Boekverslag Bezonkenrood

Een Boekverslag van Bezonken Rood, het is geschreven door Jeroen Brouwers. Het is uitgegeven in 2002 door Boektoppers, het is de eerste druk.

Bezonken Rood

Titel: Bezonken rood
Auteur: Jeroen Brouwers
Uitgave: serie Boektoppers 2002, Malmberg Den Bosch, eerste druk

Samenvatting:

De hoofdpersoon van het verhaal is Jeroen Brouwers zelf. Zijn moeder is eind januari 1981 gestorven in een bejaardenhuis. Hij heeft haar daar nooit opgezocht. Ook op de crematie was hij niet aanwezig.

Jeroen Brouwers heeft soms plotselinge aanvallen waardoor hij angstig wordt, daartegen neemt hij pilletjes. Hij heeft een tijd een ander leven geleid dan dat hij na de dood van zijn moeder deed. Ongeveer 6 jaar voordat zij overleed heeft hij een vrouw, Liza genaamd, ontmoet. Hij heeft toen een paar dagen met haar opgetrokken. Door die paar dagen is zij toch heel belangrijk voor hem geworden. Nadat hij haar daarna niet meer heeft gezien is hij met een andere vrouw getrouwd. Samen hebben ze een dochtertje. Toen zijn moeder overleed moest hij ook veel aan Liza denken. Hij voelde niets voor haar en wilde ook niets voor haar voelen.

Jeroen Brouwers heeft met zijn grootmoeder, moeder en zus in het jappenkamp in Tjideng gezeten. Hij heeft daar twee jaar gewoond , van zijn tweede tot zijn vijfde levensjaar. Omdat hij toen nog zo klein was heeft hij niet in de gaten gehad hoe ernstig alles was. Met heel veel mensen woonden ze in een klein huis. Hij, zijn grootmoeder, moeder en zus hadden een aanrecht tot hun beschikking, waar zij de nachten door moesten brengen. Toen Jeroen ouder werd is hij gaan beseffen hoe vreselijk dat kamp wel niet was. Daar heeft hij ook een trauma aan over gehouden. Brouwers is gaan stoppen met houden van zijn moeder, toen zijn moeder voor zijn neus door de kampleider tot bloedens toe in haar kruis werd getrapt. Hij wilde een andere moeder, omdat deze moeder ‘kapot’ was.

Jeroen voelt het zo dat zijn moeder hem verraden heeft door hem naar een pensionaat te sturen. Hij vraagt zich af wat hij aan het doen was toen zijn moeder overleed. Wat voor een tv-programma waren hij en zijn moeder toen aan het kijken?

Toen hij nog in het kamp zat overleed zijn grootmoeder, ook sommige kampvriendjes overleden, maar dat deed hem niets.

Zo gaat hij die middag rondrijden en verlangt hij naar Liza. Hij raakt verdwaald en komt bij een zwart meer omgeven door mist en bos. Hij denkt aan zijn moeder en aan het kamp. Het enige wat hij kan doen is voorlezen uit het boek Daantje, waaruit zijn moeder hem had leren lezen in het kamp. Hij hoopt dat hij Liza tegenkomt. Hij rijdt terug naar huis en gaat verder met zijn boek. Hij drinkt veel alcohol, daardoor trilt hij minder en kan hij verder met zijn boek.

Analyse:

Thema en motieven:

Bezonken rood is een sterk autobiografische psychologische roman. Het is een deel van een trilogie over moeder en zoon.
Het thema is tweeledig: het zoeken naar zijn identiteit en het schuldgevoel. Hij heeft te weinig van zijn moeder gehouden en is gevoelloos naar alle vrouwen.

De bijbehorende motieven zijn:

• Dood
• Liefde, in het bijzonder voor de moeder uit zijn jeugd
• Angst
• Haat

De moeder was een ideaalbeeld voor de ik-persoon. De kleine Jeroen is in het kamp sterk aangewezen op zijn moeder. Zijn vader is geheel afwezig, zodat hij weinig meer kan doen dan voortdurend met het portret van zijn vader op zak lopen. Het ideaalbeeld dat hij van zijn moeder heeft, houdt stand totdat zij door de Japanners wordt mishandeld: 'mijn moeder was de mooiste moeder, op dat moment hield ik op van haar te houden'. Vanaf dat moment is hij 'verdwaald', hij wil niet zien hoe zijn liefde en de schoonheid die hij koestert, worden verwoest of beschadigd. Na het verraad van zijn moeder, als hij in de pensionaten wordt gestopt, slaat zijn liefde om in haat: 'Waarom heeft men haar in het Jappenkamp niet doodgeslagen?'. Zijn verdere leven blijft hij op zoek naar het verloren ideaalbeeld, maar hij is ook bang dat zijn beeld daarvan opnieuw verloren zal gaan, of dat het beschadigd zal worden. Zo wordt de schoonheid van de vrouw volgens hem beschadigd wanneer ze een kind krijgt; daarom wil hij niet bij de geboorte van zijn kind aanwezig zijn, en daarom wil hij ook na die geboorte een andere vrouw zoals hij eerst een andere moeder wilde: het ideaalbeeld van de schoonheid is geschonden. Ook wil hij de aftakeling van zijn moeder niet meemaken; het liefst denkt hij terug aan zijn moeder van voor de mishandeling, toen ze nog de mooiste was.

Personages:

• Jeroen Brouwers, schrijver van beroep. Hij is voor de tweede keer getrouwd; de kinderen uit zijn eerste huwelijk ziet hij liever niet meer. De gebeurtenissen die hij als kleuter in het Tjideng-kamp heeft meegemaakt hebben een onuitwisbaar stempel op de rest van zijn leven gedrukt. Hij heeft nooit geleerd te voelen, het lijkt alsof zijn gevoel met eelt bedekt is.
• Liza, de vrouw waarmee Jeroen een korte relatie heeft gehad
• Jeroen’s moeder, zij is de aanleiding voor het schrijven van dit boek.

Spanning:

Dit boek heeft niet echt een spanningsboog, het gaat meer om het verhaal dan de spanning. Het is ook niet echt beleefd maar in het kamp is het een vertelde flashback. Er zitten wel stukken in waarvan je niet weet wat er gaat gebeuren, maar dan wordt het verteld op een manier dat de spanning er weer af is.

Titelverklaring:

De titel is symbolisch voor het rood dat bezonken is in de ogen van de jonge Jeroen; het verwijst letterlijk naar de ondergaande zon. Figuurlijk verwijst de titel naar de bloederige dood van de kampcommandant, waar Jeroen van droomt en naar het rood in de Japanse vlag.

Uitgewerkte persoonlijke reactie:

Ik vond ‘Bezonken rood’ geen goed boek, het was heel vaag verteld en had weinig samenhang. Door vele tijdsprongen van Tjideng-kamp in zijn jeugd naar zijn woonplaats in de Achterhoek werd het onduidelijk.

Onderwerp:

Het onderwerp is denk ik hetzelfde als het thema, de dood van zijn moeder. In de flashbacks gaat het erover en thuis wil hij er niet meer aan denken. Dit onderwerp is niet echt boeiend, je wilt wel weten wanneer en hoe dat gebeurt. Je denkt eerst dat het in het kamp gebeurt maar dan komt ze er toch levend uit en sterft in een bejaardentehuis. Mijn verwachtingen over het onderwerp zijn niet uitgekomen. Dit is ook niet iets waar je veel over nadenkt, en dat zal ook niet gebeuren naar aanleiding van dit boek. Het is wel goed uitgewerkt en heeft veel diepgang, maar dat maakt het weer moeilijk en onduidelijk. Er wordt maar één visie gegeven en dat is afkeer. Dat vind ik heel gek want in de oorlog heeft de moeder van Jeroen hem erg geholpen door hem haar eten te geven en na de oorlog wil Jeroen niets meer met haar te maken hebben. Hier heb ik nog nooit een film over gezien of boek over gelezen.

Gebeurtenissen:

Het belangrijkste speelt door heel het verhaal en dat is de verandering van de hoofdpersoon. Hij was eerst een zielig jongetje en hij wordt een man met een oorlogstrauma waardoor hij een sociale stoornis krijgt. Het is zeker belangrijk in zijn gevoelens en gedachten want het zijn zijn gevoelens en gedachten. De gebeurtenissen zijn niet logisch verteld, soms begreep ik niet meer wat er zich afspeelde. Er zitten wel een aantal dramatische gebeurtenissen in het verhaal, zo gaat zijn moeder dood en gebeuren er nare dingen in het jappenkamp. De wijze waarop hij zijn jeugd beschrijft geeft je een goed beeld van wat zich er toen afspeelde. Dat was ook meteen de gebeurtenis die het meeste indruk op mij maakte. Het zette me aan het denken of dit soort dingen echt gebeurd zijn, Er werd in het boek ook verteld over de straffen die ze kregen als ze niet luisterden. Ze werden bijvoorbeeld een hele dag naakt op een plein gezet en werden dan mishandeld. Op de momenten dat er weer een tijdsprong is en je eigenlijk aan een nieuwe gebeurtenis gaat lezen vond ik het heel saai . Dan legde ik ook het boek meestal weg. Het is wel duidelijk beschreven omdat bij sommige woorden uitleg werd gegeven. Ik ken wel een aantal oorlogsfilms die dit soort dingen bevatten, maar het lijkt er dan nog niet op.

Personages:

De ik-figuur vind ik geen held, hij haalt niets uit in het kamp, hij onderneemt niets. In het verhaal wordt maar één personage duidelijk uitgewerkt, dat is de ik-figuur zelf. De hoofdpersoon is voor mij totaal niet herkenbaar, omdat hij is getraumatiseerd door wat er vroeger met hem is gebeurd. Ik raakte niet echt betrokken bij de personages en wat hen overkwam, dit komt ook omdat dit een onderwerp is dat je niet zomaar meemaakt. De hoofdpersoon reageert niet helemaal voorspelbaar op de dingen die hem overkomen, dit is wel iets dat ik belangrijk vind. De hoofdpersoon is niet sympathiek, hij reageert overal ‘gevoelloos’ op. Ik vind het wel begrijpelijk dat hij zich zo gedraagt, als hij wat ondernemender zou zijn zou hij veel straf krijgen en het op die manier afleren. Ik zou nu niet weten hoe ik het zou doen, maar het zou niet veel anders zijn. Nee, aan het begin houdt hij veel van zijn moeder en na de oorlog opeens niet meer.

Opbouw:

Het verhaal is vrij ingewikkeld opgebouwd, niet-chronologisch verteld. Ik vond de zinsopbouw soms ook erg moeilijk en het hele verhaal is opgebouwd uit flashbacks. Het verhaal is niet echt spannend, het is meer zielig.
Ja, het zijn allemaal flashbacks naar zijn jeugd in het Tjideng-kamp, dat is hier erg vervelend omdat ze vaak wisselen en dan begrijp je er niks meer van. Het past natuurlijk heel goed bij dit onderwerp, door een oorlogstrauma steeds terugdenken aan de oorlogsjaren. Het is allemaal door de ogen van de ik-persoon gezien, dit is bijna de enige samenhang in het hele boek.
Er waren niet veel vragen maar wel een belangrijke: waarom haat hij zijn moeder zo na de oorlog?
Het boek heeft me niet echt geboeid.

Taalgebruik:

Ja, er werden veel lange zinnen met vaak moeilijke woorden gebruikt. De verhouding was wel goed, het bestond niet echt uit dialogen, soms praatte hij met zijn moeder maar niet met meer personen. Er werden wel een aantal Japanse termen gebruikt, maar die werden dan uitgelegd en vertaald. Aan het begin niet, dan is het door de ogen van een kind en met moeilijk taalgebruik staat dat een beetje gek, later weet je dat het flashbacks zijn en begrijp je waarom dat taalgebruik van een volwassene daar staat.