Waarom tekenen en schilderen met kinderen?

Met kinderen tekenen en verven is voor kinderen het ontdekken van de wereld. Zij doen hiermee hun eigen belevenissen op, drukken verwerkte ervaringen uit en ontplooien creativiteit. Dit is belangrijk voor hun ontwikkeling. In het ‘Groot teken- en schilderboek voor kinderen’ van Heike en Werner Tenta wordt dit beschreven. Basistechnieken, materialen en tips voor tekenen en schilderen met kinderen vanaf 5 jaar komen aan bod. Maar ook de ontwikkeling van de kindertekening. Kinderen krabbelen, tekenen en verven vanuit een grote scheppingsdrang. Zij kunnen spontaan en ongedwongen, de wereld zoals zij die zien, tekenen zonder een voorbeeld te gebruiken. Daarbij kiezen ze een onderwerp dat hen op dat ogenblik bezighoudt. Volwassenen moeten kinderen hierin niet remmen door ze allerlei opdrachten te geven. Het wil wel eens voorkomen dat kinderen onvoldoende ideeën of te weinig nieuwe uitdagingen hebben of zich niet los durven te maken van bepaalde voorbeelden. Verhaaltjes of gedichten kunnen dan motiveren om iets nieuws te proberen.

De ontwikkeling van de kindertekening

Peuter

Een peuter leert de eigen bewegingen waar te nemen en oog en hand te coördineren. Tekenen is voor hen ook een oefening van de fijne motoriek. Het is de basis voor doelbewustere bewegingen door:

• Gekrabbel
• Het tekenen van Oerkluwens: dikkere lijnen en cirkels.
• Het maken van omrande vlakke vormen: bijvoorbeeld cirkels en ovalen.
• Het verschijnen van de 1e voorwerpen: koppoter.

Kleuter

De waarnemingen en belevingen worden steeds preciezer en genuanceerder. Nieuwe ontdekkingen en het zichtbare resultaat daarvan worden steeds belangrijker. Ze willen zoveel mogelijk vertellen; proberen bewegingen en richtingen duidelijk te maken. De afbeeldingen worden levensechter en uitgebreider. In deze fase:

• Leidt kleurgebruik een zelfstandig leven.
• Zie je rechtopstaande mensen en levende wezens in horizontale positie.
• Worden overlappingen vermeden. Er worden andere basislijnen gebruikt of verspreiding.
• Wordt boven en onder duidelijker.
• Geeft de rechte hoek het richtingverschil aan tussen basis en wie of wat daarop staat. Natuurwetten en zwaartekracht zijn onbelangrijk.
• Zien we het omklappen van vormen en figuren.
• Zien we röntgentekeningen.
• Afbeeldingen komen voort uit het speel gedrag.

Kinderen vanaf 6 jaar

In deze fase:

• Worden details belangrijker.
• Neemt de actieradius toe, de wereld van het kind wordt steeds groter.
• Blijft de menselijke figuur belangrijk.
• Wordt er een begin gemaakt met het tekenen van moeilijker profielen.
• Krijgen we overlappingen.
• Zien we rangschikking, dieptewerking.
• Zien we perspectief en dieptewerking.
• Krijgt het kind gevoel voor verhoudingen en vlakverdeling.
• Ontstaat er kleurgevoel.
• Zien we dat naarmate het kind ouder wordt, het kind vaker na gaat tekenen.
• Is er een sterke prestatiedrang.

Stimuleren van tekenvaardigheid

De tekenvaardigheid verloopt in een individueel proces. Het kind heeft een eigen werktempo en leert van eigen ervaringen en inspanningen. Het kind heeft aanmoediging nodig om te experimenteren, te onderzoeken en uit te vinden. Kinderen hebben een natuurlijke nieuwsgierigheid naar de wereld. Actief bezig zijn helpt bij het leren waarnemen, beoordelen en alles beter begrijpen.

Stimulatie doe je door:

• Veelzijdig materiaal te gebruiken
• Verfpotjes regelmatig schoon te maken (zuivere kleuren)
• Een praktische werkplek aan te bieden. Dek de werkplek af en leg schildersschorten klaar.
• Erkenning te hebben voor het werk. Hang het een tijdje ingelijst op.
• Met eigen enthousiasme kinderen enthousiast te maken.

Wat doet kleur?

Kleuren beïnvloeden stemmingen en stimuleren ideeën. Kleuren roepen indrukken op. Zonder licht is er geen kleur. In het zuivere witte licht van de zon zijn alle kleuren aanwezig. Verschil in kleur ontstaat doordat het licht op de oppervlakten niet helemaal teruggekaatst (gereflecteerd) wordt. Een deel wordt door het materiaal geabsorbeerd.

• Primaire (basis) kleuren: rood, geel en blauw.
• Secundaire (meng) kleuren: groen, oranje en violet.

De tegenstelling van complementaire kleuren

De sterkste contrasten bestaan tussen twee kleuren die in de kleurencirkel recht tegenover elkaar liggende complementaire (aanvullende of tegengestelde) kleuren. Naast elkaar verhogen ze elkaars lichtsterkte. Vermenging leidt tot bruinachtig/grijs.

• Blauw is de complementaire kleur van oranje.
• Geel is de complementaire kleur van paars.
• Rood is de complementaire kleur van groen.

Spelen met vormen

• Punten en lijnen. De uitdrukkingskracht van de lijn als beeldend middel is onuitputtelijk.
• Vlakken bestaande uit een enkele omtrekvorm of met meerdere dichte lijnen of punten.
• Basisvormen: cirkel, ovaal, dek en vierkant.
• Vormcontrasten:
• contrast in afmeting, klein en groot
• mengcontrast veruit en dicht opeen
• richtingcontrast
• vormcontrast in engere zin: samenspel van bijvoorbeeld ronde lijnen met hoekige vormen.
• Compositie: ordening van de motieven op het vlak.

Materiaal

Tekenen brengt creativiteit tot leven. De bewegingsmotoriek wordt geoefend en verder ontwikkeld. Dit is de basisvoorwaarde voor latere schrijfvaardigheden. Hoe kleiner de kunstenaar, hoe grover en handzamer het tekenmateriaal moet zijn. Als afsluiting van dit artikel een opsomming van onderscheid in materialen:

• Potloden. Zijn er in verschillende hardheden.
• Kleurpotloden.
• Waskrijt. In terpentine oplosbaar of in water oplosbaar.
• Oliekrijtjes. Oplosbaar in terpentine.
• Pastelkrijtjes. Schilderen door toevoeging van water. Het werk moet nadien gefixeerd worden om kleuruitloop te voorkomen.
• Krijtjes voor op schoolborden, straat en ramen. Tekeningen kunnen niet bewaard blijven.
• Viltstiften.