Het ambacht van hand gegoten kaarsen maken

De kaars geeft licht af, en was voordat de gloeilamp uitgevonden werd, de belangrijkste lichtbron. Toch is de kaars niet achterhaald, want nog steeds komen we onder de bekoring van de sfeer van kaarslicht. Met de komst van de paraffine is het nu voor iedereen mogelijk om van schone kaarsen te genieten. Maar het materiaal leent zich ook bijzonder goed voor creatieve toepassingen.

Vroeger

De kaars was in eerste instantie een lichtbron, maar in vroegere tijden was het echter ook gebruikelijk, dat de kaars de tijd aan gaf. De brandduur van een kaars was 4 uur. Door 6 kaarsen op een dag te verbranden kon men de tijd ‘meten. De oudste kaarsrest-vonsten zijn gevonden in VAISON-la-ROMAINE, een plaatsje nabij Avignon in Frankrijk. De resten dateren vermoedelijk uit de 1e eeuw na Christus.

De vroegere kaarsen werden uit bijenwas of vetstof uit de schedelholte van de potvis gemaakt. Deze kaarsen waren bestemd voor de kerken en de rijkere burgers.
De minder draagkrachtigen, maakten hun kaarsen uit vetresten van eten en resten van goedkope vis. Deze vetten werden gesmolten en in potjes gegoten, voorzien van een wiek of lont van vlasdraad. Deze “vetpotjes” rookten hevig en verspreidden een onaangename geur.

De grondstoffen

Pas in 1826 ontstond de samenstelling voor het maken van kaarsen, zoals die nu min of meer bestaat. N.l. uit paraffine en stearine. Paraffine is nevenproduct van aardolie. En wordt gewonnen uit bewerkte smeerolie en stearine is een vetzuur. De wiek of lont is van katoen en kan varieert in dikte. Elke kaars zijn lontje.
De samenstelling van de paraffine kan variëren en daardoor heeft elke kaars een ander smeltpunt. Deze is echter altijd tussen de 50 en de 62 graden. De stearine draagt bij aan het gelijkmatig branden van de kaars. Het doel van de kaars, bepaald de samenstelling en de verhouding van de grondstoffen. Zo heeft een tuinfakkel of een druipkaars een andere samenstelling nodig, dan een drijfkaars of een doopkaars.
De kleurstofpoeder wordt vermengd met paraffine en zo tot halffabricaat gemaakt. Het handmatige en de prijs van de kleurpigmenten maken de handgetrokken kaarsen kostbaar.

Het procédé

De paraffine wordt in een smeltketel gedaan. Deze ketel heeft een dubbele want, waar olie inzit. Deze wordt verwarmd. De olie geeft de warmte door aan de paraffine, zodat deze niet kan verbranden. De eerste kaarsengietmachine werd in 1843 ontworpen.

De gietvormen worden klaargezet en men “trekt”een lont. De lont wordt onderin de vorm vast gezet met een beetje was en boven aan een stokje gedraaid, zodat de bovenkant van de lont niet in het kaarsvet verdwijnt, als de vorm gevuld wordt.
De verwarmde paraffine wordt afgetapt en opgevangen in een kan, waarmee de was in de vormen gegoten kan worden
Vormen kunnen van metaal zijn, maar ook van silicone. Deze kaarsen zijn moeilijker te gieten en nadien van hun vorm te scheidden. Silicone biedt wel meer mogelijkheden om vrije kaarsvormen zonder zijnaad te kunnen maken.

Het zal duidelijk zijn, dat handgegoten kaarsen duurder zijn, dan industrieel vervaardigde kaarsen. Deze laatste kaarsen worden gemaakt door het paraffinepoeder in de vormen te persen. Ze zijn daardoor wel eens waar een stuk goedkoper maar ook een heel stuk minder van kwaliteit.

Ten slotte

Kaarsen worden vaak versierd met lint of schilderingen. Of krijgen een sierlijke inscriptie als het een doop-, trouw- of jubileumkaars betreft. Een bijzondere manier om kaarsen te decoreren is de plooitechniek. Hierbij wordt een lap paraffine rond de kaars gevouwen. Als met al, is elke kaars een uniek stuk. En vaak te mooi om aan steken.