Samenvatting: Het eiland in de Vogelstraat

Het verhaal gaat over een Joodse jongen, Alex. Hij houdt zich met moed en vindingrijkheid verborgen in de ruïne van een huis. Dat huis staat in een leegstaande wijk in een getto van Polen. Tussen de puinhopen wacht hij op zijn vader, die belooft had over een paar dagen terug te keren. Maar de dagen worden weken en de weken maanden.

Algemene informatie

• Titel: Het eiland in de Vogelstraat
• Auteur: Uri Orlev
• Jaar: 1997
• Uitgever: Malmberg, Den Bosch
• ISBN: (90-208-5207-8)

Inhoud

Het verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog in een getto in Polen. Alex, een Joodse jongen, woont samen met zijn vader in een huis. Zijn moeder is waarschijnlijk opgepakt door de Duitsers en Alex heeft er weinig vertrouwen in dat ze ooit nog terug komt. Op een dag wordt Alex midden in de nacht wakker, omdat zijn vader lawaai maakt met een pistool die hij in elkaar aan het zetten is. Hij gaat naar zijn vader toe en vraagt wat hij in zijn handen heeft. Alex wist niet dat het een pistool was, maar zijn vader vertelde hem dat het een pistool was. Alex heeft ook buren: De familie Gryn. De vader van Alex werkt in een touwfabriek vlak in de buurt. Op een dag mocht Alex met zijn vader mee naar de touwfabriek. Hij had zijn muis sneeuw meegenomen en was samen met de magazijnmedewerker: Boruch. Een paar minuten later, kwamen de Duitsers naar de fabriek om Joden te selecteren. Boruch zei tegen Alex dat hij zich moest verstoppen om niet door de Duitsers gepakt te worden. Boruch vertelde dat Alex naar de ruïne in de Vogelstraat moest gaan om te wachten op zijn vader als de selectie over was. Boruch was zelf ook een Jood, dus die moest ook in de rij staan om misschien te worden geselecteerd om opgepakt te worden. Toen Alex bij de ruïne was aangekomen, ging hij meteen naar de kelder van de ruïne, zodat niemand hem zag. Hij had de pistool van zijn vader meegenomen en zijn muis sneeuw. Even later keek hij omhoog en zag dat het huis geen trap had om naar boven te klimmen. Er stonden nog een aantal verdiepingen van het huis voor de helft overeind, maar Alex had geen ladder of iets dergelijks, dus kon hij er niet heen. Het huis was waarschijnlijk gebombardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Hij mistte zijn vader heel erg, want hij kwam maar niet terug en had alleen zijn witte muis Sneeuw nog.

Op een gegeven moment besloot Alex om naar zijn eigen huis terug te keren. Hij moest wel via de bovenverdiepingen van de aan elkaar vaststaande huizen lopen, anders werd hij misschien gezien door Duitsers of werd hij verlinkt door andere Joden die hem buiten zagen lopen. Toen hij bij zijn huis was, dacht hij zijn vader te zien, maar het huis was helemaal verlaten. De koelkast was leeg en de bunker onder het huis zat op slot. De ingang van de bunker was een W.C. die je kon verplaatsen, zodat er een gat in de vloer tevoorschijn kwam. De familie Gryn zat in de bunker, ze zaten met hun hele familie daar. Het eten van de koelkast hadden ze ook bij zich. De familie bestond uit een man, vrouw en drie kinderen. Meneer Gryn zei tegen Alex dat hij weg moest gaan, maar mevrouw Gryn vond dat hij best mocht blijven, want hij was de zoon van zijn vader die eigenaar van het huis was. Maar Alex wilde op zijn vader wachten bij de Ruïne. Mevrouw Gryn zei tegen Alex dat hij wel wat eten mocht meenemen. Hij kreeg van mevrouw Gryn wat eten mee om een tijdje van te leven. Ook mocht Alex niet meer terugkomen om wat voor reden dan ook , want anders kan de schuilplaats gezien worden door andere mensen.

Toen Alex over een aantal dagen ontdekte dat hij bijna geen eten meer tot zijn beschikking had, ging hij naar het buurthuis. Het buurthuis was aan de andere kant van de straat. Hier had hij verschillende dingen vandaan gehaald, zoals matras om op te slapen, een kussen en een potje vet en wat jam. Er waren ook veel Poolse plunderaars aanwezig bij het buurthuis. De Polen kwamen van de Poolse kant, buiten het getto. De Polen stolen ook heel veel materialen in het buurthuis. Alex moest uitkijken dat hij niet werd gezien om verraden te kunne worden. De spullen had Alex allemaal meegenomen naar de ruïne. Zelf wilde hij in de ruïne op de tweede verdieping komen, zodat hij minder snel ontdekt zou kunnen worden door de Duitsers. Hij had een slim plan om een touwladder te maken van touw die hij kon halen bij de fabriek in het magazijn. In de avond ging hij daarheen en haalde ongezien de materialen van het magazijn. De volgende ochtend maakte hij van de touwen en de houten planken die hij had gevonden een ladder. Zo kon hij op de tweede verdieping komen van de ruïne. Op de tweede verdieping stond ook een provisiekast waarin hij zijn spullen kon bewaren. Ook stond er een kraan waar water uit kwam. Alex kon door het open gat op de tweede verdieping kijken. Hij had ook nog een verrekijker bij zich, die hij had meegenomen van het buurthuis, waarmee hij naar de Poolse kant keek. Hij zag bijvoorbeeld een meisje huiswerk maken in haar kamer.
’s Ochtends op een dag werd Alex wakker in de ruïne op de tweede verdieping. Hij hoorde Duitsers aankomen en bleef tegen de muur zitten.

Toen hoorde hij plotseling een paar schoten en geschreeuw van Joden. Toen de Duitsers wegwaren ging hij naar beneden en zag onder de kelder van het huis een bunker die gemaakt was door de Joden. Hij ging in de bunker om daar te eten, want er lag heel verschillende soorten etenswaren, zoals een omelet in de pan, wortels en aardappels. Zelf had hij ook nog voedsel meegenomen naar boven voor later. ’s Avonds kwamen de Duitsers terug om de bunker op te blazen, zodat niemand er meer in kom komen.

De volgende ochtend hoorde Alex weer schoten. Hij keek even naar buiten en zag dat twee mensen aan kwamen rennen. Eentje had een schotwond in zijn schouder en de ander was ongedeerd. Een paar tellen daarna kwam een Duitser achter ze aan. Alex dacht eraan om zijn pistool te gebruiken en te schieten. Toen de Duitser met zijn geweer richtte op de persoon met de schotwond, schoot Alex drie keer met zijn pistool op de Duitser. Hij zag dat de man met de schotwond er erg slecht aan toe was. Alex stond toe dat hij bij hem op de tweede verdieping mocht blijven. Natuurlijk moest Alex een doktor halen om de kogel uit zijn schouder te halen. De man heette Henryk en was ook vluchteling. Alex wilde een dokter halen om Henryk te helpen, maar er was alleen een dokter te vinden buiten het getto. Henryk kende een plek waar Alex door de muur van het getto kon komen. Hij ging er heen en haalde de Dokter die Henryk kon genezen. De dokter haalde de kogel uit de schouder van Henryk en naaide de wond dicht.

Toen Henryk op een dag weer helemaal genezen was, kon hij weg. Hij gaf Alex nog wat geld en ze namen afscheid. Tijdens de dag dat Alex de dokter heeft gehaald buiten het getto, kwam hij het meisje tegen dat hij gezien heeft op de tweede verdieping uit het raam van de ruïne. Het meisje heette Stasja en woonde buiten het getto. Op een dag ging Alex naar het huis toe en maakte kennis met de ouders van Stasja. Hij mocht ook bij haar eten. Haar ouders boden Alex zelfs aan om bij hun te wonen gedurende de oorlog. Alex weigerde dit aanbod natuurlijk, want hij moet op zijn vader wachten in de Vogelstraat. Hij kreeg nog een potje vet en een pot jam met suiker mee. Toen het winter was, had Alex met Stasja afgesproken om te gaan schaatsen. Ze hadden afgesproken bij het park buiten het getto. Samen met een paar andere vrienden van Stasja, gingen ze schaatsen. Stasja moest alleen nog met krukken schaatsen, want zij kon het nog niet zo goed. Dit was de leukste dag sinds de oorlog van Alex. Alex seinde vaak naar Stasja vanuit zijn gat in de muur. Ook werkte Stasja nog steeds aan haar huiswerk voor het raam, zodat ze Alex kon zien.

Tijdens kerstmis werd de gettomuur afgebroken door de Polen. De huizen binnen het getto werden verdeeld over de Polen en was het voor Alex dus heel moeilijk om niet gezien te worden. Er kwamen bijvoorbeeld al Poolse kinderen spelen in de ruïne. Een aantal dagen later bevond Alex zich in het jaar 1944. Hij hoopte dat de oorlog in dat jaar was afgelopen.
Gelukkig kwam meneer Bolek op het moment dat Alex voedsel bijna op was, want hij had wat voor Alex meegenomen en voor Sneeuw de muis. In de avond kwam ook Stasja om afscheid te nemen van Alex, want de familie ging naar Zwitserland verhuizen bij een boerderij. Een paar dagen later hoorde Alex voetstappen van buitenaf. Hij dacht eerst dat het Duitsers waren, maar aan de stem te horen, bleek het zijn vader te zijn. Alex kwam naar buiten en omhelsde zijn vader voor het eerst sinds vijf maanden. Alex vertelde het hele verhaal dat hij had meegemaakt tijdens deze vijf maanden. Zijn vader zei tegen hem dat hij al een beetje op een volwassen man begint te lijken.

Mijn mening

Ik heb het boek gekozen, omdat ik op de voorkant las dat de schrijver van het boek een zilveren griffel had gewonnen, dus leek het mij wel een leuk boek. Na het lezen van het verhaal vond ik het heel zielig dat Alex zo lang zijn vader heeft moeten missen en dan maar te zwijgen over zijn moeder, want die is hij nog eerder kwijtgeraakt. Zijn moeder is ook aan het einde van het verhaal nooit meer teruggekeerd, terwijl zijn vader al kwam voordat de oorlog over was.

Ook vond ik het spannend uit het fragment van het boek dat Alex wilde schieten met zijn pistool, omdat een Joods iemand in gevaar liep door een Duitser. Je kon van tevoren niet achterhalen of Alex echt zou gaan schieten. Gelukkig heeft hij wel op de Duitser geschoten, zodat de Jood het overleeft had. Door het lezen van dit boek ben ik te weten gekomen dat het leven van een Joodse jongen zonder ouders heel moeilijk had moeten zijn. Alex had zich ook niet voor niks met moed en vindingrijkheid verborgen gehouden in de ruïne van het huis. Door het lezen van dit boek, ben ik over het algemeen niet anders gaan denken over het probleemonderwerp, want ik wist dat er Joodse onderduikers actief waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook wist ik zelf al veel van het leven binnen en buiten een getto, want ik heb er al eens een boek over gelezen. Het verhaal bleef van het begin tot het einde boeien, want er zat genoeg spanning in om het verhaal levendig te houden voor de lezer, zoals of Alex ooit zijn vader weer zal zien voor of na de oorlog. En of Alex überhaupt de oorlog wel zal overleven. Ik zou de hoofdpersoon uit het verhaal niet willen zijn, omdat hij vijf maanden lang in spanning moet zitten afwachten of zijn vader nog terugkomt. Wel heeft hij een mooi verhaal om door te vertellen aan andere mensen.

De gebeurtenis die bij mij het meeste indruk heeft gemaakt is dat Alex schoot met zijn pistool, die hij van zijn vader heeft gekregen op een Duitser, omdat ik in eerste instantie niet had verwacht dat Alex zou gaan schieten, omdat hij nog nooit heeft geoefend. Hij weet dus nog helemaal niet hoe hij een pistool moet gebruiken. Maar ik vind het wel logisch dat hij uiteindelijk toch een juiste beslissing heeft gekozen, want hij heeft er wel een onschuldig iemand mee gered. Ik heb het nog nooit eerder meegemaakt dat iemand, iemand anders doodschoot en ik hoop dat ik het ook nooit ga meemaken. Ik ken zelf ook niemand die dit ooit eerder heeft meegemaakt. Ik vond het verhaal makkelijk te lezen, want er werden weinig moeilijke woorden gebruikt en het tekstbegrip was ook makkelijk te volgen. Het einde van het verhaal vind ik in algemene zin wel duidelijk, want Alex vindt zijn vader en blijft waarschijnlijk gewoon bij hem. Maar ik er wordt niet precies verteld wat er met de moeder is gebeurd en of Alex nog contact gaat houden met Stasja. Ook wordt niet verteld hoe de vader van Alex is teruggekomen. Ik vond het verassend dat Alex zijn vader ook echt weer tegenkomt, want het lijkt mij hoogst onwaarschijnlijk dat dit echt is gebeurd. De titel van het boek heet het Eiland in de Vogelstraat, omdat Alex zich, vijf maanden lang, gedurende het verhaal zich schuilhoudt in de ruïne in de Vogelstraat. In de titel staat ook het woord eiland, omdat Alex zich net Robinson Crusoë voelt in het getto.

Verhaaltechniek

De titel van het boek heet het Eiland in de Vogelstraat, omdat Alex zich, vijf maanden lang, gedurende het verhaal zich schuilhoudt in de ruïne in de Vogelstraat. In de titel staat ook het woord eiland, omdat Alex zich net Robinson Crusoë voelt in het getto, want er is haast niemand te bekennen. De vertelsituatie van het boek is de ik-perspectief. Het voordeel hiervan is, is dat je altijd weet hoe Alex zich voelt en wat hij denkt. Dit is ook heel belangrijk, want dan weet je ook hoe hij erover denkt dat zijn vader weg is. Het thema van het verhaal is de Tweede Wereldoorlog.

Er zit ook spanning in het verhaal, namelijk dat Alex op een gegeven moment bereidt is om zijn pistool te trekken en iemand te vermoorden. Je weet van tevoren niet wat er gaat gebeuren, want er zin twee mogelijkheden: Hij schiet niet of hij schiet wel. Hij heeft uiteindelijk toch wel op de Duitser geschoten die een Jood wilde vermoorden. De hoofdpersoon maakt bepaalde ontwikkelingen mee, zoals dat hij steeds meer vindingrijkheid bezit om op de tweede verdieping van de ruïne van het huis te komen. Het verhaal heeft een gesloten einde, want bijna alles wordt duidelijk op het einde. Alleen vraag ik me af of Alex zijn moeder ooit nog gaat zien en hoe zijn vader terug is gekomen.