Dyscalculie: wat is het en hoe ermee om te gaan

Dyscalculie is een term uit het Grieks en Latijn en betekent: slecht kunnen rekenen. Dit is ook precies het probleem van dyscalculen. Het ministerie heeft dyscalculie nog niet erkent als een serieus leerprobleem, waardoor dyscalculen geen extra tijd krijgen wanneer zij centraal examen doen. Dyscalculen stuitten vaak op onbegrip, omdat weinig mensen volledig begrijpen wat de stoornis inhoudt. Wat te doen als er dyscalculie is geconstateerd bij uw kind?

Wat is dyscalculie?

Er zijn natuurlijk altijd kinderen die "gewoon" problemen hebben met rekenen. Hoe kunt u dyscalculen onderscheiden van kinderen die gewoon slecht zijn in rekenen? Kinderen met dyscalculie zijn even intelligent als andere kinderen op andere vlakken. Ze zijn even goed in taal, begrijpend lezen etc. Alleen het rekenen geeft problemen. Zo hebben dyscalculen moeite met cijferreeksen, duurt het erg lang voordat ze bepaalde basisvaardigheden van het rekenen beheersen en blijven ze er moeite mee hebben (bijvoorbeeld de tafels), ze zijn erg slecht in hoofdrekenen en het maken van schattingen, ze hebben problemen met het zien van juiste volgordes, (ze kunnen bijvoorbeeld slecht klokkijken) en ook de ruimtelijke oriëntatie en inzicht laat te wensen over. Dyscalculen zijn in vergelijking met gewone kinderen bijzonder traag in het maken van berekeningen en met het snappen van uitleg. Vaak dient een leraar de leerling meerdere varianten van dezelfde uitleg te geven, alvorens het kind de uitleg begrijpt.

De oorzaken van dyscalculie

De oorzaken van dyscalculie zijn vooralsnog onbekend. Het is niet zeker of de rekenstoornis erfelijk is of niet.

Ik denk dat mijn kind dyscalcuul is

U dient alle andere oorzaken uit te kunnen sluiten. Als uw kind een lagere intelligentie blijkt te hebben, kan dat ook de oorzaak zijn van het rekenprobleem. Wanneer er geen aantoonbare oorzaak is voor het rekenprobleem, dan is de kans groot dat uw kind dyscalculie heeft. Dit is iets waarvoor u noch uw kind zich voor hoeft te schamen. Sterker nog: uit mijn eigen ervaring kan ik u, als dyscalcuul, verzekeren dat de diagnose een opluchting is. Het is bewijs dat u kind niet "dom" of "lui" is, maar een stoornis heeft waar het niets aan kan doen. Als u vermoedt dat uw kind dyscalculie heeft, neem dan contact op met de school. Het maakt geen verschil of uw kind nu op de basisschool zit of op de middelbare school. Vraag de school om uw kind te testen. Wanneer het kind inderdaad dyscalculie blijkt te hebben, is het van belang om "bewijs" te vragen, om problemen op andere scholen te voorkomen.

Problemen die voorkomen dienen te worden

Dyscalculie kan leiden tot faalangst en minderwaardigheidsgevoelens. Vaak wordt dyscalculie op een latere leeftijd vastgesteld. In de tussenperiode kan het kind zich dom gaan voelen, vooral omdat ze even hard of harder werken dan normale leerlingen, maar geen of weinig resultaat zien. Docenten werken minderwaardigheidsgevoelens soms ook in de hand. Ik ben in mijn schoolcarrière docenten tegengekomen die mij behandelden alsof ik oer en oerdom was. Wanneer ik hen vertelde dat ik dyscalculie had, wijzigden zij hun houding met 180 graden en deden opeens heel begripvol en aardig. Veel docenten weten niet hoe ze met dyscalculie om moeten gaan. Hoe vaak ik een docent wel niet aan de klas hoorde verkondigen: "ik ga Shirley even iets uitleggen, wie een snelle vraag heeft moet nu komen". Wanneer docenten en/of leerkrachten zo met hun leerlingen omgaan, leidt dat tot angst om de docent überhaupt nog een vraag te stellen. Kinderen denken dat ze hun klasgenoten tekort doen door zoveel aandacht te vragen van docent of leerkacht. Daarnaast zijn dyscalculen erg traag in het maken van hun wiskunde of rekensommen, waardoor het huiswerk niet af is op de afgesproken tijd. Wanneer zij een toets moeten maken zijn zij nog niet klaar met de stof. Sommige kinderen zien na verloop van tijd het nut van leren niet meer in. Ze halen toch altijd onvoldoendes en kunnen de toetsen niet binnen de afgesproken tijd maken.

Oplossingen

Zoals u hebt gemerkt spreek ik veel uit eigen ervaring. Er worden op diverse sites goede tips gegeven, maar in de praktijk zijn veel opties zoals aangepaste boeken bijvoorbeeld, niet altijd mogelijk. Wat het beste helpt is bijles. Uw kind heeft veel aandacht nodig en de docent of leerkracht kan deze niet altijd geven. U wilt als ouder graag uw kind zelf helpen, maar een bijlesleraar is een professional die kennis heeft van meerdere methodes en meer variaties weet op één uitleg. Zorg ervoor dat uw kind bijles krijgt in kleine groepjes. Een groepje van twee á drie kinderen is meer dan genoeg. Wanneer de groepen groter worden, krijgt het kind niet voldoende aandacht om vragen te stellen. Wanneer het kind één op één bijles krijgt, zal het geen tijd overhouden om ook zelfstandig enkele sommen te oefenen.
Spelenderwijs kunt u de rekenvaardigheid van uw kind stimuleren. Computerspellen, rummicub e.a. lenen zich daar uitstekend voor. Daarnaast is het ook wenselijk om afspraken te maken met de school. Laat het kind een rekenmachine of telraam gebruiken, zodat uw kind tijd kan besparen met hoofdrekenen en zich kan richten op het onder de knie krijgen van de basisprincipes. Wanneer uw kind naar de middelbare school gaat is het belangrijk om met de school in kwestie te overleggen over extra tijd. Als het kind weet dat het meer tijd heeft, geeft dat rust en die paar minuten kunnen het verschil maken tussen een onvoldoende en voldoende, omdat dyscalculen vaak traag zijn in het maken van berekeningen.
Visualisatie of het letterlijk "voor zich zien" op papier is ook een goede manier. Vaak weten dyscalculen niet wat ze nu eigenlijk aan het doen zijn. Ze doen wat de leraar hen opdraagt te doen, maar je hoeft hen niet te vragen wat ze nu eigenlijk hebben berekend. Daarom helpt het als u uw kind een situatie schetst zoals "Piet heeft zes koeien, die geven 300 liter melk, hoeveel liter melk geeft één koe?". Dat is beter dan 300:6=? Wanneer het kind procenten moet bereken, dan helpt kruislings vermenigvuldigen op papier. Misschien onnodig om te zeggen, maar zorg ervoor dat de leerkracht of docent op de hoogte is van de rekenstoornis van uw kind.
Sommige middelbare scholen hebben een keuze uren systeem. Kies, indien mogelijk, voor een dergelijke school. Uw kind kan dan extra wiskunde lessen intekenen, als het meer vragen heeft of extra tijd wilt besteden aan zijn/haar huiswerk.

Wat u absoluut niet moet doen

Ga niet tot in het oneindige sommen en tafels oefenen. Bepaalde vaardigheden zullen nooit geautomatiseerd worden. Ik heb als kindzijnde tafels geoefend tot ik er bij neer viel, maar ze zijn nog altijd niet geautomatiseerd bij mij. Het kind doet al moeite genoeg op school en besteedt veel tijd aan het huiswerk. Extra oefeningen bovenop alle andere oefeningen zullen het kind alleen triester stellen, want veel dyscalculen hebben al een hekel aan rekenen.
U wilt uiteraad dat uw kind goede prestaties levert, maar u moet zich realiseren dat onvoldoendes voor rekenen of wiskunde vaak niet het resultaat zijn van luiheid. Let daarom op de inzet van uw kind. Dat is op dit terrein belangrijker dan de resultaten. Ga daarom niet tieren en schelden wanneer uw kund een vier of vijf heeft gehaald.
Laat duidelijk zien dat dyscalculie niet iets is, waarvoor het kind zich dient te schamen. Kom er eerlijk voor uit en benadruk ook de kanten waar uw kind wél goed in is. De andere kwaliteiten van uw kind zijn immers ook belangrijk.

Vooroordelen

Het is inmiddels al duidelijk dat kinderen met dyscalculie niet dom zijn. U hoeft ook niet bang te zijn dat uw kind geen havo of vwo kan doen. Uw kind zal zich extra in moeten zetten om voor alle overige vakken voldoende te staan, maar het is zeker mogelijk. Het is ook niet waar dat kinderen met dyscalculie alleen maar lage cijfers halen voor wiskunde. Het is allemaal een kwestie van inzet, goede bijles, goede kwaliteit van de lesstof en begrip. Dyscalculen kunnen sommige dingen namelijk wel even goed doen als normale leerlingen. Het duurt alleen vaak langer voordat ze doorhebben hoe de berekening in zijn werk gaat en ze snappen niet altijd wat ze berekenen, hoewel ze de juiste berekening uitvoeren. Op die manier kunnen dyscalculen goede cijfers halen. Het liefst zouden we zien dat de dyscalcuul in kwestie de wiskundemehtode ook daadwerkelijk snapt, maar daar is veel tijd voor nodig die docenten of leerkrachten niet kunnen geven.
Ik wil dit artikel afsluiten met het benadrukken dat dyscalculie een serieuze stoornis is, zoals dyslexie en dat ze niet "gewoon" slecht zijn in rekenen. We zeggen ook niet dat personen met dyslexie "gewoon" slecht zijn in taal. Het gaat verder dan dat.