Staatsexamen doen

In Nederland is de meest gebruikelijke manier om een middelbareschooldiploma (VMBO, HAVO, VWO) te halen, daadwerkelijk de middelbare school doorlopen. De helft van je eindexamencijfer wordt bepaald door hoe je het doet in de tentamenweken. Van deze tentamenweken heb je er per jaar een aantal op het programma staan. Deze manier van examen doen is echter niet de enige: er bestaat ook de mogelijkheid om een zogenaamd staatsexamen af te leggen. De staatsexamenregeling is voornamelijk bedoeld voor schooluitvallers die later alsnog een diploma willen halen en voor leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs. Hoe ziet zo'n staatsexamen eruit en wat komt daar allemaal bij kijken?

Aanmelden

Voor het afleggen van een staatsexamen moet je je aanmelden (voor VSO-kandidaten geldt dat de school je helpt bij de aanmelding). Dat doe je bij de 'Dienst Uitvoering Onderwijs' (DUO). Voor het examen betaal je €113,- per vak en €56,- voor de rekentoets. Deze rekentoets is, net als de examens van alle vakken, van hetzelfde niveau als de toetsen die reguliere havo en vwo-kandidaten maken. Een staatsexamendiploma is in elk geval evenveel waard als een diploma van het regulier onderwijs.

Gespreid

Het voordeel van staatsexamen is dat je de vakken over meerdere jaren kunt spreiden. Wanneer je dit doet ontvang je per vak een certificaat dat je, wanneer je volledig geslaagd bent, weer inlevert tegen een diploma. Je kunt op deze manier maximaal tien jaar over je eindexamen doen: daarna vervallen de certificaten die je langer dan tien jaar geleden behaald hebt.

Examen doen

Landelijk examen

Alle staatsexamenkandidaten doen mee aan het landelijke eindexamen: dit vormt, net als op het regulier onderwijs, de helft van hun uiteindelijke cijfer.

College-examen

De tentamens die leerlingen van een reguliere school maken, worden in het staatsexamen vervangen door een college-examen. Dit college-examen heeft altijd een mondeling (ook voor vakken als wiskunde, economie, aardrijkskunde, etc.), maar kent daarnaast voor de talen ook een schrijfopdracht. Wanneer een college-examen uit zowel een schrijfopdracht als een mondeling bestaat, worden deze cijfers samen genomen en als één deelcijfer op het certificaat of diploma vermeld.

Examinatoren

Tijdens het college-examen zijn er altijd twee examinatoren aanwezig, van wie er eentje een groot deel van het gesprek voert en de ander notuleert. Het zijn vakdocenten die dit veelal als bijbaan doen. Ze worden aangenomen en ingezet door DUO.

Het mondeling

Voorbereiding

Voor het VMBO geldt dat zij alleen een voorbereidingsopdracht voor de talen krijgen, voor de HAVO en het VWO staat voor elk vak zo'n opdracht. Je krijgt hiervoor twintig (op een VSO-school dertig) minuten de tijd, waarin je aantekeningen kunt maken en in sommige gevallen dingen mag opzoeken.

Onderdelen

Een mondeling bestaat altijd uit meerdere onderdelen. Voor de talen is het verplicht om van te voren een literatuurlijst in te leveren, die ter plekke ook besproken wordt. Het gaat veelal om een korte samenvatting en een aantal bijzondere aspecten uit het boek. Daarnaast wordt de voorbereidingsopdracht altijd uitgebreid behandeld en verder ligt het er per vak aan wat er nog meer aan de orde komt. Het is zeer belangrijk om goed te weten wat er van je verwacht wordt op je mondeling: zie hiervoor www.duo.nl-staatsexamenkandidaat-vakinformatie – het niveau dat je doet – het specifieke vak.

Maatschappijleer

Het cijfer voor maatschappijleer wordt op het regulier onderwijs altijd bepaald door het gemiddelde van alle tentamencijfers te nemen. Maatschappijleer wordt in het staatsexamen afgesloten door een eenmalig mondeling van veertig minuten. In dit mondeling worden alle onderwerpen achter elkaar behandeld, die normaal gesproken over meerdere tentamens verspreid worden.

Sector/profielwerkstuk

Een sector/profielwerkstuk wordt normaal gesproken afgesloten door een presentatie. Bovendien is het werkstuk dan altijd een samenwerkingsopdracht. Voor het staatsexamen geldt dat het sector/profielwerkstuk met een mondeling wordt afgesloten en dat het toegestaan is om de opdracht alleen te maken.

Rooster

Zoals genoemd nemen staatsexamenkandidaten deel mee aan het landelijke examen, op hetzelfde moment. De schrijfopdrachten in het kader van het college-examen vallen ook in deze periode. De mondelingen vallen echter wanneer de reguliere eindexamenkandidaten hun uitslag allang gehad hebben: meestal in de periode eind juni, begin juli. Herkansingen vallen over het algemeen rond eind augustus.

Problemen

Doordat een staatsexamen via DUO en niet via een school loopt, gelden er voor sommige problemen waar je tijdens of na het examen tegenaan kunt lopen andere regels.

Lees verder

• Problemen voor, tijdens en na het eindexamen: wat te doen?