Macht en leiderschap

Leiderschap en macht zijn voor een manager nauw met elkaar verbonden. De macht in een leiderschap kan positiegebonden of persoonsgebonden zijn. De macht van een manager kan invloed hebben op de leiderschapsstijl. Als de manager de juiste vorm van macht uitoefent, en daarbij de passende leiderschapsstijl handhaaft, kan dit leiden tot een succesvolle carrière.

Leiderschapsstijlen

De wijze waarop en de houding waarmee leiding wordt gegeven komt tot uitdrukking in de leiderschapsstijl. Leiderschapsstijlen hebben een aantal kenmerken. Drie hoofdstromen van leiderschap zijn:

1. Autoritair leiderschap: de leider bepaalt en beveelt.
2. Democratisch leiderschap: leiderschap is groepsfunctie geworden met inspraak, leidinggevende is coördinator en begeleider.
3. Participerend leiderschap: leidinggevende houdt verantwoordelijkheid, organisatieleden participeren.

Bij leiderschap gaat het om de relatie tussen manager en medewerker, leider-groepsrelatie, de taakstructuur (wat moet er geleverd worden) en de machtspositie van de manager (legitimering, gezagsstructuur).

Er bestaan vier kwadranten met elk verschillende kenmerken. Uit de kwadranten kunnen we onderscheiden:

Controle kwadrant

Intern & beheersmatig: weet wat gaande is, controle, doelen worden gehaald, oog voor detail.

• Controleur: omgaan met overvloed aan informatie, kernprocessen analyseren, meten prestaties.
• Coördinator: projectmanagement, taken ontwerpen, cross functioneel management.

Concurrerend kwadrant

Beheersmatig marktgericht problemen oplossen, duidelijke leiding, planmatig productief werken.

• Bestuurder: visie ontwikkelen & communiceren, doelen formuleren, ontwerpen & organiseren.
• Producent: productief werken, productieve werkomgeving bevorderen, tijd & stressmanagement

Samenwerkingskwadrant

Flexibel anticiperend, groei intern georiënteerd, teamwork, proces oriëntatie, samenbrengen, ontwikkeling van mensen, luisteren.

• Stimulator: teambuilding, participerende besluitvorming gebruiken, conflicten managen.
• Mentor: inzicht in jezelf en anderen, effectief communiceren, ontwikkelen werknemers.

Creërend kwadrant

Leven met verandering, creatief denken, management van verandering, machtsbasis opbouwen en handhaven, onderhandelen, ideeën presenteren.

• Innovator: leven met verandering, creatief denken, management van verandering
• Bemiddelaar: draagvlak, onderhandelen over inzet en overeenstemming, ideeën presenteren

Machtsbronnen

In de functie van leidinggeven wordt er gebruik gemaakt van macht. Dit is het vermogen om invloed uit te oefenen op medewerkers. French en Raven (1959) introduceerden vijf grondslagen van de macht. Een manager in een bepaalde functie beschikt over positie gebonden machtsmiddelen. Deze middelen liggen vaak bij het topmanagement en middenmanagement en minder vaak bij de uitvoerende medewerkers. Ook bestaan er persoonsgebonden vormen van macht. De persoonsgebonden vormen van macht zijn sterk gebonden aan de manager.

Positie gebonden machtsmiddelen

Beloningsmacht
Goed functioneren wordt beloond met geld of immateriële zaken. Vormen van beloningsmacht kunnen complimentjes zijn, maar ook loonsverhoging of promoties. Bij deze vorm van macht kan het voorkomen dat er te weinig waarde is voor de manager waardoor de macht verzwakt. Ook komt het vaak voor dat de beloningen steeds groter moeten worden om de medewerker tevreden te houden.

Afgedwongen macht
Voor de uitvoering van de activiteiten wordt een minimumniveau van prestatie afgedwongen. Bij het niet voldoen aan deze prestatie wordt het gedrag gestraft. Deze vorm van macht kan leiden tot problemen, het kan leiden tot ongezond gedrag en ontevredenheid op het werk. Leiders maken vaak gebruik van bedreigingen in hun stijl van leidinggeven zoals ontslag of demotie.

Legitieme macht
De sturing in gedrag van de medewerker wordt in grote mate geaccepteerd door de medewerkers. Mensen gehoorzamen traditioneel aan één persoon die een uitsluitende bevoegdheid heeft op basis van een positie of titel. Deze machtsvorm is daarom makkelijk vervangbaar bij het wegvallen van een manager. Beïnvloeding en overtuigen van medewerkers is met legitieme macht vaak niet van toepassing.

Persoonsgebonden machtsmiddelen

Expertisemacht
Een management bestaat vaak uit hoog opgeleide of doorgegroeide mensen met veel ervaring en kennis. Hierdoor ontstaat het vermogen om het gedrag van de medewerkers via relevante kennis te beïnvloeden. Deze vorm van macht kan ook spelen tussen onderlinge afdelingen. Deze zijn ingevoerd met inachtneming van het niveau van de waarneembaarheid en de mate waarin de macht afhankelijk of onafhankelijk is van de structurele voorwaarden.

Relationele middelen
De karaktereigenschappen en de manier van optreden van de manager zorgen voor bewondering van de medewerkers. Verantwoordelijkheid binnen deze machtsvorm is zwaar en men kan zich daar gemakkelijk in verliezen. In combinatie met andere machtsvormen kan deze machtsvorm heel nuttig zijn.