Boekdrukkunst: van blokdruk naar digitale druk

Boekdrukkunst: van blokdruk naar digitale druk Ooit werden boeken helemaal met de hand geschreven. Dat was letterlijk monnikenwerk want het waren vooral monniken die zich er in de middeleeuwen mee bezighielden. Doordat er slechts één of enkele exemplaren werden gemaakt zijn veel boeken verloren gegaan. Na het uitvinden van de boekdrukkunst konden meerdere exemplaren gemaakt worden en werd het ook mogelijk kennis en nieuwe inzichten sneller te verspreiden. In de loop van de tijd zijn de drukmachines veel veranderd maar de grootste verandering van deze tijd is dat boeken meestal niet meer gedrukt worden maar gemaakt worden door middel van een geheel nieuw procedé.

Blokdrukken arbeidsintensief werk

Toch bestond er voor de boekdrukkunst ook al een vorm van drukwerk. In Mesopotamië zijn rolcilinders gevonden die voor een vorm van drukken zijn gebruikt. De rolcilinders waren gegraveerd met spijkerschrift in spiegelbeeld waardoor ze bij het afdrukken het normale beeld gaven. Er zijn ook stenen tabletten gevonden die eveneens voor drukwerk zijn gebruikt. Maar een manier die meer met echt drukwerk te maken heeft is het gebruik van houtblokken waar tekens in werden uitgesneden. Voor elke bladzijde was dan een houtblok nodig wat zeer arbeidsintensief was.

Uitvinding boekdrukkunst

Aan wie de uitvinding van de boekdrukkunst moet worden toegeschreven is niet helemaal duidelijk. Mede omdat er vóór de uitvinding al vormen van drukwerk bestonden. Maar als het erom gaat wie als eerste met losse letters heeft gewerkt kan dat toegeschreven worden aan de Duitser Johannes Gutenberg omstreeks het midden van de vijftiende eeuw. Andere namen die genoemd worden zijn de Nederlander Laurens Janszoon Coster en de Vlaming Dirk Martens. Achteraf is niet meer precies te bepalen aan wie de uitvinding moet worden toegeschreven en wellicht heeft het uitvinden onafhankelijk van elkaar in dezelfde tijd plaatsgevonden.

Letterzetten met zethaak

Bron: Willi Heidelbach, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)Bron: Willi Heidelbach, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)
Het drukproces is sterk verbeterd vanaf het moment dat voortaan met losse letters werd gewerkt. Complete pagina’s werden op die manier samengesteld en het was ook mogelijk om tussen de letters door afbeeldingen te verwerken. Door in plaats van met tekstblokken met losse letters te werken was het corrigeren van teksten een stuk eenvoudiger. Bij tekstblokken moest meestal het hele blok worden vernieuwd en bij losse letters slecht enkele letters. Het verwerken van de letters, letterzetten genoemd, gebeurde met een zethaak waar de letters in serie in werden geplaatst om later tot een groter geheel te worden verwerkt.

Hergebruik en omsmelten van letters

Bron: Stux, PixabayBron: Stux, Pixabay
De tot één pagina samengevoegde letters werden na het drukken weer losgemaakt en opnieuw gebruikt. Voor het opbergen van de letters werden zetkasten (ook zetbokken genoemd) gebruikt met laden waar de letterseries in lagen. Er is daarbij sprake van bovenkast waar de kapitale letters (hoofdletters) in werden opgeborgen en onderkast met kleine letters. Later ontstond de zetmachine waarbij het mogelijk was om met lood complete regels met letters te gieten. Een van de grote voordelen van dit systeem was dat de letters niet meer één voor één teruggelegd hoefden te worden in de zetkast. Na gebruik werden de letters omgesmolten en kon het lood weer worden hergebruikt voor nieuwe letters.

Digitale boekdrukkunst printing on demand

Vanaf het begin van de eenentwintigste eeuw hebben digitale druksystemen het oude boekdrukwerk veelal verdrongen. De systemen kunnen concurreren met de oude manieren van drukken op gebied van kwaliteit, productiviteit en kostprijs en zijn mogelijk in oplagen vanaf één tot grote aantallen. Financieel is het daarbij haalbaar om met een kleine oplage te beginnen en eventueel meer te produceren als een boek goed loopt. Voor het binnenwerk van een boek worden laserprinters gebruikt en voor de omslag digitale kleurenprinters. Dat soort apparaten is heel wat minder kostbaar dan drukpersen. Met het digitale druksysteem is het ook mogelijk een boek uit te geven zonder een grote investering te moeten doen.
© 2015 - 2024 Rickandie, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Handzetten een oud beroep in de drukkerswereldHet beroep handzetten is het met de hand vervaardigen van zetsel op de zetterij-afdeling van een drukkerij. Het zetsel b…
Boekdrukkunst, de kunst van het drukkenBoekdrukkunst is de manier waarmee het mogelijk is om boeken en geschriften te verveelvoudigen. Dit proces gebeurt tegen…
Middeleeuwen: de uitvinding van de boekdrukkunstMiddeleeuwen: de uitvinding van de boekdrukkunstJohann Gutenberg vond circa 1450 de boekdrukkunst uit. Zijn uitvinding bleek al snel meer dan een verlengstuk van de han…

Biologie: levenskenmerken van organismenAlle levende wezens worden organismen genoemd. Ieder organisme kan ademhalen, zich voortplanten, bewegen, stoffen verand…
Rekenen met procenten, hoe doe je dat?Rekenen met procenten, hoe doe je dat?Elke dag worden we geconfronteerd met procenten. Is het niet via het nieuws of via statistieken in diverse media, dan is…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Wilhei, Pixabay
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Boekdrukkunst
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Gutenberg
  • Afbeelding bron 1: Willi Heidelbach, Wikimedia Commons (CC BY-2.5)
  • Afbeelding bron 2: Stux, Pixabay
Rickandie (1.164 artikelen)
Laatste update: 16-03-2016
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 5
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.