Handschriftontwikkeling op de basisschool

Het handschrift van veel kinderen wordt steeds slechter. Vroeger werd nog veel aandacht besteed aan het schrijfonderwijs op de basisschool, tegenwoordig lijkt dit steeds minder belangrijk te worden. Rond groep 5 of 6 gaat de kwaliteit van het handschrift van veel kinderen sterk achteruit omdat het onvoldoende wordt bijgehouden en getraind.

Schrijfrijp

Er zijn drie redenen waarbij het fout kan gaan tijdens de handschriftontwikkeling. De eerste reden is te vroeg beginnen met het leren schrijven. Kinderen zijn eerder leesrijp dan schrijfrijp. Wanneer ze te vroeg beginnen met schrijven dan kan dit een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van het handschrift. Daarom moet goed gekeken worden of het kind wel toe is aan leren schrijven. Om dit te kunnen meten is de schrijfrijpheidstoets ontwikkeld. Deze toets toont aan of een kind klaar is voor het schrijfonderwijs in groep 3.

Verkeerd voorbeeld

Het schrijven wordt verkeerd aangeleerd. Kinderen leren door middel van spiegelneuronen. Zij zien hoe de leerkracht schrijft en proberen dit na te doen. Wanneer de leerkracht het verkeerde voorbeeld geeft, zullen de kinderen op de verkeerde manier leren schrijven. Als iets eenmaal is aangeleerd, is het moeilijk om dit weer af te leren.

Niet onderhouden

Niet goed onderhouden of verkeerde begeleiding. Rond groep 5 of 6 wordt er minder aandacht besteed aan het handschrift van kinderen. Ze hebben in groep 3 en 4 alle kapitalen en minuskels leren schrijven en moeten nu bewust bezig zijn met schrijfonderwijs zodat ze bewust blijven van de manier waarop ze schrijven. Als hier geen aandacht aan wordt besteed, zullen de kinderen het schrijven gaan automatiseren waardoor ze steeds slordiger gaan schrijven. Na groep 5 moet er dus extra begeleiding komen voor het onderhouden van een kwalitatief goed handschrift. Dit kan bijvoorbeeld door het aanleren van sierschrift of kalligraferen.

Fijne motoriek

Bij het schrijven maken kinderen gebruik van hun fijne motoriek. Hierbij maken zij gebruik van hun pols, hand en vingers. Vroeger werd gedacht dat de grove motoriek eerst goed ontwikkeld moest zijn voor kinderen konden leren schrijven. Bij de grove motoriek wordt gebruik gemaakt van de hele arm en de schouders. Dit heeft niks te maken met de fijne motoriek. Het is dan ook niet van belang om eerst de grove motoriek te oefenen voordat kinderen leren schrijven. In de kleuterklas kan dus meteen aandacht worden besteed aan de fijne motoriek door bijvoorbeeld kleine tekeningen in te kleuren.

Slecht handschrift

Er wordt wel eens gedacht dat kinderen met een slecht handschrift hun fijne motoriek onvoldoende ontwikkeld hebben. Ieder kind kan echter met de juiste instructie leren schrijven. Het heeft dan ook geen zin om een kind met een slecht handschrift naar een bewegingstherapeut te sturen. Het handschrift is een cognitief proces, dus het is de taak van de leerkracht om het kind te helpen het handschrift te verbeteren. Het schrift is een cultureel systeem dat op de goede manier moet worden overgedragen op de leerlingen. Een niet adequate instructie heeft dan ook grote gevolgen voor het handschrift. Na de instructie is het van belang dat de leerling voldoende tijd krijgt om de oefeningen te maken.

Onderhouden handschrift

De grootste problemen komen voor bij het onderhouden van het handschrift. Dit wordt niet of nauwelijks gedaan, waardoor de kwaliteit van het handschrift steeds verder afneemt. Goede begeleiding is ook in de bovenbouw van de basisschool van groot belang. Dit kan bijvoorbeeld door het aanleren van het sierschrift of kalligraferen. Op deze manier zijn kinderen weer bewust bezig met de lettervormen. Verder is het nuttig als kinderen handschriften leren beoordelen. Wanneer is een handschrift goed en wanneer niet? Zo kunnen ze ook kritisch naar hun eigen handschrift kijken.