De pianoman door Bernlef

'De pianoman' van Bernlef was in 2008 het boekenweekgeschenk. In 2005 stond er in de krant dat er een man in Engeland was aangespeld die zweeg en alleen maar piano speelde. Dit is de basis van 'de pianoman'.

Samenvatting

‘De eerste drie jaar van zijn leven sprak Thomas Boender geen woord. Zijn vader Jelle en zijn moeder Tsjitske zeiden alleen het hoognodige tegen elkaar.’

Als Thomas naar de basisschool gaat, valt hij al snel op door zijn problemen met woorden. Hij zegt het liefst niets en is helemaal niet sociaal. Zijn juf Jenny wil hem bijles gaan geven. Ze neemt hem ’s middags na school mee naar huis en leert hem naast taal ook pianospelen. Na de basisschool gaat hij naar het vmbo, maar daar stopt hij na twee jaar weer mee, omdat zijn vader vindt dat Thomas in de fabriek moet gaan werken. Dat doet hij, maar hij loopt uiteindelijk weg van huis, omdat hij is erg bang voor zijn vader.
Hij gaat naar Amsterdam en daar komt hij Chris tegen. Zij is het zilveren meisje, ze verdient geld met zo stil als een standbeeld staan met een geschminkt gezicht en een zilver pakje aan. Ze gaan samen met twee jongens naar Parijs en onderweg wordt duidelijk dat Thomas homoseksueel is. Na Parijs reizen ze door naar Engeland, maar daar laat Chris Thomas achter. Hij weet niet wat hij moet doen en lift uiteindelijk mee met een vrachtwagenchauffeur. Als hij wordt afgezet, gaat hij op zoek naar een slaapplaats. Hij vindt een droog liggend strand met bootjes. Aan boord van één van de bootjes vindt hij eten en slaapt hij. Als hij weer wakker wordt, moet hij weer terug naar de kant zwemmen, want het is weer vloed geworden.

Aan land wordt hij opgewacht door een politieagent. Thomas is bang dat hij weer terug wordt gebracht naar huis en naar zijn vreselijke vader. Hij besluit om zijn naam niet te noemen en om dat nog geloofwaardiger over te laten komen, zwijgt hij gewoon helemaal. Hij zegt geen woord meer en de agent denk dat hij gek is. Thomas wordt naar een gesticht gebracht. Daar krijgen ze nog steeds geen woord uit hem. Het enige wat ze van hem weten, is dat hij heel goed kan pianospelen. Daarom wordt hij de pianoman genoemd. Ze doen er alles aan om erachter te komen waar hij vandaan komt. Daarop krijgen ze veel loze reacties, maar uiteindelijk komt juf Jenny hem halen. Als ze Thomas verteld dat zijn vader doodt is, wilt hij weer naar huis.

Ruimte

Dit verhaal is gebaseerd op een echte gebeurtenis. In 2005 was er een man in Engeland aangespoeld, die geen woord zei en die na een gedetailleerde tekening van een vleugel te maken, vier uur lang pianospeelde. Het is waarschijnlijk dat het verhaal van Bernlef zich rond deze tijd afspeelde. Het speelt zich in ieder geval in de moderne tijd af. Dit is onder anderen te zien aan de bedragen die in euro’s worden genoemd.
Het verhaal begint in een Fries dorpje, daarna speelt het in Amsterdam (onder anderen op de Dam), Parijs (bijvoorbeeld bij de Eiffeltoren), Dover, Sheernes en tenslotte weer het Friese dorpje.

Verhaalfiguren

Thomas Boender is de hoofdpersoon. Hij praat het liefst zo weinig mogelijk. Hij is homoseksueel. Zijn ouders zijn ook stille types.
Chris (het zilveren meisje) reist met Thomas door drie landen. Eerst van Amsterdam naar Parijs en van Parijs naar Dover. In Dover laat ze hem achter zonder zijn paspoort.

Vertelwijze

Dit is een personaal verhaal. Het wordt verteld vanaf Thomas’ oogpunt, maar wel in de hij-vorm. Je komt te weten van Thomas denkt en hoe hij de dingen ervaart.

Motieven

Zwijgen is een motief. Thomas zwijgt thuis, op reis begint hij steeds meer te praten, maar als zijn reis weer eindigt zwijgt hij weer.
Geld is een motief. Chris lijkt misbruik van Thomas te maken. Ze laat hem veel betalen en uiteindelijk is er niets meer over van de €250 die hij had meegenomen van huis. Ze laat hem bijvoorbeeld ook voor haar betalen voor de reis van Amsterdam naar Parijs. Thomas vindt het niet erg om te betalen, maar het is wel verdacht dat Chris hem net in de steek laat als het geld van Thomas op is.

Thema

Het thema is zwijgen. Thomas’ ouders zwijgen en daardoor zwijgt hij ook. Met Chris als gezelschap zwijgt hij minder. Als zij hem verlaat zwijgt hij weer en als hij weer thuis komt spreekt hij ook meer.

Titelverklaring

‘De pianoman’, zo werden de Duitser (2005) en Thomas genoemd. Dit komt omdat ze beide alleen maar communiceerden door middel van de piano.

Schrijfstijl

De gevoelens van Thomas worden heel uitgebreid verteld, maar niet te uitgebreid. Je kunt alles goed volgen, zonder dat het saai wordt.