Ballen in gezegden, spreekwoorden en uitdrukkingen

De Nederlandse taal kent heel veel gezegden en spreekwoorden met het woord bal, balletje of ballen erin. Niet zo verwonderlijk eigenlijk, want ballen komen echt overal voor. In dit artikel staat een opsomming van bekende en minder bekende gezegden en spreekwoorden waar ballen in voorkomen. Niet alles is ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands), ook populaire uitdrukkingen en zogenaamde “straattaal” (veelal Engels/Amerikaans) zijn opgenomen, zolang er maar "bal" in voorkomt.

Ballen in het algemeen

Als je een willekeurig persoon vraagt waar hij of zij het eerst aan denkt bij het woord “bal”, krijg je meestal te horen: voetbal, kerstbal, gehaktbal ........ Deze drie zijn in Nederland verreweg het meest populair. Tegelijkertijd geeft dit ook aan waar veel mensen het woord ballen mee associëren. Dat zijn ballen voor sport en spel en ballen met betrekking tot eten. Dus niet alleen gehaktbal maar ook kauwgombal, bitterbal, soepballetjes, toverbal, enz. Behalve in sport en voedsel komen ballen in nog veel meer andere toepassingen voor. Denk dus niet alleen aan kerstballen maar bijvoorbeeld ook aan lottoballetjes, bruisballen, decoratie-ballen, stressballetjes, enz. Wie echt veel wil lezen over allerlei ballen zou eens een kijkje moeten nemen op de website van Balpoint.

Ballen in gezegden, spreekwoorden en uitdrukkingen

Daarnaast zijn ballen ook ruim vertegenwoordigd in onze taal. Veel gezegden zijn oorspronkelijk afkomstig uit diverse balspelen en vervolgens opgenomen in de Nederlandse taal. Ook staat het woord "bal" vaak synoniem voor "niets". Veel uitdrukkingen ken je wellicht, bij andere denk je misschien “nog nooit van gehoord”.

• Je hebt er de ballen verstand van (Je hebt er totaal geen verstand van)
• De bal doorspelen (Een probleem doorgeven aan een ander)
• Ik vind er geen bal aan (Ik vind hier absoluut niets aan / iets niet leuk vinden)
• De bal misslaan (Zich vergissen)
• Wie kaatst, moet de bal verwachten (Wie iemand iets doet, moet iets terug verwachten)
• Een balletje over iets opgooien (Zinspelend over iets beginnen te spreken)
• De Ballen! (Vergeet het maar! / Ook als groet voor “tot ziens”)
• De kolf naar de bal werpen (De moed verliezen, het opgeven)
• Interesseert mij geen bal (Niet interessant voor mij / heb totaal geen belangstelling)
• Elkaar de bal toespelen (Elkaar begunstigen en anderen uitsluiten)
• De bal in de ploeg houden (De tegenstander samen onder druk houden)
• Hij snapt er geen bal van (Hij snapt er helemaal niets van)
• Uilebal (benaming/scheldwoord voor een stom iemand)
• Hij werkt zich de ballen uit de broek (Hij werkt zeer hard)
• Hij is zo kaal als een biljartbal (Hij is heel erg kaal)
• Iemand een grote slijmbal vinden (Vinden dat iemand bij een ander zit te slijmen)
• De bal is rond (Het is onvoorspelbaar. Het kan alle kanten op gaan)
• Het balletje gaat rollen (Dit zal gevolgen hebben)
• Balorig (Lett: slechthorend / Fig: niet meer naar rede willen luisteren)
• Maakt mij geen bal uit (Kan mij niets schelen, hoe of wat)
• Het sneeuwbaleffect (Iets wat klein begint, kan groots eindigen)
• Dat brengt de bal aan het rollen (Dat is de oorzaak van nieuwe ontwikkelingen)
• Met gebalde vuist (Men maakt een gebalde vuist om een gevoel van woede te uiten)
• Een balletje trappen (Een potje gaan voetballen)
• Het balletje kan raar rollen (Het lot van de bal (lees: het spel) is onvoorspelbaar)
• Kakbal (benaming/scheldwoord voor iemand met heel veel kapsones)
• Zij heeft hem bij de ballen (Zij heeft "grip" op hem / Hij zit onder de plak)
• Iets uit de mottenballen halen (Iets van lang geleden oprakelen)
• Het is hier een ballentent (Het is hier niets aan, niet leuk)
• Hij heeft geen ballen (Hij is karakterloos, “slappe” kerel (figuurlijk), een echte “softie”)
• Blauwe ballen (Als je erg opgewonden bent, maar niet klaarkomt, kun je een onaangenaam gevoel in je ballen krijgen)
• Haarbal (benaming/scheldwoord voor een dier of mens)
• Aan de bal zijn (Geeft aan welke ploeg balbezit heeft)
• Baldadig (Negatief bedoeld: druk, uitgelaten)
• Wat een bal gehakt (Wat een dom figuur; wat een sukkel)
• Tot speelbal is geworden van (Slachtoffer is geworden van)
• De bal ligt nu bij hem (Nu is de ander aan de beurt om aktie te ondernemen)
• We’re having a ball (We hebben een ontzettend fijne tijd / het reuze naar je zin hebben / veel plezier hebben / feest vieren)
• Het is daar weer bal (Er is daar weer ruzie)
• De bal tegen de touwen aanwerken (Een doelpunt scoren)
• Geen bal uitvoeren (Lui / Helemaal niets doen)
• Dat is een bal voor open doel (Een opmerking waar een zeer voor de hand liggend weerwoord op gegeven kan worden)
• De bal terugkaatsen (Een treffend antwoord teruggeven / Iemand goed van repliek dienen)
• Dat gaat je geen bal aan (Dat gaat je niets aan / Daar heb je niks mee te maken)
• Ik zie geen bal (Ik zie helemaal niets)
• Er zich geen bal van aantrekken (Zich nergens wat van aantrekken)
• Er is geen bal op de TV (Er is geen één leuk programma op televisie)

Mis jij in de opsomming hierboven nog een "ballen-uitdrukking", laat het me weten dan kan ik hem erbij plaatsen.