Frankrijks mysterieuze megaliet van Carnac

Megalitische monumenten treft men aan in heel Europa. Je vindt ze in een brede strook die zich uitstrekt van Noord- Scandinavië, afbuigt naar de Britse Eilanden en verder loopt tot Zuid-Italië. De staande stenen van Carnac behoren tot het oudste dat de mens in Europa gemaakt heeft en omvatten het grootste megalitisch monument van het vasteland. Veel is al gespeculeerd over het doel dat zij dienden, maar dat blijft tot nu toe een mysterie.

Megaliet

Het woord 'megaliet' komt uit het Grieks. Het is een - uit twee woorden - samengesteld begrip. Hierin betekent mega groot en lithos staat voor steen. Een megaliet is dus een stenen monument. Deze naam heeft men gegeven aan een groep monumenten die uit een of meer grote stenen bestaat. Dergelijke megalieten komen over de hele wereld voor. Ze stammen echter voor een groot gedeelte uit de neolitische periode. Deze neolitische periode is een periode in het neolithicum (Nieuwe Steentijd 4800 - 1500 voor Chr.). Dikwijls is een megaliet een heiligdom. In dat verband spelen megalieten bij enkele culturen in hun dagelijkse leven nog altijd een belangrijke rol.

Complex van Carnac

Locatie

Carnac ligt in Bretagne, in West-Frankrijk. Je vindt hier het grootste megalitische monument van het vasteland van Europa. Het is de grootste Europese verzameling stenen en aarden heuvels, neergelegd midden in de dennenbossen en de heide in een grootschalig patroon, verspreid over het grootste oppervlak dat we in Europa kennen. Deze megaliet heeft maar liefst een lengte van 8 km!

Het complex

Het complex van Carnac bestaat uit drie grote concentraties menhirs, allemaal gelegen ten noorden van de stad Carnac. De drie grote concentraties worden aangeduid met:

• 'Le Ménec';
• 'Kermario';
• 'Kerlescan'.

Het woord 'menhir' is afgeleid van de Welshe woorden 'maen' (steen) en 'hir' (lang). Het is de benaming voor grote, losstaande stenen.

De bouwers

Er is weinig bekend over de mensen die de menhirs hebben opgesteld en de methoden die ze gebruikten. Het moeten goede technici zijn geweest die over erg veel arbeidskrachten beschikten. Ook moeten ze planmatig te werk zijn gegaan. Geologen zijn het er in grote lijnen over eens dat een aantal van de menhirs dateert van voor de komst van het wiel in Europa. Volgens de huidige concrete aanwijzingen zouden die menhirs stammen uit 1.000 voor Chr. , maar dat kan ook eerder geweest zijn. De stenen werden uit het lokale graniet gehouwen en vermoedelijk van de groeve van Carnac versleept en later overeind getrokken. Sommige van de grootste stenen wegen waarschijnlijk meer dan 350 ton, daarom moet daar een gigantisch aantal mensen voor ingezet zijn. De levensverwachting was in die tijd 36 jaar voor mannen en 30 jaar voor vrouwen. Niemand die bij het begin van de werkzaamheden betrokken was, zal het werk ook voltooid hebben gezien.

Ouderdom

De steenformaties zijn op verschillende tijdstippen tussen 3.500 en 1.500 voor Christus opgesteld. Ze zijn dus ongeveer even oud als het Engelse Stonehenge en de Egyptische piramiden.

Vindplaats

Bij Le Ménec staan 1.099 stenen in elf rijen, verspreid over een gebied van 1 km lengte en 100 m breedte. Ten oosten hiervan staan de tien rijen van Kermario, met een totale lengte van 1,2 km. Meer naar het oosten bevindt zich het bijna vierkante arrangement van Kerlescan: dertien korte rijen van 540 stenen, na 800 m uitlopend in een halve cirkel van 39 enorme menhirs. Een vierde (veel kleinere) verzameling bij Le Petit Ménec bestaat uit slechts honderd stenen.

Overeenkomst

Al deze verzamelingen vertonen grote overeenkomst. De rijen lopen van west naar oost en de tussenruimte varieert: aan de noord- en zuidrand van de formatie is zij kleiner. Hoe oostelijker in de formatie men komt, des te dichter de stenen bij elkaar staan en des te groter ze zijn. Soms staan de stenen niet in rijen, maar in evenwijdige bochten. De hoogte van de menhirs varieert ook: de kleinste stenen (aan de westkant van Le Ménec) zijn ongeveer 90 cm hoog, de grootste (bij Kermario) zijn 7 m hoog.

Verloren gegaan

De 3.000 menhirs van het Carnac-complex zijn misschien nog maar de helft van het oorspronkelijke aantal.

• Sommige zijn verweerd;
• door aardschokken en een aardbeving in 1722 zijn veel stenen stukgevallen;
• een groot aantal is geroofd door amateur-archeologen en door boeren, die ze voor eigen gebruik hebben aangewend. De stukgevallen stenen waren gemakkelijker om mee te nemen.

Sprookjessteen

Le Grand Menhir Brisé (Grote gebroken menhir) is een 20 m hoge steen. Ooit was het de grootste megaliet van Europa. Deze steen kan de sleutelsteen van een maanobservatorium geweest zijn. Echter de menhir stond bij een neolitische grafheuvel, dus misschien moest hij de doden bewaken. Waarschijnlijk is hij in 1722 bij een aardbeving omgevallen en in stukken gebroken.

Oud en nieuw

In veel delen van het Carnac-complex (zoals bij Le Ménec) staan huizen en menhirs naast elkaar. In sommige gevallen kun je door de woningen het patroon niet in zijn geheel overzien. Zo doorsnijden die huizen bij Le Ménec wat eens een halve cirkel van stenen was. In de omringende gehuchten vind je soms ook stukken steen terug in de huisjes, in bijgebouwen en als afbakening.

Controversiële conclusie

Alexander Thom was een voormalig hoogleraar technische wetenschappen aan de universiteit van Oxford. Hij kwam tot de controversiële conclusie dat de stenen astronomische betekenis hadden.