Werelderfgoed in Nederland en de Werelderfgoed Tours

Nederland heeft negen locaties die zich tot het Werelderfgoed mogen rekenen. Een daarvan bevindt zich in Willemstad op Curaçao. De andere acht zijn te bewonderen in Nederland. Een van de jongste van de negen is de Waddenzee, die zich sinds 2009 Werelderfgoed mag noemen. Vijf jaar Werelderfgoed Waddenzee wordt gevierd met Werelderfgoedweken, Werelderfgoedweekend en met de opening van de Werelderfgoed Tour: met een speciale Werelderfgoedbus reis je langs alle acht locaties.

De strik en Jet Bussemaker

Bij de opening van het Werelderfgoedweekend van 14 en 15 juni 2014, waarbij de Werelderfgoederen van Nederland extra in het zonnetje stonden en de jarige Waddenzee helemaal, knipte minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker ook de strik los die om de Werelderfgoedbus zat. Het Werelderfgoedweekend 2014 werd geopend in Middenbeemster. Op het marktplein van Middenbeemster lanceerde zij daarmee de UNESCO Werelderfgoed Tours. Met de Werelderfgoed Tours kunnen meerdere werelderfgoedlocaties op één dag bezocht worden. De Tours verbinden alle acht locaties in Nederland.

Werelderfgoedweekend

Elk jaar is er een Werelderfgoedweekend, waarin allerlei activiteiten werden georganiseerd met het Werelderfgoed als middelpunt. De opening van het weekend op 14 juni 2014 werd aangegrepen om ook de Werelderfgoed Tours in de schijnwerpers te zetten. Tijdens het Werelderfgoedweekend organiseren alle Nederlandse locaties bijzondere en gevarieerde programma’s. Elk jaar is er een thema en in 2014 was dat reizen.

Kinderprogramma

Op de openingsdag van de Werelderfgoed Tours was er door kinderboekenschrijver Arend van Dam en illustrator Alex Wolf een heus werelderfgoedkinderprogramma bedacht, dat ze zelf ook verzorgden. De mannen maakten een hele voorstelling met hun boeken en verhalen als middelpunt en met tekeningen om het verhaal te verluchtigen. Ze lazen voor uit het boek ‘Overal en Ergens …’ en maakten met de kinderen een 'Werelderfgoedreis'.

UNESCO Werelderfgoed Tours

De UNESCO Werelderfgoed Tour is ontstaan uit een samenwerking van Stichting Werelderfgoed en Arriva Touring. Arriva heeft een comfortabele bus aangekleed met Werelderfgoedfoto’s aan de buitenkant en maakt in dagtrippen een tour langs twee of drie locaties. In drie dagen kunnen alle Werelderfgoed sites van Nederland worden bezocht. De busverbinding tussen de locaties versterkt het verbindende verhaal van de Nederlandse geschiedenis, het Nederlandse landschap, landschapsbeheer, de burgersamenleving en het ontwerp van gebouwen en landschap.

Bij de poort van elk erfgoed staat een gids klaar om over die specifieken te vertellen en over Werelderfgoed in het algemeen. De luxe bus zorgt voor een comfortabele reis en er is onderweg koffie en thee en een lunch.

Nederlands werelderfgoed

UNESCO gaf tot nu toe negen locaties in Nederland de status van Werelderfgoed. Dat betekent dat elke locatie op zich uniek is in de wereld en onvervangbaar en dat het voor de toekomst behouden moet worden. In 2009 werden de Nederlandse Werelderfgoed sites aangevuld met de Waddenzee en in 2010 met de Grachtengordel van Amsterdam.
Nederlandse werelderfgoederen zijn:

1. Schokland en omgeving;
2. Stelling van Amsterdam;
3. Molencomplex Kinderdijk-Elshout;
4. Woudagemaal;
5. Willemstad Curaçao;
6. Droogmakerij De Beemster;
7. Rietveld Schröderhuis;
8. Waddenzee;
9. Grachtengordel van Amsterdam;
10. Van Nelle Fabriek
11. Ambacht van molenaar.

Dagtocht 1

Er zijn verschillende dagtochten mogelijk. Een daarvan start bij de wereldberoemde Kinderdijk. Bij aankomst staat de koffie of thee met appelgebak bij Restaurant de Klok klaar. Daarna wordt de museummolen bezocht en een interactieve film over het molengebied Kinderdijk bekeken. Een gids leidt de bezoekers ook naar de molenaars-werkplaats.

Kinderdijk

In het molengebied Kinderdijk staan zeventien boezemmolens die zijn gebouwd tussen 1738 en 1740. Er stonden daarvoor al poldermolens. Ook twee van die alleroudste molens zijn overgebleven. Deze watermolens moesten het lage land van de Alblasserwaard droog houden. Het gebied werd geteisterd door verzakkingen en overstromingen en had de waterafvoer hard nodig. Gemalen namen de bemaling later over. Kinderdijk leert ons over de ‘strijd tegen het water' en staat sinds 1997 op de Werelderfgoedlijst.

De tour gaat via Dordrecht naar Utrecht. Daar staat het beroemde Rietveld Schröderhuis.

Rietveld Schröderhuis

Dit huis wordt beschouwd als een architectonische meesterwerk. Het is gebouwd volgens de ideeën van de kunstbeweging De Stijl. Gerrit Rietveld (1888-1964) ontwierp het in opdracht van Truus Schröder in 1924. Het was Rietvelds eerste complete woonhuis en een experiment ineen. Hij had al stoelen gemaakt volgens De Stijl principes en vertaalde dat nu naar een bewoonbaar huis.

Het Rietveld Schröderhuis mag zich sinds 2000 UNESCO Werelderfgoed noemen.

Dagtocht 2

Deze dagtocht begint bij De Stelling van Amsterdam. De Werelderfgoed Tourbus gaat daarvoor eerst naar Muiden. Daar ligt een schip klaar dat de bezoekers naar Forteiland Pampus brengt. Het schip blijft even voor Pampus liggen: de reizigers bezoeken het eiland en het fort.

De Stelling van Amsterdam

De Stelling van Amsterdam is een verdedigingslinie rondom Amsterdam. De Stelling bestaat uit 42 forten en 4 batterijen, is cirkelvormig en 135 kilometer lang. De verdedigingslinie bevindt zich zo’n 15 tot 20 kilometer van Amsterdam en werd tussen 1880 en 1914 aangelegd. Het moest de hoofdstad buiten het bereik van kanonvuur houden. Het land dat buiten De Stelling lag kon ook nog eens onder water worden gezet met een ingenieus sluizensysteem. Het is een monument van defensieve en waterstaatkundige techniek en uniek in zijn soort, maar het heeft nooit volledig gewerkt. De Stelling van Amsterdam is sinds 1996 UNESCO Werelderfgoed.

De lunch wordt tijdens deze dagtocht genuttigd in Muiden en daarna gaat het gezelschap naar de Amsterdamse binnenstad, naar de grachtengordel. Eerst wordt een bezoek gebracht aan het Werelderfgoed Podium. Samen met een gids wordt een rondvaart door de grachten gemaakt.

Amsterdamse Grachtengordel

De 17e eeuw was een Gouden Eeuw en Amsterdam groeide uit zijn voegen. Er moest gebouwd worden en de stad moest worden uitgebreid. Het stadsbestuur besloot tot de grachtengordel, die 14 kilometer gracht bevat en 80 bruggen. Het is een stedenbouwkundig, waterbouwkundig en architectonisch meesterwerk. De stad was door de aanplant van bomen langs de grachten en de aanleg van tuinen meteen ook een groene stad. Overal in de wereld werd over de stadsuitbreiding van Amsterdam gesproken en het diende vele steden tot voorbeeld.

De grachtengordel van Amsterdam staat sinds 2010 op de UNESCO werelderfgoedlijst.

Droogmakerij De Beemster

De dagtocht wordt voortgezet met een bezoek aan De Beemster. In Middenbeemster wordt het VVV Informatiecentrum bezocht en tijdens de koffie of thee is er een kennismaking met De Beemster. Het is een 17e-eeuwse droogmakerij, die is opgezet om het binnenwater droog te malen tot vruchtbare landbouwgrond. De Beemster was een woest meer dat een 42 kilometer lange stevige dijk kreeg met een ringvaart daaromheen. Daarna pompten 43 windmolens het meer leeg. In 1612 viel De Beemster droog: de inrichting van de polder kon beginnen. Volgens een strak patroon werden er wegen en sloten aangelegd en boerderijen in het landschap gebouwd. De Beemster is sinds 1999 Werelderfgoed.

Dagtocht 3

Deze tocht begint met een bezoek aan het voormalige eiland Schokland. Daar staat een kop koffie of thee met cake klaar en een gids die een rondleiding geeft.

Schokland

Schokland was een eilandje in de Zuiderzee. Het eilandje was klein en de Zuiderzee kon ruig uit de hoek komen. Het stukje land zat in de hoek waar de klappen vielen en werd steeds maar kleiner. In 1859 besloot de regering om het eiland te ontruimen. Inmiddels is het eilandje vasteland geworden door de drooglegging van de Noordoostpolder.

Het bijzondere van Schokland is onder meer dat er zeer oude sporen van menselijke bewoning te vinden zijn. Sommige gaan terug tot ver in de prehistorie. Schokland is sinds 1995 werelderfgoed.

De Werelderfgoed Tour gaat hierna door naar Lemmer voor een bezoek aan het Ir. D.F. Woudagemaal. Eerst volgt de lunch en dan de rondleiding.

Ir. D.F. Woudagemaal

Het Woudagemaal is een stoomgemaal dat stamt uit 1920 en is het grootste nog werkende ter wereld. Wetterkip Fryslân is eigenaar van het stoomgemaal, dat nog steeds een functie in de waterhuishouding van Fryslân heeft. Het gemaal heeft een eigen onderhouds- en bedieningsploeg. Het kwam in 1998 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De gids vertelt over de werking van het stoomgemaal en het waterbeheer in Fryslân.

Via de Afsluitdijk gaat de reis naar Den Oever. Daar wordt gestopt voor een ontmoeting met visser en een prachtig uitzicht over de Waddenzee.

Waddenzee

De Waddenzee van Nederland, Duitsland en Denemarken en is een uniek ‘levend’ natuurlandschap. Nat en droog, geultjes en geulen, zandbanken en wadplaten maken samen met eb en vloed een ongeëvenaard stuk natuur. Er leven duizenden planten en dieren en het gebied is rust- en foerageerplaats voor vele trekvogels. Nergens ter wereld is een getijdengebied van deze omvang.
De Waddenzee van Nederland en Duitsland is sinds 2006 Werelderfgoed.

Stichting Werelderfgoed Nederland

Werelderfgoed Nederland is een overlegplatform dat in 2000 is opgericht. In 2010 wijzigde de naam in Stichting Werelderfgoed.nl. De verschillende werelderfgoed site eigenaren die verantwoordelijk zijn voor het behoud en beheer van het Werelderfgoed van het Koninkrijk der Nederlanden zijn gebundeld in deze stichting.

Stichting Werelderfgoed.nl wil ondermeer bewustwording van het Werelderfgoed vergroten, de belangen behartigen, kennis verwerven, ontwikkelen en gezamenlijk naar buiten optreden.

De afzonderlijke sites houden zich bezig met beheer en onderhoud van hun locatie. In gezamenlijkheid worden de sites beschermd en wordt het Werelderfgoed duurzaam in stand gehouden, zodat er nu van genoten en geleerd kan worden en ze in hun volle pracht kunnen worden overgedragen aan komende generaties.

Werelderfgoed Podium

Het Werelderfgoed Podium staat in Amsterdam en is de plek waar informatie te vinden is over het Werelderfgoed van Nederland. Het is tevens het informatiecentrum voor de Grachtengordel Amsterdam. Het Werelderfgoed Podium is gevestigd in gebouw De Bazel. Het gebouw is vrij toegankelijk behoudens speciale activiteiten.

Gebouw De Bazel
Vijzelstraat 32
1017 HL Amsterdam

Van Nelle Fabriek

Het Nederlandse Werelderfgoed wordt op 21 juni 2014 aangevuld met de Van Nelle Fabriek in Rotterdam. Het complex wordt in de Tour opgenomen.

Molenaar als immaterieel erfgoed

Op 7 december 2017 besluit wordt de status van immaterieel erfgoed toegekend aan het ambacht van molenaar. Molenaars in het hele land vieren het heuglijke feit met het in de vreugdestand zetten van hun molens.

Het ambacht van molenaar op wind- en watermolens werd in maart 2016 voorgedragen voor de Representatieve Lijst van het UNESCO. In Zuid-Korea valt de beslissing om het inderdaad op de lijst te zetten. Via Kinderdijk is dit immateriële erfgoed opgenomen in de Werelderfgoed Tour.

Lees verder

• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019
• Grot van Altamira in Cantabrië - Spanje
• Great Barrier Reef – bedreigd werelderfgoed bij Queensland
• Pompeii en Herculaneum - Werelderfgoed dat afbrokkelt
• Curaçao – Eiland in de Caribische Zee