Kenmerken van motiverend leren

Goede scholen houden rekening met de mogelijkheden van hun leerlingen en proberen ze ook optimaal gemotiveerd te krijgen. En dat is belangrijk. Gemotiveerde leerlingen kunnen meer informatie verwerken en hun leerproces zal gemakkelijker verlopen. Het is het beste als kinderen intrinsiek gemotiveerd zijn, van binnenuit. Hoe kunnen scholen hiermee omgaan? Wat zijn de kenmerken van motiverend leren, waarbij de kinderen intrinsiek gemotiveerd zijn?

Persoonlijke behoeften

Mensen hebben naast biologische behoeften (eten, drinken, slaap, e.d.) ook persoonlijke, basale behoeften, zoals:

Behoefte aan veiligheid
Behoefte aan liefde
Behoefte aan eigenwaarde
Behoefte tot ontplooiing
Behoefte aan het verwerven van kennis

Dat heeft consequenties voor goed onderwijs, waarin de elementen als empathie, een uitdagende en motiverende leeromgeving, competentie, zelfsturing en zelfverantwoordelijkheid een grote rol spelen.

De school

De contouren van het onderwijs in Nederland zijn bij wet bepaald en terug te vinden in de kerndoelen. De school zelf is autonoom in de keuze van methodieken en organisatievormen. Dat betekent dat de school, waarmee de combinatie van personeel met invloed van ouders wordt bedoeld, een eigen visie op onderwijs kan ontwikkelen. Maar natuurlijk is het voor scholen wel van belang dat voldaan wordt aan op zijn minst de eisen die in de kerndoelen gesteld zijn. Hoe optimaler het hele leerproces kan verlopen, hoe beter het voor de school is. Een goed draaiende school met goede resultaten is voor ouders en kinderen aantrekkelijker als er een schoolkeuze gemaakt moet worden. Uiteraard gaat het belang verder dan de school zelf: ook voor de kinderen is een motiverende leeromgeving aan te bevelen. Niet alleen voor het behalen van goede, meetbare leerresultaten, maar ook voor de ontwikkeling van kind tot zelfstandig, competent en volwassen mens.

Optimaal motiverend leren

Scholen, maar ook kinderen, zijn gebaat bij een optimaal leereffect. Als de school tegemoet komt aan de hierboven genoemde persoonlijke behoeften van kinderen, dan zal het leereffect het grootst kunnen zijn. Dit kan de school bereiken door het aanbieden van optimaal motiverend onderwijs. Denk hierbij aan de volgende belangrijke voorwaarden:

Het onderwijs moet aansluiten bij de niveaus van de leerlingen.
Er moeten uitdagende leervormen zijn, die nieuwsgierigheid bevorderen en uitnodigen tot onderzoek en exploratie.
Kinderen moeten zelf mede-verantwoordelijk worden gemaakt voor hun leerproces.
De school zal aan de leerlingen mogelijkheden moeten aanbieden in leerprocessen te stappen die passend zijn bij de eigen vermogens van de leerlingen en hun behoefte aan kennis.
De kinderen moeten zelf keuzes kunnen maken, wat hun eigen gevoel van autonomie versterkt.
De leerkracht heeft de rol van persoonlijk begeleider, persoonlijke coach. Hij/zij biedt begeleiding die gericht is op het proces en geeft de nodige feedback. De leerlingen krijgen hierdoor informatie over hun leerproces.

Plezier en succes

Met de hierboven genoemde elementen wordt de intrinsieke motivatie van de kinderen bevorderd en zal er plezier ontstaan in het leren. Dat maakt dat kinderen uitdagingen aandurven, taken kiezen die passend zijn bij hun niveau, en leren hierdoor gemakkelijker in het gekozen werk te volharden. Dit alles maakt de kans op succes groter, waardoor het zelfbeeld verbetert en het hele proces zichzelf versterkt en aanjaagt. Dat een intrinsiek gemotiveerde groep kinderen ook voor de leerkracht prettiger is, mag duidelijk zijn.

Kenmerken van intrinsieke en extrinsieke motivatie

Intrinsieke of extrinsieke motivatie hebben hun eigen specifieke kenmerken. Deze kenmerken zijn terug te vinden in de leer- en werkhouding van de kinderen. De rol van de leerkracht is hier echter een bepalende factor. Zijn of haar houding of gedrag kan ervoor zorgen dat kinderen een intrinsieke danwel extrinsieke motivatie ontwikkelen om tot leren te komen. De kenmerken van beide motivatievormen zijn daarom bij leerling en leerkracht terug te vinden. Hieronder zie je een aantal van deze kenmerken opgesomd.

Type motivatie	Intrinsiek	Extrinsiek
Leerling-kenmerken	Plezier in het leren Competent gevoel Onafhankelijk Gericht op zelfbepaling Zoekt de uitdaging Exploreert Is nieuwsgierig Werkt leerkrachtonafhankelijk Beoordeelt zichzelf Beloont zichzelf Gericht op eigen verantwoordelijkheid Werkt en is zelfstandig Ontwikkelt doorzettingsvermogen Ziet de zin van het leren in Heeft het gevoel het eigen leren en handelen onder controle te hebben Kan succes- en faalervaringen beïnvloeden	Wil een ander een plezier doen met zijn taak- en werkgedrag Is gericht op het ontvangen van sociale goedkeuring Is afhankelijk van de leerkracht Is afhankelijk van externe criteria voor beoordeling en voor zelfbeoordeling Maakt het opgedragen werk Geeft sneller op bij problemen Heeft niet het gevoel zelf controle te hebben over het eigen leerproces Heeft minder invloed op de succes- en faalervaringen
Leerkacht-kenmerken	Geeft affectie en warmte Moedigt aan Zorgzaam Is geïnteresseerd Geeft feedback Stemt af Heeft een onvoorwaardelijk accepterende houding Voorziet de leerling van informatie over diens leerproces	Geeft affectie en warmte Moedigt aan Geeft zorg Keurt inspanningen goed op basis van waarden en normen Geeft materiële beoordelingen Beoordeelt het werk, bijvoorbeeld door een cijfer Controleert om tot beoordelingen te kunnen komen Is gericht op het product, het eindresultaat van het leren

Controle over het eigen proces

Optimaal leren geeft kinderen controle over hun eigen leerproces en dus de mogelijkheid tot zelfsturing. Kinderen hebben hierbij te maken met aspecten van het leren zoals creatie, het maken van keuzes en het delen van hetgeen je geleerd hebt. Voor de leerkracht betekent dit een rekening houden met de mogelijkheden en onmogelijkheden, en een afstemming op wat het kind kan en wil. Daarbij moet uiteraard rekening worden gehouden met de manier van leren die voor het kind optimaal is, zijn persoonlijke leerstijl.