Een voorbeeld van motiverend leren: Tijd

Wie gemotiveerd is om het werk te doen waar hij of zij mee bezig is, werkt met meer plezier en inzet en zal tot betere resultaten komen. Dat geldt natuurlijk ook voor kinderen op school. Als er bovendien rekening wordt gehouden met de specifieke leerstijlen van kinderen, dan is dat een extra motivatie en zorgt het voor nog meer succeservaringen. Wat zijn voorbeelden van mogelijke motiverende activiteiten?

Motiverend leren, betere resultaten

Met gemotiveerd leren kom je tot betere resultaten, het leerrendement is hoger. Hoe optimaler de begeleiding van de leerkracht is, hoe beter, veiliger en rijker de leeromgeving is ingericht, hoe meer kans er is dat het hoge leerrendement ook wordt gehaald – voor alle leerniveaus. Het gaat om motivatie van binnenuit en de keuze voor de juiste leerstijl.

De innerlijke drive

Je kunt op twee manieren worden gemotiveerd om te doen wat je moet doen. Het kan gaan om motiverende prikkels van buitenaf (extrinsiek), waarbij het de leerkracht is die zegt wat en hoe iets moet gebeuren, beloont of straft, en normen hanteert waarop hij beoordeelt. Extrinsieke motivatie houdt een bepaalde afhankelijkheid van de leerkracht in, en laat weinig ruimte tot zelfsturing. Hier tegenover staat de intrinsieke motivatie, de innerlijke drive. Je werkt omdat je dat zelf wilt, je leert wat je graag wil leren, op de manier die je prettig vindt. De leerkracht is vooral begeleider, je bent zelf degene die het leerproces stuurt. Dat houdt in dat je je competenter kunt voelen, autonoom bent en niet afhankelijk van de normen en waarden van de ander – al houd je daar vast wel rekening mee. Kinderen die intrinsiek gemotiveerd zijn, volharden in hun werk, werken meer op hun niveau, zoeken uitdagingen, en behalen meer leerrendement.

De leerstijlen

Kinderen hebben allemaal hun eigen leerstijl, of soms combinaties van leerstijlen om optimaal informatie op te doen, te verwerken en te presenteren. Een eigen leerstijl, dat betekent specifieke acties en specifieke sterke punten. Hoewel het natuurlijk niet verkeerd is om kinderen kennis te laten maken met andere werkwijzen en stijlen, is het ook prettig om met de sterke punten van kinderen rekening te houden en te ontwikkelen. Wie zijn sterke punten ontwikkelt, kan uitgroeien tot een specialist op zijn eigen terrein. Je kunt de volgende leerstijlen onderscheiden:

• Linguïstisch
• Logisch mathematisch
• Visueel ruimtelijk
• Dynamisch
• Interpersoonlijk
• Naturalistisch
• Intrapersoonlijk
• Muzikaal

Kerndoelen

Hoe leuk het ook is om zelf keuzes te maken, het blijft een vast gegeven dat de wetgever normen heeft gesteld waar het onderwijs op de scholen aan moet voldoen. Dit zijn de kerndoelen, deze beschrijven welke kennis en vaardigheden op het eind van de school beheerst moeten zijn. Het is de taak van de leerkracht om onderwerpen te kiezen en een veilige, rijke leeromgeving in te richten, die maakt dat de kinderen ook aan de kerndoelen voldoen. En daar is natuurlijk ook aan- en bijsturing voor nodig.

Een voorbeeld: Tijd

Het wordt wat duidelijker met een voorbeeld. Binnen het vakgebied Tijd (ofwel: Geschiedenis) zeggen de kerndoelen het volgende (waarbij het gegeven nummer steeds verwijst naar het betreffende kerndoel):

Bij het verwerken van deze kerndoelen komen er al heel snel enkele kerndoelen Taal bij:

Neem er even nota van, in de kerndoelen wordt niet specifiek gewezen op kennis en feiten, het gaat vooral over o.a. onderwerpen, vaardigheden en stromingen. Dat houdt in dat er de nodige vrijheid is bij de keuze van thema’s, waarbij in het vakgebied Tijd natuurlijk wel rekening wordt gehouden met de Nederlandse Canon, waarin een aantal belangrijke perioden genoemd zijn. In de verwerking kunnen nog meer kerndoelen worden meegenomen, vooral op het creatieve vlak.

Werkbladen Tijd

Om kinderen enerzijds keuzevrijheid te geven en anderzijds toch de controle te houden over hetgeen wordt geleerd en verwerkt is het een idee om een groot aantal werkbladen aan te maken. Kinderen kiezen in een bepaalde projectperiode een aantal van deze werkbladen uit om aan te werken. Er kan worden afgesproken, na een inleidende instructie-les aan de hele groep, over welke tijdperiode informatie gaat worden gezocht en verwerkt, bijvoorbeeld de Romeinen, of de Middeleeuwen.

Een greep

Om aan zoveel mogelijk leerstijlen van kinderen tegemoet te komen, moet er een breed aanbod aan mogelijkheden zijn. Hier zie je een greep uit de onderwerpen en werkvormen die aan bod zouden kunnen komen. Sommige ideeën lenen zich uitstekend om schriftelijk te verwerken, bij andere moet er getekend of geknutseld worden. Ook het maken van een PowerPoint-presentatie behoort tot de mogelijkheden.

• Maak een tijdlijn van de gekozen tijdperiode. Plaats er kenmerken, gebeurtenissen en personen bij. Er mogen passende afbeeldingen bij worden geplaatst.
• Maak een kijkdoos van de gekozen tijdperiode, waarin je het landschap met dieren, planten, gebouwen en mensen laat zien.
• Maak een stamboom van de heersers van het land in de gekozen tijdperiode.
• Maak een maquette, waarin je een dorp of woning uit de gekozen tijdperiode laat zien.
• Kies een uitvinding uit jouw tijdperiode. Laat zien wat er zo vernieuwend aan was, hoe dit het leven van de mensen veranderde. Zoek ook uit wie de uitvinder was en hoe deze tot zijn uitvinding is gekomen. Je kunt hierover schrijven, een PowerPointpresentatie maken, of een muurkrant.
• Kies een kunstwerk uit jouw tijdperiode. Vertel er iets over, waar het tegenwoordig te bekijken is en wie het gemaakt heeft. Je kunt erover schrijven, tekenen, of een presentatie maken.
• Wonen in de gekozen tijdperiode. Hoe woonden de mensen? Laat zien hoe een huis uit deze periode eruit zag.
• De mode. Wat voor kleding droegen mannen, vrouwen en kinderen in de gekozen tijdperiode? Laat zien hoe de kleding eruit zag en waar deze van was gemaakt.
• Het eten. Wat stond er in de gekozen tijdperiode op het menu? Zoek uit wat er ’s morgens, ’s middags of ’s avonds werd gegeten en gedronken.
• Wat doe je voor de kost? Hoe verdienden mensen in de gekozen tijdperiode hun brood? Wat voor beroepen bestonden er zoal?
• Te wapen! Hoe was de verdediging in de gekozen tijdperiode geregeld? Hoe zat het met politie en het leger?
• Rechtspraak. Op welke manier werden misdadigers in jouw tijdperiode berecht? Hoe eerlijk ging het eraan toe? Wat voor straffen werden er gegeven?
• Ontdekkingen. Mensen zoeken altijd naar nieuwe wegen om handel te drijven of naar betere woonplekken. Er zijn heel wat ontdekkingsreizen gemaakt. Welke nieuwe gebieden zijn er in de gekozen tijdperiode ontdekt en door wie?
• Spelen. Naast het werken waren er ook altijd spelletjes. Wat voor spelletjes speelden volwassenen of kinderen in jouw tijdperiode? Kun je zo’n spel namaken en zelf ook spelen?
• Het nieuws. Op welke manier kwamen de mensen in de gekozen tijdperiode de nieuwtjes te weten? Bedenk nieuwsberichten, en vertel het rond op de manier van jouw tijdperiode. Misschien mondeling, misschien schriftelijk of nog anders.
• Woordspin. Kies een onderwerp uit de gekozen tijdperiode en schrijf dat in het midden van een papier. Waar denk je aan? Zet passende woorden eromheen. Het ene woord doet je denken aan het volgende. Ook die kun je erbij schrijven.
• Kwartet. Maak een kwartet. Kies steeds vier begrippen, personen of gebeurtenissen uit de gekozen tijdperiode. Er mogen afbeeldingen bij!

De lijst is uiteraard verder uit te breiden. Om de werkbladen voor kinderen aantrekkelijk te maken, zullen ze met zorg moeten worden opgemaakt - maar dat is natuurlijk vanzelfsprekend.