Boekverslag ‘Noodlot’ van Louis Couperus

Het onontkoombare noodlot is een terugkerend thema in de boeken van de Nederlandse schrijver Louis Couperus (1863-1923). In het boek ‘Noodlot’ staan de relaties van Frank en zijn oude schoolvriend Bertie centraal, die gedoemd zijn om te mislukken. Daarnaast schetst het boek een treffend beeld van het leven van de hogere klasse aan het einde van de negentiende eeuw.

Algemene informatie

Auteur: Louis Couperus
Titel: Noodlot
Aantal bladzijden: 150
Plaats en jaar van uitgave: heruitgave november 2012, Vrije Uitgevers (eerste druk 1890, Utrecht)
Genre: psychologisch

Samenvatting

Frank Westhove is een Nederlandse ingenieur die in Londen woont. Op een dag staat onverwachts zijn oude schoolvriend Bertie voor de deur. Bertie vraagt om onderdak en Frank geeft die met plezier, hij was wel toe aan een beetje gezelschap.
Bertie – die armoede gewend was – went snel aan Franks luxe leventje. Bertie liegt tegen Franks vrienden over zijn verleden en geniet van Franks geld.

Na enkele maanden begint het tweetal zich echter te vervelen en ze besluiten op vakantie naar Noorwegen te gaan. Hier ontmoetten ze Sir Archibald en zijn dochter Eve. Frank en Eve worden verliefd op elkaar. Bertie is doodsbang zijn vriend te verliezen en opnieuw veroordeeld te worden tot een armoedig bestaan. De relatie tussen Bertie en Eve is als broer en zus. Hij probeert bij haar twijfel over Frank te zaaien. Eve heeft het idee dat Frank opvallend vaak stil is als ze samen zijn en ze vreest dat er iets is. Door de gesprekken met Bertie wordt dit gevoel nog meer versterkt. Bertie weet dat het slecht is wat hij doet, maar volgens hem moet het allemaal zo gaan (het is het noodlot) en hiermee praat hij zijn eigen gedrag goed.

Na verloop van tijd ziet Eve Frank met een ander meisje lopen en ze is bang dat Frank vreemdgaat. Ze vertelt haar twijfels aan hem, maar Frank ontkent. Hij vindt het erg naar dat Eve hem zo wantrouwt en slaat haar zelfs. Ze gaan uit elkaar en dit is Berties kans om Frank weer voor zichzelf te winnen. Na een maand krijgt Frank spijt van wat hij gedaan heeft en hij besluit Eve een brief te schrijven. Deze en alle volgende brieven worden echter onderschept door de bediende van Sir Archibald. Bertie betaalt hem hiervoor met Franks geld.

Als Frank telkens geen reactie op zijn brieven krijgt, besluit hij samen met Bertie te gaan reizen. Ze reizen samen twee jaar lang de wereld over en in Scheveningen komen ze Eve weer tegen. De liefde tussen Frank en Eve bloeit onmiddellijk weer op en samen komen ze er al snel achter dat de brieven zijn achtergehouden. Er was maar één iemand die van de brieven afwist en dat was Bertie. Ook vinden ze uit dat er geld is betaald aan de bediende van Sir Archibald om deze brieven achter te houden. Frank confronteert zijn vriend hiermee en Bertie geeft al snel toe. Frank is woedend en hij slaat zijn vriend dood. Als hij beseft wat hij gedaan heeft, geeft hij zichzelf onmiddellijk aan bij de politie en wordt hij veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf.

Na deze gevangenisstraf krijgt hij een baan aangeboden. Eve wil nog steeds met hem trouwen, maar haar vader is hier tegen. Ook Frank vindt dat Eve geen moordenaar verdient. Eve vindt dit nergens op slaan en haar gezondheid gaat achteruit. Frank heeft een flesje vergif bij zich om zelfmoord te plegen en Eve wil met hem sterven. Ze weten beiden dat ze samen in dit leven nooit meer gelukkig kunnen zijn. Eve drink als eerste de helft van het flesje leeg en geeft het vervolgens aan Frank. Samen sterven ze. Sir Archibald zal hen vinden.

Ruimte

De ruimte is in dit boek niet van groot belang. Het eerste deel van het verhaal speelt zich volledig af in Londen en Noorwegen en later in het boek reizen Frank en Bertie de wereld rond om uiteindelijk in Scheveningen Eve opnieuw te ontmoeten. Hier heeft Frank ook nog twee jaar lang vastgezeten. Deze locaties zijn niet van groot belang, het verhaal had zich eigenlijk overal af kunnen spelen.

Tijd

Noodlot speelt zich af aan het einde van de 19de eeuw. Dit is te merken aan de gewoontes uit deze tijd en bijvoorbeeld het gebruik van rijtuigen. Het verhaal beslaat een periode van ongeveer zes jaar. Bertie en Frank ontmoeten elkaar ergens in de maand december en Bertie woont een jaar bij Frank als Eve en Frank uit elkaar gaan. Vervolgens maken Bertie en Frank een reis van zo’n twee jaar en daarna zit Frank ook nog eens twee jaar lang vast in de gevangenis voor de moord op Bertie.
Het verhaal is in chronologische volgorde verteld en er zijn geen flashbacks of flashforewards. Wel is er sprake van een aantal tijdsprongen.

Hoofdpersonen

Frank Westhove

De hoofdpersoon van het verhaal is Frank Westhove. Hij is een Nederlandse ingenieur en hij woont in Londen. Hij biedt Bertie met plezier onderdak; hij is blij zijn oude schoolvriend terug te hebben en maakt geen probleem van de extra kosten die hij voor hem maakt.
Als hij in Noorwegen Eve ontmoet, wordt hij verliefd op haar. Frank is erg zorgzaam en trouw. Hij hecht grote waarde aan vertrouwen en eerlijkheid en wordt dan ook woedend als Eve hem ‘betrapt’ met een andere vrouw. Hij is soms driftig. Die eigenschap wordt hem fataal. Frank is groot en breed gebouwd, wat in sterk contrast staat met het uiterlijk van zijn vriend Bertie.

Robert van Maeren ofwel Bertie

Een ander belangrijk personage is Robert van Maeren, in het boek voor het grootste deel Bertie genoemd. Hij heeft een zwaar leven achter de rug, zoals hij Frank vertelt.
Onaangenaamheden met zijn vader over zijn moederlijk erfdeel, een bagatel van een paar duizend gulden, weldra versmolten; zijn zwalken in Amerika, waar hij beurtelings boerenknecht, kelner in een hotel en figurant aan een theater was geweest; zijn terugreis naar Europa op een steamer, waar hij zin overtocht met diensten van allerlei aard had betaald en nu: zijn eerste dag in Londen.

Bertie wordt door Frank beschreven als erg mager en klein, met ongeknipt blond haar en kinderlijke trekjes. Het luxe leven bevalt Bertie uitstekend en Frank vergelijkt hem met een kat. Lui, met soms een paar actieve dagen waarop hij er uit verveling op uit trekt.
In Noodlot wordt het na verloop van tijd Berties doel om Frank en Eve uit elkaar te drijven. Hij meent dat het lot het zo bedoeld heeft en zo praat hij zijn acties goed. In werkelijkheid is Bertie vooral een egoïstisch persoon; hij komt ook op Frank over als een klaploper.

Eve Rhodes

Eve Rhodes ontmoet Frank en Bertie tijdens hun reis naar Noorwegen en wordt onmiddellijk verliefd op Frank. Door Berties toespelingen gaat ze twijfelen aan Franks trouw, die voor haar heel belangrijk is. Wanneer ze uit elkaar gaan, krijgt zij, net als Frank, al snel spijt van alles wat er is gebeurd.Als ze elkaar opnieuw ontmoeten, wordt ze weer verliefd op hem en ook als Frank in de gevangenis zit, komt zij hem nog opzoeken. Als Frank vrijkomt, wil zij nog steeds met hem trouwen, maar Frank vindt dat zij een betere partner verdient. Ze begrijpt dat ze in dit leven niet gelukkig kan zijn met hem en pleegt samen met hem zelfmoord.

Vertelwijze

Noodlot is een auctoriaal verhaal, het wordt verteld door een alwetende verteller.

Motieven

De motieven van dit verhaal zijn:

• Liefde: de liefde tussen Frank en Eve speelt een grote rol in het verhaal en ze worden door het lot bij elkaar gebracht en uit elkaar gedreven. De liefde tussen Frank en Eve is onvoorwaardelijk. Toch gaat het niet alleen over deze liefde, maar ook over de liefde van Bertie voor Frank.
• Egoïsme: Bertie is erg bang om zowel zijn vriend als zijn luxe leventje kwijt te raken en drijft daarom – de schuld gevend aan het noodlot – Frank en Eve uit elkaar.
• Jaloezie: Bertie is jaloers op de relatie tussen Frank en Eve. Hij maakt ook gebruik van jaloezie om Frank en Eve uit elkaar te drijven, ook al handelt hij volgens zichzelf als ‘armzalige speelbal van het lot’.

Thema

Het thema van het verhaal is het lot of het noodlot. Het is het lot dat Eve en Frank bij elkaar drijft en als ze vervolgens door Bertie uit elkaar gedreven worden, geeft hij de schuld aan het noodlot. Het noodlot dwingt hem om zo te handelen. Zo wordt elke gebeurtenis in het boek verklaard door het onontkoombare noodlot.

Titelverklaring

De titel van het boek is Noodlot, deze titel is niet moeilijk te verklaren. In het boek zelf wordt dan ook vele malen over het noodlot verteld, vooral door Bertie:
Het noodlot had het gewild, dat hij Eve en Frank samen zou brengen; welnu, hij, armzalige speelbal van dat lot, hij zou willen dat…
Ja, hij zou willen, dat ze gescheiden wierden.
Niet alleen de acties van Bertie hebben met het noodlot te maken, maar ook het einde van het boek is noodlottig.

Schrijfstijl

Het boek ‘Noodlot’ is geschreven door Louis Couperus in 1890. Dit verklaart het ouderwetse taalgebruik met veel lange zinnen. Toch is de woordkeuze van Couperus nog steeds mooi en geven de beschrijvingen een treffend beeld van de personages, de omgeving en het tijdsbeeld.