Tekstbegrip van een tekst testen met een cloze-test

Elke tekst is bedoeld voor een bepaalde doelgroep. Die tekst is dan als het goed is aangepast op een doelgroep, zodat de tekst leesbaar zal zijn voor die doelgroep. Er is een manier om er achter te komen hoe het met de leesbaarheid van een tekst zit. Hiervoor kun je makkelijk een proefje opstellen om na te gaan of de doelgroep jouw tekst net zo leesbaar vindt als jij denkt dat het is. Je kunt namelijk een cloze-test uitvoeren waarbij je een gatentekst maakt die proefpersonen moeten invullen.

Wat is een cloze-test?

De cloze-test is het leven in geroepen door W.L. Taylor in 1953. De cloze-test kijkt naar het tekstbegrip van een tekst. Dit gebeurt door woorden weg te laten in een tekst, vandaar de 'gatentekst'. Er dienen proefpersonen de tekst verder in te vullen. Van alle ingevulde antwoorden wordt vervolgens gekeken of deze goed zijn. Het percentage goed ingevulde woorden staat dan voor de leesbaarheid of het tekstbegrip van de tekst.

De cloze-test gaat uit van het feit dat wanneer mensen het lezen gewend zijn, vaak al automatisch woorden gaan invullen zonder ze echt gelezen te hebben. Hoe meer automatisch dit gaat, hoe groter de leesbaarheid voor de lezer. Wanneer de lezer dus woorden kan invullen zonder ze te kunnen lezen, kan gekeken worden hoe leesbaar de tekst eigenlijk is.

Vergelijkbare cloze-testen worden vaak ook gebruikt op school om begrippen te overhoren. De begrippen die leerlingen uit het hoofd moeten weten worden dan weg gelaten. Een goede manier om woorden te overhoren of te toetsen.

Hoe maak je een gatentekst?

De gaten in gatenteksten worden zowel willekeurig als selectief gekozen. Willekeurig is waarschijnlijk het beste, het is namelijk het meest objectief. Denk bijvoorbeeld aan elk vijfde of zesde woord in een tekst. Je zou er dan ook voor kunnen kiezen alle genoemde namen van personen of de genoemde cijfers niet als gat te laten tellen, omdat deze onmogelijk geraden kunnen worden.

Online een gatentekst maken

Ook online kun je een gatentekst maken. Dit simpel genoeg door je tekst voor de cloze-test in te voeren, dit te verzenden, en daar is je gatentekst. Dit kan via deze link: http://l.georges.online.fr/tools/cloze.html

Nadelen aan cloze-testen

• Cloze-testen testen alleen 'lokale' zinsbegrijpelijkheid, niet de integratie tussen zinnen (Kintsch & Yarbrough,1982)
• Tekstbegrip en invullen van gaten zijn niet hetzelfde, voor het invullen van gaten heb je productieve vaardigheden nodig (Kobayashi 2002)
• Ook andere factoren blijken naast taalvaardigheid bij te dragen aan de testperformance (Abraham & Chapelle 1992)

Andere manieren om leesbaarheid te testen: leesbaarheidsformules

Leesbaarheidsformules zijn ontstaan in de vorige eeuw in Amerika om de leesbaarheid te testen van leesboekjes voor basisschoolkinderen. Onderzoeker Flesch bedacht vervolgens een echte wiskundige formule om de leesbaarheid te testen van een tekst, waarbij het niet uitmaakt wat voor tekst wordt gebruikt. In zijn formule verwerkt hij de gemiddelde zinslengte en de gemiddelde woordlengte van een tekst. De wageningse wetenschapper Douma maakte vervolgens een Nederlandse versie van deze leesbaarheidsformule. De leesbaarheid van een tekst met zijn formule kun je hier testen: http://www.readabilityformulas.com/free-readabilit

Verder zijn er nog programma's in ontwikkeling die op meer punten controleren dan op de woordlengte en zinslengte van een tekst. Er zijn bijvoorbeeld jargonscanners, die de moeilijke woorden aangeven in een tekst. En zo is er het programma Texamen, die op verschillende punten beoordeeld naar de leesbaarheid.

Alle programma's en formules werken niet optimaal, het is natuurlijk moeilijk vast te stellen wanneer een tekst een bepaalde leesbaarheid heeft. Vooral als een computer dit moet bepalen. Maar er wordt verder onderzocht, en misschien zijn er in de toekomst betere programma's voor het testen van de leesbaarheid mogelijk!