hersenbloeding, nota bene de aandoening die Gala heeft overleefd, en sterft uiteindelijk. Vlak voor zijn dood bewijst Snaporaz een laatste eer aan Gala door zijn laatste vijf meters film aan haar te wijden. Hij laat haar in een reclamespotje spelen, genaamd De laatste droom van Snaporaz.

Titelverklaring

De laatste vrouw: Met de laatste vrouw wordt duidelijk Suzanne bedoeld. Zij is voor alle drie haar geliefden de laatste vrouw. Roberto is behoorlijk op leeftijd en heeft nog nauwelijks kans op een nieuwe vrouw. Eduardo overlijdt aan een hersenbloeding, dus hij heeft überhaupt geen kans meer om een nieuwe vrouw te krijgen. Leoni tot slot heeft nog wel een echtgenote, maar hij is ook al behoorlijk op leeftijd en hij beschouwt haar als zijn laatste minnares. Suzanne is dus voor alle drie de mannen de laatste vrouw.

De droom van de leeuw: De mensen die in Rome wonen en de oorlog overleefd hebben worden geschilderd als ‘leeuwen die hun schurftige wonden likken’ (pag. 11, DDVDL). De oorlog kan worden geïnterpreteerd als de coma die Snaporaz wilde overleven door er een gevecht mee aan te gaan.

De leeuw slaat vrijwel zeker terug op Snaporaz, aangezien de leeuw de koning van de jungle is en Snaporaz wordt beschreven als ‘de koning van de filmwereld’.

De ‘droom’ kan terugslaan op het spotje dat Snaporaz aan het einde van zijn leven heeft gemaakt, daarin wordt iemand wakker uit een verwarrende droom. Het spotje heet tevens ‘De laatste droom van Snaporaz’. Ook zou het op de droomwereld kunnen duiden waarin hij zijn hele leven leeft en van waaruit hij zijn verhaal vertelt.

Karakterbeschrijvingen

In bovenstaande tabel worden de personages uit De laatste vrouw met de personages uit De droom van de leeuw vergeleken. Vooral de vergelijking tussen Leoni en Snaporaz en Fellini is interessant, want in De laatste vrouw komt Leoni over als iemand die zijn zin doordrijft. Dat terwijl Snaporaz in De droom van de leeuw wel bepaalt wat er moet gebeuren, maar hij houdt ook rekening met anderen.

Ook voor het verband tussen Eduardo en Maxim is een verklaring: in principe zijn het twee andere personen (respectievelijk Alberto Moravia en Arthur Japin), maar doordat beide personages slechts een min of meer platonische relatie hebben met Suzanne dan wel Gala, kunnen deze personages toch met elkaar vergeleken worden.

Eduardo is vrijwel zeker Moravia in de werkelijkheid, omdat Moravia sinds zijn jeugd kampte met een ernstige vorm van bottuberculose en dit ook meerdere malen in het boek terugkomt bij Eduardo. Moravia is al op leeftijd als hij een relatie krijgt met Steenbeek, net als in De laatste vrouw wordt beschreven. Wat tenslotte voor Moravia pleit is dat hij vaak existentialistische bedoelingen verwerkte in zijn oeuvre, wat ook naar voren komt in het boek van Rosita Steenbeek.

Wat onze motivatie is voor het vergelijken van Eduardo met Japin, is dat de overeenkomende personages in beide boeken ongeveer dezelfde karaktertrekken dan wel dezelfde omgangsvormen hebben met het hoofdpersonage. Dat de leeftijden van Eduardo en Maxim zover uit elkaar liggen, kunnen we verklaren door te stellen dat de leeftijd van Eduardo ook de leeftijd van de vriendschap symboliseert: voor Suzanne is het een oude vriendschap die lange tijd stand houdt, maar uiteindelijk doodbloedt, wat ook gebeurt met de vriendschap tussen Gala en Maxim.

De laatste vrouw

Suzanne: Suzanne is een mooie Nederlandse vrouw die in het jaar voordat het verhaal begint, vanuit Nederland naar Rome is gekomen. Ze heeft op haar dertiende een hersenbloeding gehad, waardoor haar gezichtsvermogen niet meer 100% is. Ook heeft ze epilepsie overgehouden aan de bloeding, waarvoor ze medicijnen slikt. Haar grote doel in Rome is doorbreken als actrice en in een film van de wereldberoemde Italiaanse regisseur Marcello Leoni spelen. Via een kennis, Claudio, komt ze in aanraking met de rijke psychiater Roberto. Hij woont op Sicilië en heeft haar ingehuurd om hem gezelschap te houden. Met hem bouwt ze een bijzondere band op. In Roberto ziet ze een vaderfiguur. Ook in haar volgende minnaars ziet ze telkens weer een soort van vaderfiguur. Dit is typerend voor al haar relaties die in het boek beschreven worden.

Roberto Colafiore: Roberto is een oude, rijke psychiater die op het eiland Sicilië woont en vrouwen inhuurt om hem gezelschap te houden. Zo ook Suzanne. Hij is erg autoritair en heeft nog vrij ouderwetse ideeën over de verhouding tussen man en vrouw. Hij wil dat Suzanne zich onderwerpt aan hem noemt haar ook ‘zijn slavin’. Hij ziet zijn vrouwen, ook zijn eigen vrouw, als zijn bezit en bij seksuele contacten draait het hem slechts om zijn eigen genot. Ook andere uitingen van liefde zijn bij hem altijd kil en afstandelijk.

Eduardo Pincrini: De tweede, tachtigjarige geliefde van Suzanne. Hij is totaal anders dan Roberto. Hij vindt dat man en vrouw gelijk zijn en is juist een groot prater. Hij behandelt Suzanne, in tegenstelling tot Roberto, als zijn gelijke en voert ook gesprekken met haar op hoog niveau. Juist daarom is Suzanne niet echt verliefd op hem; ze hoeft geen moeite te doen om door Eduardo als gelijke te worden behandeld en zijn respect te krijgen.

Marcello Leoni: Leoni is een wereldberoemde Italiaanse filmregisseur. Speciaal voor hem en zijn films is ze naar Rome gekomen. Leoni is een ware fantast; hij bedenkt zijn films altijd pas op de set en ‘doet maar wat’. Ook in het echte leven is hij geneigd dingen niet te zien zoals ze zijn, maar zoals hij ze wil zien. Zijn allergrootste passie is filmen, hij zegt dan ook dat hij zich verveelt als hij niet filmt. Ook kan hij heel kundig met woorden spelen. Suzanne geeft de volgende rake omschrijving: “Jongleerkunst met zeepbellen had hij bedreven, zeepbellen die glansden en almaar van kleur wisselden. Ik was er ingetuind, ik had me laten beheksen door zijn woorden.” (pag. 310, DLV)

De droom van de leeuw

Gala Vandemberg: Gala is een mooie, aantrekkelijke Nederlandse vrouw. Ze is heel zelfstandig en houdt zich niet graag aan regeltjes. Ze komt ook altijd en eeuwig te laat, simpelweg omdat het haar niet interesseert: “Gala kwam nooit ergens te vroeg. Gala kwam zelfs nooit ergens op tijd. Ook het gebruikelijke academisch kwartiertje bood haar nooit genoeg speling, zodat alle colleges kort na aanvang weer stilvielen, omdat zij binnenkwam. […] Ze vond het vervelend dat het stoorde wanneer ze ergens te laat kwam, maar de tijd interesseerde haar nu eenmaal niet genoeg om er rekening mee te houden.” (pag. 43/44, DDVDL) Gala’s grote droom is doorbreken als actrice en in een film van de wereldberoemde regisseur Snaporaz spelen. Gala heeft een soort van verhouding met Maxim, maar het is meer een vriendschappelijke dan een seksuele relatie. Ze steunen elkaar en zorgen voor elkaar, maar zijn geen liefdesstel. Hun verhouding berust voornamelijk op verstand en aanzien, vooral Maxim kijkt tegen Gala op, en kan worden beschouwd als een min of meer platonische liefde, hoewel Maxim en Gala meerdere malen de liefde bedrijven. Ze zijn eerder zielsverwanten dan geliefden van elkaar.

Maxim: Maxim is een Nederlandse man, die bijna zijn hele leven een buitenbeentje is geweest. Hij zag de dingen altijd anders dan zijn omgeving en vond nauwelijks aansluiting met anderen. In Gala vond hij voor het eerst iemand met wie hij op dezelfde golflengte zit. Samen met haar gaat hij naar Rome om door te breken als acteur. Bij Gala lukt dit beter dan bij hem, hij komt niet verder dan een reclamespotje, en zelfs dat gaat uiteindelijk niet door. Maxim is een zorgzaam type. Hij loopt Gala constant achterna met haar medicijnen en zorgt altijd voor de dingen die Gala vergeet te doen of mee te nemen. Hij staat als het ware achter de camera en zorgt ervoor dat Gala vóór de camera er op haar best uitziet.

Snaporaz: De beroemdste filmregisseur van heel Italië. De man heeft een zeer rijke fantasie en ziet de wereld op een andere manier dan de meeste mensen. Hij heeft een vrouw, Gelsomina, maar heeft daarnaast een vriendin, Gala. Snaporaz geniet van het leven en leeft met de dag. Ook bij het maken van zijn films komt dat naar voren. Hij maakt van tevoren geen script en doet wat in hem opkomt. Hij krijgt ingevingen in zijn dromen en deze ingevingen werkt hij uit. Zijn dromen zijn heel belangrijk voor hem en hij leeft ook gedeeltelijk in een droomwereld.

Gelsomina: De vrouw van Snaporaz. Ze heeft een kleine rol in het verhaal, maar wat betreft haar zorgzaamheid lijkt ze op Maxim. Ook zij loopt haar man achterna en zorgt voor hem. Ze cijfert zichzelf weg om ervoor te zorgen dat Snaporaz kan schitteren met zijn filmwerk. Gelsomina weet wel van haar mans relatie met Gala, maar laat dit toe, net zoals Maxim Gala’s relatie met Snaporaz toelaat zonder al te veel morren.

Vergelijkingen tussen de boeken

Er is een aantal verschillen en overeenkomsten tussen beide boeken:

Verschillen

Ten eerste is Suzanne in De laatste vrouw eerder panisch dan de rust zelve, zoals in De droom van de leeuw. Hierin maakt zij de indruk schaamteloos te zijn en zij lijkt te genieten van het leven, terwijl ze in De laatste vrouw heel wat minder zelfvertrouwen heeft.

Zij zoekt in De laatste vrouw naar een vaderfiguur in haar leven, omdat zij die eigenlijk nooit heeft gekend. In De droom van de leeuw geeft zij het idee niet op zoek te zijn naar een vaderfiguur, maar juist te willen ontsnappen aan de regels van haar vader, die gesteld was op autoriteit. Zij wil vooral haar eigen leven lijden en niet worden beperkt in haar doen en laten.

Ook de fantasie van Federico Fellini wordt in beide boeken anders voorgesteld. In De laatste vrouw is alles wat hij denkt en doet meteen het uiterste: als hij bijvoorbeeld niet kan filmen, verveelt hij zich. In Japins boek is Fellini constant bezig met het maken van een film, weliswaar in zijn hoofd, maar van verveling is geen sprake. De droomwereld wordt echt door hem bedacht en tot in detail beschreven. Dit proces daagt hem juist uit en prikkelt zijn geest.

Tenslotte speelt de psychiater Roberto in De laatste vrouw een grote rol. Hij is prominent aanwezig in het boek, zit haar achterna en hij heeft veel invloed op haar omdat hij veel voor haar betekent. Dit in tegenstelling tot in De droom van de leeuw, waarin dottore Pontorax nauwelijks wordt genoemd. Hij heeft voor haar weinig betekenis, hij wordt alleen genoemd om Gianni’s invloed op haar duidelijk te maken en te tonen dat Maxim veel om haar geeft, aangezien hij haar tegen probeert te houden.

Overeenkomsten

In beide boeken raakt de hoofdpersonage al haar vrienden kwijt: in De laatste vrouw zijn dit drie vrienden, in De droom van de leeuw zijn het er twee. In Steenbeeks boek raakt zij Leoni kwijt, omdat hij tegen haar zegt dat het slechts een luchtige vriendschap tussen hen was. Dat blijkt uit het volgende citaat: “Door mijn tranen heen zag ik mijn wereld ineenstorten. ‘We hebben een luchtige vriendschap.’ Al zijn woorden waren in de wind gesproken.” (pag. 310, DLV)

Maar in Japins boek raakte zij Snaporaz kwijt omdat hij overleed aan een hersenbloeding, terwijl hun relatie nog steeds stand hield. Hij heeft zijn laatste meters film aan haar gewijd, omdat zij zijn laatste liefde was naast zijn vrouw. Dit geeft aan dat Japin van mening is dat Fellini nog steeds van Steenbeek hield toen hij in 1993 stierf.

In de boeken kun je Eduardo en Maxim met elkaar vergelijken, omdat ze beiden een vriendschappelijke relatie met de hoofdpersonage hebben (dus ze zijn geen minnaars van haar). Ook laten ze haar beiden vrij in haar keuzes en willen ze allebei dat zij gelukkig is.

Het leven van Fellini en Moravia

Federico Fellini wordt beschouwd als de grootste filmmaker en -regisseur van Italië. De bekendste film is waarschijnlijk La Dolce Vita, die in 1960 werd voltooid.

Zijn films zijn voornamelijk psychologische en/of sociale drama’s waarin het hoofdpersonage met veel fantasie op zoek gaat naar de betekenis en de bedoeling van zijn leven. Deze persoon doelde vaak op Fellini zelf. In de films wordt veel gebruik gemaakt van herinneringen en terugblikken op zijn/haar leven, dromen en fantasie. In de omgeving van de hoofdpersoon bevinden zich voornamelijk typische karakters. De meeste films leveren tevens kritiek op de maatschappij.

Fellini stierf op 73-jarige leeftijd aan een hartaanval. Waarom Japin in zijn boek Snaporaz liet sterven aan een hersenbloeding, is niet geheel duidelijk. Je zou kunnen zeggen dat Japin dit deed om Snaporaz en Gala te verbinden, aangezien hij aan ‘haar ziekte’ sterft.

Ook de schrijver Moravia speelt een belangrijke rol in De laatste vrouw. Alberto Moravia is een pseudoniem van de Italiaanse schrijver Alberto Pincherle. Hij schreef voornamelijk romans met als hoofdthema’s moderne seksualiteit, het existentialisme en vervreemding.

Hij kwam uit een rijk gezin en hij was de enige zoon naast drie dochters. Op jonge leeftijd kreeg hij een ernstige vorm van bottuberculose, waarvan hij zijn hele leven last heeft gehouden. Omdat hij niet meer naar school kon en gedwongen was in bed te blijven, kreeg hij oog voor het aanbod van poëzie en begon dan ook in andere talen (respectievelijk het Frans en het Duits) eigen poëzie te schrijven.

Waarschijnlijk is Moravia’s meest bekende werk de roman Il Comformista, die vooral een antifascistische bedoeling had. Deze roman werd in de jaren 70 verfilmd, zoals wel meer romans van Moravia.

Betrouwbaarheid

Een vraag die logischerwijs oprijst bij het lezen van de twee boeken, is welk van de twee het betrouwbaarst is. Ze vertellen immers hetzelfde verhaal, maar de auteurs zullen, bewust of onbewust, hier en daar gebeurtenissen anders hebben weergegeven dan ze in werkelijkheid hebben plaatsgevonden.

Belangrijk bij het vergelijken van de betrouwbaarheid zijn de motieven van het schrijven. Rosita Steenbeek heeft haar boek geschreven met de bedoeling een autobiografie te schrijven. Hierdoor heeft ze, naar alle waarschijnlijkheid, geprobeerd om zo veel mogelijk naar de waarheid te schrijven. Dit is een belangrijk punt dat voor haar pleit.

Arthur Japin daarentegen heeft als voornaamste doel gehad een mooi verhaal te schrijven en heeft de werkelijke gebeurtenissen slechts als richtlijn gebruikt. Toch zegt Japin in De droom van de leeuw, zij het in de gedaante van de ik-persoon Snaporaz, het volgende over de betrouwbaarheid van zijn verhaal: “Dit zijn de feiten. Verder sta ik nergens voor in, want waar ik ben is alles even waar als onwaar. Dit scenario heb ik van a tot z verzonnen en toch is er geen woord van gelogen. De personages hebben echt bestaan. Ik ben een van hen geweest. Het geheel vormt een waarheidsgetrouwe autobiografie. De vraag is alleen: van wie?” (pag. 357/358, DDVDL). Met deze woorden wil Japin waarschijnlijk duidelijk maken dat het zijn eigen autobiografie is en dat hijzelf één van de personages voorstelt, naar alle waarschijnlijkheid is dat Maxim. We kunnen dus stellen dat Japin ook een autobiografie heeft willen schrijven, hoewel hij, meer dan Steenbeek, ook toegeeft er wat fantasie bij te hebben gevoegd.

Een andere factor waar we rekening mee moeten houden, is het feit dat in allebei de verhalen Rosita Steenbeek (Suzanne/Gala) de hoofdpersoon is. In eerste instantie zou dat in Steenbeeks voordeel moeten werken. Zij heeft het immers allemaal zelf meegemaakt en weet dus het best wat er is gebeurd en hoe zij het heeft ervaren. Zij is de enige die kan weten hoe ze zich bij een bepaalde gebeurtenis heeft gevoeld.

Maar die eigen ervaring kan de betrouwbaarheid ook juist negatief beïnvloeden. Het zit nu eenmaal in de menselijke aard om dingen zo mooi mogelijk weer te geven. Dit kan ook bij Steenbeek gebeurd zijn. Het zou goed kunnen dat Steenbeek, feiten of gebeurtenissen heeft verdraaid of ronduit weggelaten. Dat zou haar verhaal minder betrouwbaar maken. Ook haar eigen invloed in de gebeurtenissen moet niet worden onderschat. Steenbeek heeft de dingen zelf meegemaakt en alles wordt in haar boek vanuit haar eigen perspectief bekeken. Zij kan een gesprek bijvoorbeeld heel anders hebben geïnterpreteerd dan het eigenlijk bedoeld was.

Japin daarentegen was min of meer een ‘buitenstaander’. Hij beleefde het verhaal niet zelf en heeft waarschijnlijk objectiever naar de gebeurtenissen kunnen kijken dan Steenbeek. Het zou kunnen zijn dat hem via-via geruchten of roddels ter ore zijn gekomen, terwijl men ze liever verborgen hield voor Steenbeek zelf. Ook werd Japin naar alle waarschijnlijkheid minder beïnvloed door emoties of gevoelens; hij was zelf niet de hoofdpersoon en heeft niet alles zelf meegemaakt. Dit heeft wel als nadeel dat hij ook niet alles kan weten over de relaties tussen Steenbeek en andere mannen. Bij het schrijven wekt Japin meer de indruk objectief te zijn, aangezien hij Snaporaz aan het woord laat; hij laat iemand anders het verhaal vertellen.

Wanneer we naar al deze invloeden kijken en op basis hiervan de betrouwbaarheid van de twee boeken vergelijken, komen we tot de conclusie dat Japins versie van het verhaal het dichtst bij de waarheid komt. Echter, voor wie een zo goed mogelijk beeld wil krijgen van de werkelijkheid zoals deze heeft plaatsgevonden, is het raadzaam om beide boeken te lezen en op basis daarvan de werkelijkheid te reconstrueren.