Boekverslag "De testamenten" van Margaret Atwood

De Testamenten van Margaret Atwood is een dystopische roman. Het speelt zich af in de republiek Gilead, de voormalige Verenigde Staten en ook deels in het vrije Canada. Gilead kent een streng regime, gebaseerd op het Oude Testament van de bijbel. Overtredingen worden op een gruwelijke manier bestraft. Vrouwen zijn ondergeschikt en alleen nuttig bij het produceren van kinderen, meestal de Dienstmaagden. De andere vrouwen zijn de Tantes, zij onderwijzen de vrouwen of de Martha's die de huishoudens van de Bevelvoerders runnen. Ook zijn er de Echtgenotes van de Bevelvoerders, ze zijn machtig, maar ondergeschikt aan hun mannen. Gilead zien we door de ogen van drie hoofdpersonages, de sluwe Tante Lydia, Agnes, de dochter van Bevelvoerder Kyle en het Canadese meisje Daisy dat een nauwe band met Gilead blijkt te hebben. De drie vrouwen moeten ieder voor zich een keuze maken.

Algemene informatie

Originele titel: The Testaments
Titel: De Testamenten
Auteur: Margaret Atwood
Geboortedatum: 18 november 1939
Eerste druk: 2019
Eerste druk vertaald in het Nederlands: 2019
Vertaling: Lidwien Biekmann en Tjadine Stheeman
Uitgeverij: Prometheus
Omslagillustratie: Noma Bar/Dutch Uncle
Aantal pagina's: 448
ISBN: 978 90 446 4188 2

Samenvatting De Testamenten

Inleiding
Het boek is een dystopische roman die zich afspeelt deels in de republiek Gilead in het noordoosten van de voormalige Verenigde Staten en deels in Canada. In Gilead heerst een streng totalitair regime, de machthebbers baseren zich op het Oude Testament van de bijbel. Lijfstraffen, ophangingen en opzettelijke verminkingen zijn gruwelijke straffen die de hele bevolking moet ondergaan. Om de burgers zogenaamd te beschermen zijn er Wachters en Engelen aangesteld, zelfs spionnen (Speurders) die alles en iedereen in de gaten houden.

In Gilead zijn de vrouwen ondergeschikt, hun banen zijn afgepakt en ze zijn financieel volkomen afhankelijk van hun echtgenoten en vaders. Door de toenemende milieuvervuiling zijn de meeste vrouwen onvruchtbaar geworden, de vrouwen die nog wel vruchtbaar zijn (de Dienstmaagden) worden gedwongen tijdens hun ovulatie gemeenschap te hebben met de Bevelvoerders van het huishouden waar ze zijn ondergebracht. Dat laatste naar het voorbeeld van Rachel uit de bijbel die zelf geen kinderen kon krijgen en haar dienstmaagd Bilha uitleende aan haar man Jakob. De kinderen die hieruit voortkomen worden afgenomen en groeien op in de huishoudens van de Bevelvoerders. De Dienstmaagd, de moeder, krijgt daarop weer een ander huishouden met Bevelvoerder toegewezen. Naast een Dienstmaagd heeft elke Bevelvoerder één of meerdere Martha's die ervoor zorgen dat het huishouden voor hem en zijn Echtgenote op rolletjes loopt.

Het ontstaan van Gilead
Na de staatsgreep in de Verenigde Staten worden Tante Lydia en andere vrouwen in hooggeplaatste posities naar een stadion gebracht. Ze moeten daar langdurig verblijven, zonder enige privacy. E is geen mogelijkheid om schone kleren aan te trekken of te douchen, de wc's die er zijn zijn smerig en verstopt. Bij ongehoorzaam gedrag worden de vrouwen mishandeld, veel vrouwen worden doodgeschoten en Tante Lydia moet haar loyaliteit aan het regime bewijzen door ook vrouwen dood te schieten. De Tantes krijgen de opdracht vrouwen in Gilead te onderwijzen en bij ongehoorzaamheid te straffen, geheel volgens de regels van het Oude Testament.

Lezen en schrijven is alleen voorbehouden aan de Bevelvoerders, de Tantes is het eveneens toegestaan om te lezen, maar dan wel in de bijbel. Tante Lydia houdt in het geheim dossiers bij over personen en families in Ardua Hall, de plek waar de Tantes wonen, en verzamelt informatie waarmee ze de mensen uit haar omgeving manipuleert: vóór de staatsgreep was Tante Lydia familierechter.

Jonge meisjes worden voorbereid op het huwelijk
Aan de dochters van de hooggeplaatsten vertellen de Tantes dat ze kostbare bloemen zijn en uitverkoren om met de Bevelvoerders en hun zonen te trouwen. Al vanaf dertien jaar krijgen de meisjes een soort van stoomcursus van de Tantes als voorbereiding op het huwelijk zoals borduren, tuinieren en binnenhuisarchitectuur. Gewone meisjes uit de arme econogezinnen krijgen als voorbereiding op het huwelijk simpel naaiwerk of leren papieren bloemen te vouwen. Zij trouwen met een economan tenzij ze erg mooi zijn.

Als de vrouw van Bevelvoerder Kyle overlijdt hertrouwt hij na korte tijd met Paula. Ze willen dat dochter Agnes trouwt met Bevelvoerder Judd, een oudere man en hoofd van de Speurders. Agnes beroept zich op een hogere roeping, het huwelijk wordt afgeblazen en Agnes wordt in de aanloop naar Tante suppliante net als vriendin Becka wiens vader tandarts is. Haar vader valt jonge meisjes lastig in de tandartsstoel en komt daar mee weg. Wie zou een meisje geloven? Wanneer suppliantes in hun missiewerk als Parelmeisje in Canada succesvol zijn geweest en andere jonge meisjes hebben overgehaald met ze mee te gaan naar Gilead, kunnen ze Tante worden. Parelmeisjes reizen altijd met z'n tweeën, klaarblijkelijk voor hun veiligheid, in werkelijkheid moeten ze elkaar in de gaten houden.

Nicole infiltreert in Gilead en brengt geheime informatie naar buiten
Aan de andere kant van de grens woont Daisy, ze is door Neil en Melanie opgevoed. Neil en Melanie exploiteren een winkel in tweedehandskleren en gebruikte spullen. Tijdens een protestmars tegen Gilead is Daisy op tv te zien en vanaf dat moment moet ze vluchten. Nadat het regime in Gilead erachter is gekomen dat Neil en Melanie voor Mayday werken, een organisatie die vrouwen vanuit Gilead helpt ontsnappen, wordt de auto van Neil en Melanie opgeblazen. Daisy blijkt Nicole te zijn, als baby is ze door haar moeder naar Canada gesmokkeld. Gilead wil Nicole terug en stuurt de Parelmeisjes om haar op te sporen. Nicole laat zich vinden, ze reist samen met de Parelmeisjes naar Gilead waar Agnes ontdekt dat ze het halfzusje van Nicole is. Tante Lydia stopt in de tatoeage van Nicole een microdot met geheime informatie die naar Canada moet worden gebracht. Omdat Bevelvoerder Judd met Nicole wil trouwen vluchten Nicole en Agnes het land uit, vermomd als Parelmeisjes. Nicole schrijft als afleidingsmanoeuvre een briefje waarop staat dat ze niet geschikt is als Tante en daarom is weggelopen met een economan. Na heel veel ontberingen te hebben doorstaan bereiken Nicole en Agnes in een rubberboot Canada waar hun moeder op ze wacht.

De onthulde informatie uit de microdot luidt het einde van Gilead in en betekent tevens het einde van Tante Lydia die hierop was voorbereid en altijd morfine bij zich droeg: "Beter zo: als ik mezelf toesta in leven te blijven, zou ik te veel waarheid uitbraken. Marteling is als dansen: ik ben er te oud voor."

Personen

We zien Gilead door de ogen van drie hoofdpersonages, Tante Lydia, die door manipulatie aan de macht weet te blijven, Agnes, de dochter van Bevelvoerder Kyle die is opgevoed in de traditie van Gilead en Daisy, een meisje uit Canada dat nauw betrokken raakt bij Gilead. Ze blijkt Nicole te zijn die als baby door haar moeder naar Canada is gesmokkeld. Daarnaast spelen de vriendin van Agnes, Becka, de andere Tantes en Bevelvoerder Judd een belangrijke rol.

Symbolen en motieven

Elementen die belangrijk zijn in het boek:

het Oude Testament; een totalitair regime heeft de macht gegrepen en baseert zich op passages uit het Oude Testament om het eigen handelen te rechtvaardigen
baby Nicole; zowel door Gilead als door Canada wordt Nicole als symbool gebruikt. Nicole is het boegbeeld van Gilead en symbool voor de vrijheid in Canada
het systeem brokkelt af; het totalitaire systeem, ooit bedacht vanuit idealistische motieven, wordt van binnenuit aangevallen: "Het kan me niet schelen hoelang het duurt of hoeveel stront ik in de tussentijd op mijn bord krijg, maar ik zet het je betaald."
keuzes hebben consequenties; "Je kunt beter opgaan in in de menigte, de godlovende, schijnheilige, haatzaaiende menigte. Je kunt beter stenen gooien dan het mikpunt van stenen zijn. Althans beter voor je overlevingskansen."
kostbare bloemen; aan de jonge meisjes wordt verteld dat ze kostbare bloemen zijn en uitverkoren om met de Bevelvoerders en hun zonen te trouwen.

Titelverklaring de Testamenten

Het boek is het persoonlijke verhaal of getuigenis van Tante Lydia, van Agnes en van Daisy (Nicole). Het getuigenis van Tante Lydia die haar verhaal in het geheim schrijft en verstopt in een dik boekwerk is het testament van haar leven.

Thema

Het boek is als waarschuwing bedoeld. Verworven rechten zijn nooit vanzelfsprekend en kunnen van het ene moment op het andere door kwaadwillenden worden afgenomen, dat gebeurt dagelijks in de landen om ons heen. Daarnaast zijn verraad, machtsmisbruik en vriendschap belangrijke thema's.

Plaats, tijd en perspectief

Het verhaal is een toekomstroman en speelt zich af in de voormalige Verenigde Staten in de nabije toekomst. Dat is vooral goed te zien in het begin van "The Handmaid's Tale" waar mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn, werken en samen de verantwoording dragen voor hun kinderen. Dat zou heel goed onze maatschappij anno 2020 kunnen zijn. "The testaments" speelt zich vijftien jaar later af. De roman wordt door drie verschillende vertellers verteld die terugblikken naar hun leven in Gilead en dat in Canada.

Evaluatie

Een vervolg op "The Handmaid's Tale", het boek is zelfstandig te lezen, maar de geschiedenis valt beter te begrijpen als je de vorige roman hebt gelezen of de indrukwekkende serie op Netflix hebt gevolgd. Het is een bijzonder boek, minder zwaar dan de vorige roman, dat komt doordat "The Handmaid's Tale" gitzwart was. Deze roman biedt perspectief. Het gegeven dat een regime in no time de macht kan grijpen is in Nederland bijna onvoorstelbaar, maar met de onrust in de wereld zeker realistisch. Het feit dat de rechten van vrouwen regelmatig dreigen te worden ingeperkt is niets nieuws onder de zon. Dat maakt het boek extra verontrustend en waard om te worden gelezen.

Over Margaret Atwood

Margaret Atwood werd geboren in 1939 in Ottawa. Zowel in eigen land als in het buitenland heeft ze veel erkenning gekregen voor haar werk als schrijfster. Daarnaast is ze feministe en politiek actief. Ze woont en werkt afwisselend in Toronto en op Pelee Island, Ontario. Grote bekendheid kreeg ze met haar roman "The Handmaid's Tale" (1985), in 2017 werd hier door Netflix een populaire televisieserie van gemaakt, met actrice Elisabeth Moss in de rol van Dienstmaagd. "The Blind Assassin" kreeg in 2000 de prestigieuze Booker Prize en in 2019 was ze de gedeelde winnaar voor de Booker Prize met haar roman "The Testaments".