Postkaarten: goede leermeesters op allerlei vlakken

In het digitale tijdperk waarin iedereen steeds in de weer is met zijn smartphone en zijn iPhone worden er steeds minder postkaarten gestuurd. Nochtans kan je van postkaarten heel wat leren en zou de traditie van dit rechthoekige kaartje nooit verloren mogen gaan. Naast aardrijkskunde word je van postkaarten ook wijzer over geschiedenis, natuurfenomenen, feestdagen, speciale klederdracht, schilderkunst, legenden, speciale personen en nog veel meer. Amateurs van postkaarten kunnen zich inschrijven voor Postcrossing en op die manier postkaarten uit de hele wereld ontvangen.

Wat is een postkaart?

Een postkaart is een rechthoekig kaartje met standaard afmetingen: 10,5 mm x 14,8 mm. Op de voorkant heb je een foto of een tekening. Aan de achterkant is de kaart in twee gedeeld. De linkerkant dient om iets op te schrijven, op de rechterkant schrijf je het adres van de bestemmeling en kleef je de postzegel. Niet alle postkaarten zijn rechthoekig. Je hebt ook vierkante, ronde en echte figuurkaarten. Een figuurkaart is een kaart in de vorm van wat wordt uitgebeeld op de voorkant. Zo heb je kaarten in de vorm van een bierglas, in de vorm van een Tirolerhoed, etc. Vooral de Japanse figuurkaarten zijn echte collectorsitems.

Van postkaarten kan je heel wat leren

Digitale tijdperk versus traditionele postkaart

In het digitale tijdperk worden er nog maar heel weinig postkaarten verstuurd. Mensen nemen al snel een foto van de plaats waar ze zijn, zetten ze op Facebook en delen zo hun (vakantie)herinnering met al hun vrienden tegelijkertijd. Leuk maar een postkaart leert je zo veel meer en is ook minder vluchtig. Postkaarten kunnen opgehangen worden, kunnen bewaard worden, kunnen per thema worden geklasseerd of kunnen uitgewisseld worden.

Postkaarten in alle maten en kleuren
Je hebt postkaarten in verschillende categorieën. Je hebt de klassieke landschapskaarten, de postkaarten met stadsgezichten, de postkaarten met fauna en flora, postkaarten met landkaarten erop of met kaarten van een bepaalde regio, postkaarten met mensen in lokale klederdracht, speciale postkaarten voor speciale gelegenheden, postkaarten die bepaalde gebruiken of lokale producten uitbeelden, postkaarten met stripfiguren of sprookjesfiguren, postkaarten met recepten en lokale gerechten, postkaarten over schilderijen en schilders, met monumenten, postkaarten met lokale liederen en met uitleg over bepaalde legenden, etc. Voor zowat alles bestaat er wel een postkaart en doorheen de postkaarten kan je een goed beeld krijgen van een bepaald land of een bepaalde streek. Niet verwonderlijk dus dat postkaarten een vaak gebruikt leermiddel zijn in kleuterscholen en in het lager onderwijs.

Wat kan een postkaart je allemaal leren?

Via postkaarten kan je een volledig beeld krijgen van een bepaald land of van een bepaalde streek.

Aardrijkskunde
Via de zogenoemde "mapcards" krijg je een goed overzicht van een bepaald land of van een bepaalde streek. Mapcards zijn, zoals de naam het zelf zegt, postkaarten met een kaart erop. Dit kan van een heel land zijn, bijvoorbeeld van België of van Japan. Maar deze postkaarten kunnen ook maar een regio beslaan, zoals bijvoorbeeld de provincie Oost-Vlaanderen, de provincie Zeeland of de Belgische kust. In Amerika worden vaak mapcards gemaakt per staat. Naast de steden, de wegen, de rivieren, de bergen en de meren staan er op mapcards ook tekeningen van de belangrijkste bezienswaardigheden. In één oogopslag maak je kennis met wat er te beleven valt!

Maar ook zonder een mapcard te krijgen, zal je je aardrijkskunde opkrikken. Nieuwsgierige mensen willen maar al te graag weten waar die mooie postkaart nu vandaan komt. Even internet raadplegen of op een echte kaart kijken en je hebt weer iets bijgeleerd. In scholen is het leuk om bij een uitwisseling van postkaarten een grote landkaart aan de muur te hangen en hierop aan te duiden waar de postkaart nu precies vandaan komt.

Geschiedenis
Je denkt niet meteen aan geschiedenis wanneer je aan een postkaart denkt. En toch... Je hebt de puur geschiedkundige postkaarten die je meestal op ruilbeurzen en soms op rommelmarkten vindt. De hele oude zijn zwart-wit postkaarten, lichtjes vergeeld, vaak met heel mooi handschrift op. Op deze postkaarten kan je leren hoe een stad of een straat er vroeger uitzag. Grappig om postkaarten over je eigen stad of dorp te zoeken en dan te vergelijken hoe het er nu uitziet.

Op andere geschiedkundige postkaarten leer je meer over oude vervoersmiddelen (hondenkarren, oude fietsen, stoomtreinen, etc.) of over bepaalde periodes uit de geschiedenis (Romeinen, middeleeuwen, Red star Line, White Star Line, wereldoorlogen, etc). Sommige van deze oude postkaarten worden later ingekleurd en opnieuw gedrukt. Zo krijg je een oude postkaart in een nieuw jasje. Natuurlijk zijn de originele postkaarten veel meer waard en sommige zijn echte juweeltjes. Zo werd er vroeger ook geborduurd op postkaarten.

Sommige postkaarten leren je dan weer meer over oude beroepen. Zij beelden voddenrapers met hondenkarren uit, melkboeren, zakkennaaiers in de haven, (hoef)smeden, broodbakkers met oude ovens, garnaalvissers te paard, etc. Sommige beroepen worden nog uitgeoefend, andere zijn helemaal verdwenen of gemoderniseerd.

In Duitsland bestaat er een postkaartenreeks waarbij steden en dorpen worden afgebeeld met daarbij telkens de geschiedenis in een kader op een stukje vergeeld papier. Ook deze postkaarten zijn erg gegeerd bij sommige verzamelaars. Op "nostalgische" postkaarten zie je vaak oude affiches van evenementen zoals bijvoorbeeld de Wereldexpo.

Legenden
Legenden en sagen zijn erg populair en hebben bijna overal bestaan. Ieder land heeft wel een of meerdere mythische figuren. Ook hiervan wordt gretig gebruik gemaakt op postkaarten. Denken we maar aan Brabo in Antwerpen, aan Lange Wapper, aan Tijl Uylenspiegel (die eigenlijk uit Duitsland komt!), aan Nello en Patrache uit Hoboken, aan Snegurotchka uit Rusland, Gavroche in Parijs, etc. Krijg je zo'n postkaart, dan krijg je er meestal ook meteen de uitleg bij. En krijg je hem er niet bij, dan kan je het nog altijd zelf even opzoeken.

Gebruiken
Via postkaarten kom je ook heel wat te weten over lokale gebruiken. Zo zijn er bijvoorbeeld de mooie merklappen in de Oostbloklanden. Zij worden op vele postkaarten weergegeven. In Japan worden speciale postkaarten verstuurd om vrienden en familie een prettige vakantie toe te wensen, om te vragen hoe ze zich voelen bij het warme weer. Deze kaart wordt A shochumimai genoemd en is bijna even belangrijk als een nieuwjaarskaart. Je kan door een postkaart leren dat er in Nederland voor een geboorte beschuit met muisjes wordt gegeven.

Soms verborg de postkaart vroeger een geheime boodschap. Deze postkaarten worden vooral ten tijde van oorlog gebruikt. Zo zijn er bijvoorbeeld de postzegelpostkaarten. Door de manier waarop de postzegel werd gekleefd, wist de ontvanger wat de zender bedoelde. Ook deze geheime boodschappen werden op postkaarten vastgelegd.

Feestdagen
Wij kennen feestdagen als Kerst, Halloween, Sinterklaas en Pasen. Wij hebben er de traditionele wenskaarten voor, maar steeds meer zie je ook kaarten voor de feestdagen in postkaartformaat. Die kan je dan versturen om mensen uit andere landen met onze feestdagen te laten kennismaken. In andere landen worden dan weer andere dagen gevierd. Er zijn feestdagen die wij niet hebben, zoals Joodse en Indische feestdagen. Soms worden er in andere landen ook postkaarten gemaakt voor feestdagen waar wij er geen voor hebben. In socialistische landen (Polen, Rusland, etc.) zijn er bijvoorbeeld speciale postkaarten voor 1 mei, de Dag van de Arbeid. In Frankrijk zijn er dan weer postkaarten voor 1 april. Leuk om op deze manier wat meer over een ander land te leren.

Klederdracht

In ieder land en soms nog in bepaalde streken van een land is er wel een nationaal kostuum of speciale klederdracht. Denken we aan de vele Duitse klederdrachten, aan de Griekse klederdracht, aan de klederdracht uit Bretagne, etc. Ook dit kan je op postkaarten terugvinden. In Spanje heb je speciale postkaarten met klederdracht en geborduurde details.

Eetgewoonten
Voor heel wat mensen is eten erg belangrijk. Lokale gerechten worden gefotografeerd en komen ook op postkaarten terecht. Vaak met het complete recept er bij. Op deze manier kom je ook wat over andere landen te weten. Uit Japan krijg je dan bijvoorbeeld postkaarten met heel uitgebreide sushi-schotels op, uit Indië Indische rijsttafels, uit Afrika recepten met maniok. Dichterbij leer je vaak leuke desserten kennen op basis van blauwe bessen bijvoorbeeld. Met de bijhorende recepten kan je ze meteen even uitproberen. Ook voor deze kaarten zijn verzamelaars. Zij verzamelen recepten van een bepaald land (bijvoorbeeld Indië) of een bepaald soort gerechten over de hele wereld (bijvoorbeeld recepten met rijst, alleen desserten, broodrecepten, etc).

Natuurfenomenen

Een ander gegeerd item zijn natuurfenomenen. Vele mensen zijn gek op postkaarten van het Noorderlicht. Anderen verzamelen dan weer alles over vulkanen en vulkaanuitbarstingen. Ook over natuurfenomenen zijn heel wat postkaarten te vinden.

Fauna en flora
Een ander aspect van de natuur is de fauna en de flora van een land of een bepaalde streek. Je hebt postkaarten waar alles door elkaar staat, dieren, bloemen en bomen. Maar je hebt ook thematische postkaarten. Postkaarten met alleen de bloemen uit een bepaalde streek, of alleen de dieren, of alleen de bomen, etc. Of thematisch per streek, die heb je ook. Bijvoorbeeld de fauna en flora in het hooggebergte, bij een bepaald meer, etc. Je hebt ook postkaarten met maar een dier op. Soms is dat dier het embleem van een land of streek. De kiwi in Nieuw-Zeeland en de kangoeroe in Australië zijn maar een paar voorbeelden. Soms is het dier al lang uitgestorven (de dodo uit Mauritius bijvoorbeeld).

Strip-en sprookjesfiguren

Sommige landen hebben heel wat stripfiguren. België heeft er heel wat en zij staan dan ook regelmatig op postkaarten afgebeeld. Maar ook andere landen hebben stripfiguren. De manga's uit het Oosten, de Moomins uit Finland om er maar een paar te noemen. Ook voor deze soort postkaarten zijn er zeker verzamelaars.

Sprookjesfiguren staan vaak op postkaarten. Zo is er natuurlijk de wereldberoemde zeemeermin van Kopenhagen, de vier Bremer stadsmuzikanten in... jawel, Bremen en nog veel meer. Zij geven je meteen ook een kijk op de (jeugd)literatuur van een land.

Schilder- en beeldhouwkunst
Hetzelfde geldt voor de schilder- en beeldhouwkunst van een land. Op postkaarten vind je vaak schilderijen terug van beroemde schilders en beeldhouwwerken van beroemde beeldhouwers. Zij geven je een aparte kijk op het leven en het werk van die persoon maar vaak ook van bepaalde gebouwen en monumenten in een bepaalde streek die misschien zelfs al lang verdwenen zijn.

AD-postkaarten

Het is niet meteen de favoriete soort van postkaartenverzamelaars, maar ze zijn ook best grappig en kunnen je ook wat bijbrengen over een land: de AD-postkaarten. Dit zijn gratis postkaarten die je in de bioscoop, bij tentoonstellingen, enzovoorts kan meenemen. Soms staan er filmaffiches op of reclame voor een tentoonstelling. Ook deze postkaarten kunnen je wat bijbrengen over de cultuur van een land.

Liederen

Andere postkaarten laten je dan weer kennismaken met liederen uit een bepaald land of een bepaalde streek. Het nationaal volkslied bijvoorbeeld, maar ook drinkliederen of kinderliedjes. Altijd leuk als je de taal machtig bent of bij het aanleren van een vreemde taal. Sommige van deze oude liederen geven ook weer hoe het vroeger was.

UNESCO Werelderfgoed

Heel wat monumenten, gebruiken, natuurlandschappen zijn geklasseerd als UNESCO-Werelderfgoed. Ook voor deze soort postkaarten zijn er zeker verzamelaars. Feit is dat het er niet altijd bijstaat dat het om iets van de Werelderfgoedlijst gaat.

Postcrossing

Hoe kom je nu aan postkaarten uit de hele wereld? En hoe kom je aan een beetje uitleg over wat er op de postkaart staat? Wel, er bestaat een heel handige organisatie die het mogelijk maakt om postkaarten uit alle delen van de wereld te krijgen en er zelf ook te sturen. Deze organisatie heet Postcrossing en kan je vinden op https://www.postcrossing.com/ Een eenvoudige en leuke manier om meer te leren over de wereld aan de hand van postkaarten!