Karel ende Elegast – Verhaal en achtergrondinformatie

“Karel ende Elegast” is een van de oudste Nederlandse letterkundige werken. Waarschijnlijk dateerd het uide twaalfde eeuw. Dit kun je vooral zien aan de ‘geest’ die uit het verhaal spreekt. Deze is van de feodale riddertijd uit de vroege middeleeuwen. De schrijver moet een Vlaming geweest zijn, gezien de gewestelijke woordvormen. “Karel ende Elegast” is een van de oudste Nederlandse letterkundige werken. Waarschijnlijk dateerd het uide twaalfde eeuw. Dit kun je vooral zien aan de ‘geest’ die uit het verhaal spreekt. Deze is van de feodale riddertijd uit de vroege middeleeuwen. De schrijver moet een Vlaming geweest zijn, gezien de gewestelijke woordvormen.

Karel ende Elegast

Het verhaal speelt zich af in de Middeleeuwen, wanneer Karel de Grote koning is. Tegen Karel wordt in een droom gezegd, door een engel, dat hij uit stelen moet gaan. Eerst doet Karel dit niet, omdat hij denkt dat het maar een droom is, maar als het hem voor de derde keer verzocht wordt besluit hij toch uit stelen te gaan. Karel weet helemaal niks van stelen en daarom hoopt hij dat hij Elegast tegen komt opdat die hem kan helpen (Elegast is een voortvluchtige, die eerst werkte voor Karel, maar voor een klein vergrijp is verbannen en zich momenteel in leven houdt door te stelen van rijke mensen), hij heeft namelijk, terwijl hij door het bos reed, nagedacht en hij is tot de conclusie gekomen dat hij Elegast niet had moeten verbannen. Even later komt Karel een ridder, die geheel in het zwart gekleed is, tegen. Uiteindelijk raakt hij met deze ridder in gevecht en wint hij het gevecht, waarop hij de ridder dwingt zijn naam te zeggen. Daarop antwoord de ridder dat hij Elegast heet. Karel maakt zichzelf niet bekent, maar vraagt aan de ridder om samen met hem uit stelen te gaan bij de koning. Dit wil Elegast niet, maar hij wil wel bij Eggeric van Eggermonde uit stelen gaan, uiteindelijk doen ze dat. Als ze bij het huis van Eggeric aankomen besluiten ze dat Elegast naar binnen gaat en dat Karel buiten blijft wachten. Als Elegast binnen is hoort hij Eggeric tegen zijn vrouw zeggen dat hij morgen de koning gaat vermoorden. Even later vertelt Elegast dit aan Karel en zegt hij erbij dat hij dit aan de koning gaat vertellen. Waarop Karel aan hem vraagt waarom hij zijn leven zou wagen (Elegast is immers voortvluchtig) om die van de koning te redden. Maar Elegast staat erop dit aan de koning te vertellen. Dan stelt Karel voor dat hij (Karel) het wel aan de koning vertelt, dit vindt Elegast goed. De volgende dag komen Eggeric en zijn ridders het kasteel bestormen. Waar ze echter gemakkelijk worden ingerekend, door de al voorbereide wachters. Maar als Eggeric ontkent dat hij Karel wilde vermoorden, daagt Elegast hem uit voor een tweegevecht. Dit tweegevecht wordt door Elegast gewonnen en Elegast wordt weer in ere hersteld.

De meeste ridderromans zijn vertaald uit het Frans, maar dat is bij dit werk waarschijnlijk niet het geval. De wijze van vertellen is typisch Nederlands. De verteltrant is kort en bondig en de schrijver blijft met beide benen op de grond staan.

Christelijk en Ridderlijk

In deze novelle kun je een aantal christelijke en ridderlijke elementen vinden. Ridderlijke elementen van trots, eer, dapperheid en trouw. De ridderlijkheid is nog verre van hoofs. Dit kun je bijvoorbeeld zien aan de manier waarop Eggeric zijn vrouw behandelt. De christelijke elementen die opvallen zijn geloof, berouw en nederigheid ten opzicht van God.

Motieven

Vervolgens nog iets over de motieven van het werk. Wat is nu de zin van het verhaal? Er zijn verschillende motieven aan te wijzen, die elkaar ook ondersteunen. Er is de overwinning van het recht, maar er is ook het christelijke motief van de gehoorzaamheid aan God. Welke de belangrijkste is valt niet echt te zeggen. Het bijzondere van deze twee motieven is dat ze voortkomen uit twee verschillende levensbeschouwingen uit de feodale periode: de christelijke en de heidense.

Hoe het ook zij, dit werk is in de vorm waarin het bewaard is gebleven een meesterwerk dat een verrijking si voor de Nederlandse letterkunde.