Boekverslag: Het Jaar van de Kreeft - Hugo Claus

Dit is een boekverslag over het boek: Het Jaar van de Kreeft van Hugo Claus. Omdat het vaak niet zo leuk is om Nederlandse literatuur te lezen als je op de midelbare school zit dacht ik laat ik eens helpen. Ik vond dit een van de leukste boeken die ik kon vinden. Het gaat over fatale liefde, het wekt ontroering en afschuw. "Is liefde een ziekte?" Dit is bedoeld als een hulp om een goed boekverslag te maken. Niet om er een exact kopië van te maken en het zo in te leveren!

Algemene gegevens

• Boek: Het jaar van de Kreeft
• Schrijver: Hugo Claus
• ISBN: 90 234 03967
• 1ste druk: Verschenen in 1972
• Uitgeverij: De Bezige bij - Amsterdam

Samenvatting

De bij zijn moeder wonende Pierre werkt als financieel adviseur voor Daan, een tv-show presentator. Als Pierre, de kapster van Daan, Toni ziet heeft hij heel veel aandacht voor haar omdat ze zo onvolmaakt is, ze is niet bepaald een schoonheid. Op een avond gaan Pierre en Toni mee naar Daan naar een feestje en uiteindelijk eindigen Pierre en Toni samen op een hotelkamer. Pierre besteedt daar veel aan dacht aan Toni. Hij zorgt ervoor dat zij het fijn vindt, maar dat is ze helemaal niet gewend van een man. Die avond worden ze verliefd op elkaar, Pierre komt dan ook te weten dat Toni getrouwd is met Karel en dat ze ook een dochtertje heeft, Muisje. Toni is al 32 jaar oud en Karel, haar man is een goudsmid. Toni zegt heel veel te houden van Karel, omdat het de vader van haar kind is en omdat hij haar ontmaagd heeft. Maar Karel is helemaal geen lieve man, hij is erg agresief en slaat Toni. Ook gaat hij met andere vrouwen naar bed.

De verhouding tussen Pierre en Toni moet daarom ook echt geheim blijven en ze logeren vaak samen in hotels. Elke keer als Pierre en Toni samen zijn probeerd Pierre Toni seksueel te bevredigen, dit lukt geen enkele man bij haar, maar na een tijd lukt het met Pierre wel. Ze moet zich dan helemaal afsluiten en helemaal niet aan Pierre denken. Uiteindelijk bekent Toni aan Pierre dat ze nooit plezier heeft in seks, maar doordat Pierre het bij haar voor elkaar heeft gekregen krijgen ze een heel intensief seksleven.

Pierre besluit een huis te kopen in Amsterdam en vraagt of Toni bij hem wil komen wonen, maar dat wil Toni niet omdat ze niet precies weet wat ze voor Pierre voelt en ze kan het verleden niet achter zich laten.

"Ik ben een Kreeft en ik kan het verleden niet loslaten"

Uiteindelijk vertelt ze Karel dat ze een ander heeft waar ze heel veel vab houdt en trekt toch bij Pierre in samen met Muisje. Maar hierdoor wordt Karel erg depressief en raakt zodoende aan de pillen. Hij belandt in het ziekenhuis en als hij weer thuis is verzorgt Toni hem. Pierre weet dat Toni eigenlijk niet bij hem in huis wil wonen en huurt daarom een vierkamerflat voor haar en koopt een oranje volkswagen waar ze heel blij mee is.

Toni heeft eindelijk besloten dat ze echt niets meer wil van Karel en haalt al haar spullen bij hem weg. Van een collega leent ze duizend gulden, als voorschot op haar erfenis van haar moeder twintigduizend gulden, en huurt een landhuisje in Dordogne. Hier gaat ze samen met Muisje, Pierre en twee vrienden van haar, Tineke en Joris heen. Pierre is op één voorwaarde meegegaan en dat is dat hij helemaal niks hoeft te doen in het huishouden en als iedereen druk bezig is zit hij rustig de krant te lezen en sluit zich af ven de anderen. Ondertussen merkt Pierre dat Toni en hij steeds meer uit elkaar aan het groeien zijn, ze hebben al een tijd niet meer met elkaar geslapen en Toni geeft hem helemaal geen aandacht. Ze zijn eigenlijk alleen maar bezig om elkaar uit te schelden of elkaar te negeren. Als Pierre Toni meeneemt naar de stad en er onderweg gevrijd wordt is dat blijkbaar ze een grote opoffering voor Toni dat ze dure cadeaus in ruil terug wil.

Na een paar weken komt er een vriendin van Tineke bij in het huisje, Pietje. Op een bewuste morgen, als iedereen net wakker is en nog in pyama rond loopt, komt de eigenaresse onverwachts langs. Het is een chaos in het huis, Pierre en Toni's bed ligt uit elkaar omdat ze niet in een bed meer wilden slapen, er is op de muur getekend door Muisje en ga zo maar door! De eigenaresse gaat door het lint en raakt overstuur en vertrekt. Omdat Pierre die vrouw wel begrijpt wordt Toni boos op hem en ze besluiten weer terug te gaan naar Nederland. Bij Toni thuisgekomen nemen Toni en Pierre voorgoed agscheid.

Na een tijdje vertelt Toni dat ze een relatie heeft met Gied Mulder. Ze vertelt dan aan Pierre wat ze tegen Gied had gezegd, ze wil zich niet aan Pierre binden en nu ze bij Gied is kan ze weer gewoon ademhalen. Ze wil hem het hele verhaal vertellen en komt daarom bij hem langs, Pierre gaat met haar mee terug om zijn spullen op te halen die bij haar thuis staan. Toni geeft Karel de schuld dat het tussen haar en Pierre is mislukt.

Na en paar dagen besluit Pierre Toni te bellen, omdat hij niet kan slapen, en met toestemming van Gied gaat hij bij Toni slapen.
Toni eist te veel van het leven. Ze wil get gezellig hebben, vrij zijn, en tegelijkertijd wil ze het moeilijk hebben en vrijen en diepegevoelens ondergaan en spanningen. Voor dit alles wil ze niets hoeven doen als tegenprestatie, dit moet vanzelf komen.
Pierre besluit te proberen om de relatie voor de laaste keer te redden en vraagt Toni ten Huwelijk als ze de sleutels van zijn huis terug komt brengen. Maar ze wil het niet, omdat ze met Gied op vakantie gaat.

Ne een lange tijd komen Pierre en Toni elkaar tegen op een feestje, dit komt omdat ze nog wel veel gezamelijke vrienden hebben. toni is verhuisd en heeft een nieuwe vriend. Ze is niet echt onzeker meer, omdat ze een nieuwe vriendin heeft Selma, die psychologie studeert. Het raakt weer een beetje aan tussen Pierre en Toniwat Selma helemaal niet leuk vindt. Die relatie is meer een behoefte om elkaar nog te hebben of beter gezegd nog te gebruiken. Ondertussen heeft Pierre een neiuwe vriendin, Antje, hier vertelt hij netuurlijk helemaal nisk over tegen Toni. Antjes ouders zijn erg rijk, want haar vader is namelijk zakenman. Antje is dan ook ongeveer het tegenovergestelde van Toni, ze is lief, zacht en gewillig.

Op een keer gaat Pierre samen met Toni naar de film en dan denkt zij dat ze kanker heeft, omdat ze twee bultjes kan voelen bij haar anale opening. Ook denkt ze dat ze zwanger is van Pierre en daar is ze eigenlijk heel gelukkig mee. Hoewel ze nu wel weet dat Pierre een vriendin heeft. Pierre gaat steeds vaker op bezoek bij de familie Graatsma, de ouders van Antje, meneer Graatsma haalt Pierre over om VVD-lid te worden.

Dan blijkt dat Toni toch, ondanks dat ze zo gelukkig was dat ze een kind van Pierre zou krijgen, het kindje weg te laten halen. Pierre komt er zodoende ook achter dat Toni een nieuwe vriend heeft, Barry. Omdat hij hier toch wel jaloers op is gaat hij naar hun toe en maakt een grote scène en later vernield hij het fietsje van Muisje, waar hij dan toch ook weer erge spijt van heeft en zijn excuses maakt aan de telefoon. Na een tijdje stopt Toni met werken en haar weer andere nieuwe vriend Rudolf ligt in het ziekenhuis met een geslachtsziekte.

Pierre besluit met Antje te trouwens en gaat in een grote villa wonen. Elke dag denkt Pierre nog aan Tonien hij leest elke keer weer de horoscoop van de Kreeft en niet die van hem of zijn vrouw Antje. Tot op zeker dag Karel langskomt op zijn kantoor en hem vertelt dat Toni kanker heeft. Hij neemt Pierre mee naar een woonboot waar Toni nu woont, omdat ze niet lang meer te leven heeft. Pierre wil Toni eigenlijk helemaal niet zien en wil eigenlijk weg gaan tot hij plotseling een lied hoort, het lied van hem en Toni... "Taught you how to finf love, first love, happy love and blind love." Dit raakt hem wel en dan krijgt hij een brief aangerijkt door Karel. Deze is van Toni. Hierin staan de eenentwintig namen van al haar minnaars en alleen zijn naam staat in hoofdletters en is er een hartje bij getekend. Dan vertrekt Pierre weer snel.

Vier weken later is de begrafenis van Toni en Pierre besluit er heen te gaan. Als Pierre Muisje ziet gaat hij neg een keer met haar spelen. "Hij trok het gezicht vlak tegen zich aan tot hij de pupillen van haar moeder zag in de opengesperde, wijde ogen. Toen vluchtte Pierre, in het zonlicht, verblind."

Personages

De hoofdpersonen in dit boek zijn Pierre en Toni.

Pierre Diederich:

Pierre is een financieel adviseur en werkt bij een assurantie- en hypotheekmaatschappij. Hij is tolerant maar ook wel wat stijf en terughoudend. Dit geld echter niet in zijn seks levem. Hij heeft veel vrouwen waar hij mee naar bed gaat ook als hij een relatie heeft. Toch wil hij Toni niet verliezen en kan hij jaloers uit de hoek komen. Ook zou hij Toni wel kunnen vermoorden omdat zij niet zo veel van hem houdt als hij van haar, maar dat doet hij niet omdat hij te veel van haar houdt. Buiten Toni kan hij best egoïstisch zijn. Pierre is ook getrouwd geweest voor Toni maar hij is in het boek dan al veertien jaar gescheiden. Naarmate hij ouder wordt, wordt hij ook wat burgelijker. Hij trouwt met Antje, de dochter van een rijke zakenman en krijgt een goede functie bij de bank. Hij word dan ook maar lid van de VVD en speelt golf met zijn schoonvader. Toch blijft hij om Toni geven en leest hij nag altijd alleen haar horoscoop: die van de Kreeft. Het uiterlijk van Pierre komt niet in het boek naar voren.

Toni de Windt:

Toni is tweeëndertig jaar oud en werkt in het begin van het boek bij de kapsalon waar ze later stopt. Ze is een grillige vrouw die de ene dag heel lief en aardig kan zijn en zo maar van de een op de andere dag weer grof en hatelijk. "De volgende dag, alsof zij volgens een bepaalde wetmatigheid reageerde, die beval dat tederheid noodzakelijkerwijs gevalgd moest worden door koude, of omdat zij vond dat zij zwak was geweest en hem dat betaald wilde zetten, sprak zij nauwelijks met Pierre" (blz. 148) Ze weet vaak niet wat ze wil, dit is een eigenschap waar ze haar 'aarzelende kreeftennatuur'de schuld van geeft en omdat ze niet weet wat ze wil gaat ze van de een naar de andere relatie, maar kan eigenlijk ook niet zonder Pierre. Ze wil alles tegelijk zonder iets te doen. Ook is ze erg onzeker over zichzelf en wil graag gelukkig zijn, maarkan eigenlijk niemand vinden die aan al haar eisen voldoet. Aan het eind van het boek sterft ze aan kanker.

Haar uiterlijk word in het begin van het boek door Pierre beschreven:
"Het meisje had kortgeknipt, slordig zittend zwart haar, breed gezicht met koortsvlekken en groefjes om de ogen, plooien van een dubbele kin. Ze droeg een truitje met kanariegele en zuurstokrode strepen, zwartgelakte minirok, laarzen met een sheriff-ster op de enkels. Haar grijze panty was gescheurd bij de dij. (blz.9)"

De overige personages in dit boek zijn bijfiguren.

Karel:

Karel is in het begin van het verhaal de man en later de ex-man van Toni. Hij is werkeloos en is een echte nietsnut die doet alsof hij van alles is maar eigenlijk toch afhankelijk is van Toni. Het is toch ook een goede man omdat hij later als Toni kanker heeft, haar verzorgd op haar woonboot en zelfs Pierre voor haar haalt terwijl hij aan hem een hekel heeft want hij heeft de relatie tussen hem en Toni kapot gemaakt.

Muisje:

Muisje is de dochter van Toni en Karel en lijkt heel veel op haar moeder. In het begin van de relatie tussen Pierre en Toni ziet ze Pierre als een vreemde man, maar later aks ze hem beter kent noemt ze hem zelfs papa. Muisje is erg belangrijk voor Toni en beïnvloedt daarmee de beslissingen die Toni maakt.

Selma:

Selma wordt later in het boek een vriendin van Toni. Ze helpt Toni om beslissingen te nemen, staat haar bij en geeft zorgenaamde psychologische adviezen die ze geleerd heeft tijdens haar studie. Toni wordt een beetje afhankelijk van haar en zegt steeds: Selma heeft gezegd:"..."

Antje:

Antje wordt later in het boek de echtgenote van Pierre. Ze is jong en levendig en Pierre houdt wel van haar maar niet op zo'n intense en verwarrende manier als dat hij van Toni hield.

Tineke & Joris:

Dit zijn twee vrienden van Toni waar ze mee op vakantie gaan. Ze wonen bij elkaar en zijn altijd vrolijk en hebben een goede relatie.

Daan:

Daan komt alleen in het begin van het boek voor. Het is de baas van Toni en Pierre, hij waarschguwt Pierre dat Toni al een man heeft en dat ze geen goede vrouw is.

Belangrijke Gebeurtenissen

In het begin begint het natuurlijk al met een belangrijke gebeurtenis. Namelijk dat Pierre Toni voor het eerst ziet bij Daan. Hij is aan het praten met Daab en dan ziet hij Toni in de spiegel. Hij blijft kijken naar haar en dan merkt zij dat hij kijkt en kijkt terug. Ze flirten wat met elkaar en sindsdien komt Toni niet meer uit het hoofd van Pierre.

"Zij voelde Pierre's blik in de speigel en meteen zette zij haar ogen wijder open, zij kreeg een hongerige en behaagzieke uitdrukking, alsof zij een een of andere filmactrice nabootste."

Ook is het wel een belangrijke gebeurtenis als ze al een paar keer met elkaar geslapen hebben het Pierre lukt bij Toni een orgasme te veroorzaken. Voor Toni is dit belangrijk, omdat niemand dat bij haar nog gelukt was en ook omdat Pierre niet alleen maar aan zichzelf denkt maar ook aan haar en het ook fijn voor haar te maken. Dit maakt dat Pierre ook belangrijk voor haar wordt. Als dit hem niet gelukt was zou ze hem niet belangrijk vinden en hem zien als weer een man die alleen maar aan zichzelf denkt.

"O, God o God. Ze rukte hem naar boven. Met een geknepen, kinderlijke stemmetje zei ze: Het kwam. Weet je hoe? Ik dacht dat ik jou nooit, nooit meer zou zien en dat vond ik zo vreselijk verdrietig dat er als het ware een golf door me heen trok."

Ook een belangrijke gebeurtenis in het boek is als Pierre en Toni al een hele tijd geen relatie meer hebben en Toni weer een nieuwe vriend Gied heeft. Ondanks dat ze geen relatie meer hebben zien ze elkaar nog wel en zoenen ze ook, ze houden elkaar een beetje aan het lijntje. Als Toni een keer langs komt vraagd hij haar ten huwelijk om de relatie voor de laaste keer te proberen te redden, maar Toni zegt nee. Dit is belangrijk omdat als ze ja had gezegt zou het boek eigenlijk afgelopen zijn.

"De volgende dag kwam zij bij hem thuis om de sleutel terug te brengen. Pierre vroeg haar of zij met hem wilde trouwen, zo gauw als zij van Karel kon scheiden. 'Jij, schoft,' lachte ze..."

De Ruimte

De belangrijkste gebeurtenissen spelen zich af in Amsterdam, in het hotel, in het huis van Pierre, de flat van Toni. In Dordogne en in het nieuwe huis van Pieree waar hij met zijn vrouw Antje woont en op de begrafenis van Toni. Maar eigenlijk is in het verhaal de ruimte niet zo belangrijk het wordt dan ook niet belicht. Het verhaal bestaat meer uit dialogen van Toni en Pierre en de ruimte is hier van minder belang.

Perspectief

Het boek is geschreven in het hij/zij-perspectief, het heeft zeg maar een alwetende verteller. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het volgende:
"Zij kleedde zich aan, ging naar de deur, nam haar tasje, haar schaduw streek over hem heen, een naakte worm die begon te trillen, hij kon niet bedaren. Zij kwam terug naar het bed, ging op de rand zitten, nam zijn hand vast. "(blz. 55)
Door dit perspectief weet je wat de beide gevoelend zijn van de twee hoofdpersonen, het laat zien dat ze neide schuld hebben aan het eind van hun relatie. Je kon op deze manier ook zien wat beide tijdens een ruzie voelde.

De Tijd

Het is voor mij niet echt duidelijk in welke tijd het boek zich afspeelt, maar waarschijnlijk gewoon in de toen tegenwoordige tijd. Ongeveer eind jaren zestig, dit is een periode van toenemende seksuele vrijheid. In die tijd was er minder aandacht voor de echte waarden van het huwelijk en het gezin. Maar het verhaal word eigenlijk gewoon geschreven in de tegenwoordige tijd. Het is wel chronologisch verteld met soms wat vooruitblikkeb eb soms wat flashbacks. De tijdsduus van het boek in 3 jaar, omdat in de eerste delen er steeds wordt aangegeven, winter, lente, zomer, herfst en winter, namelijk van 3 december tot 3 december en in het laatste deel staan een zin:
"Als hij aan Toni dacht en dat deed hij elke dag drie vier keer, vooral als het donker begon te worden en de lichten van de neonreclames aangingen, verbeelde hij zich bijna uitsluitend haar gezicht zoals het op de foto stond die een straatfotograaf had gemaakt tussen de duiven op de Dam en die hij verbrand had twee jaar geleden."
Dat houdt in dat hij de foto aan het eind van de relatie had verbrand, 2 jaar voordat Karel kwam.

Thematiek:

Het thema van het verhaal in ongelijke liefde door verschil in karakter en sociale postitie. Het boek wordt op de titelpagina aangeduid als een romance. Dit is bedoeld als een liefdesrelatie die eigenlijk helemaal niet goed verloopt en uiteindelijk eindigt op niks. Doordat Toni en Pierre niet met, maar ook niet zonder ekjaar kunnen leven zit hun ralatie vol complecaties en strandt deze uiteindelijk ook. Het thema is in het kort gezien dus liefde. Maar het Thema is eigenlijk ook kanker, omdat Toni daar uiteindelijk aan sterft en de liefdes relatie dan helemaal stopt! Liefde en haat maken een relatie vaak moeilijk. Toni gebruikt allerlei middelen om de werkelijkheid niet onder ogen te komen, drugs en drank. Pierre houdt meer van Toni dan Toni van hem, dat maakt de liefde extra moeilijk. Pierre haat Toni soms omdat ze cadeautjes wil ne de seks.

De diepere laag van het verhaal is dat de schrijver de mensen in die tijd wilde shockeren en ook waarschuwen voor de maatscgappij die staat uit materialisme en alleen gericht is op geld en seks. De maatschappij zag er in die tijd best anders uit en ik verbaas me er over dat het in zo korte tijd kan veranderen en misschien heeft de schrijver gelijk gehad ook, want ik denk dat het in deze maatschappij erg veel draait om geld en seks (kijk maar naar de reclames!)

De Opbouw:

Het verhaal is opgebouwd uit zes hoofdstukken. Met de hoofdstukken'Winter', 'Lente', 'Zomer', 'Herfst' en 'Winter' is het jaar rond. Met het laatste hoofdstuk 'Kaa', dat duidl op de benaming die mensen vaak geven aan de ziekte kanker, sluit het boek af met een beschrijving van de gebeurtenissen rond de dood van Toni. Het verhaal is vooral opgebouwd uit gesprekken tussen Toni en Pierre. De spanning ontstaat door voorruitverwijzingen naar de dood van Toni (je weet dat ze dood gaat, maar niet wanneer) en door het feit dat je nieuwsgierig bent naar de afloop dan wel voortzetting van de relatie tussen Toni en Pierre. Het is een raar moment wanneer Pierre opnieuw naar Toni gaat wanneer ze kanker heeft en op een oude boot woont, en hij een pepiertje van haar krijgt (via Karel) waarop al haar minaars staan. Alleen Pierre is met hoofdletters geschreven en er staat een hartje naast. Pierre zou het briefje het liefste verscheuren, maar stopt het in zijn zak.

Titelverklaring:

De titel van het boek slaat vooral op dat Toni een kreeft als sterrenbeeld is. Ze zegt dat veel van haar karaktereigenschappen de schuld van haar sterrenbeeld de kreeft is. Ook horoscopen zijn belangrijk voor haar:
"Dat komt omdat ik een Kreeft ben, Kreeften zijn zo, verleden-zoek" (blz. 38)
"Ik weet niet wat ik zei, maar wel wat ik je nu zeg, deze super Kreeft, want Kreeft ascendant Kreeft, Antonia-Petronella-Katerina houdt van jou." (blz. 235)
Het tweede waar de titel van het boek op slaat is dat de kreeft het symbool is voor kanker. Omdat het Latijnse cancar zowel "kreeft"als "kwaadaardige woekering" betekend. Dit slaat natuurlijk op het fijt dat in hetzelfde jaar als Toni en Pierre elkaar ontmoeten Toni kanker krijgt en er aan het einde van het boek aan overlijdt.

Mottoverklaring:

Het motto van dit boek is een deel van een gedicht van de Fransman Apollinaire:

'Incertitude, o mes delices,
vous et moi nous nous en allons
comme s'en vont les ecresvisses
a reculons, a reculons.'

Dit gedicht gaat over onzekerheid em betekent ongeveer het volgende:

Onzekerheid, o mijn genot,
U en ik gaan wat dit betreft
net als de kreeften
achterwaarts, achterwaarts

Dit gedicht slaat op de relatie van Pierre en Toni, de relatie gaat steeds maar achteruit en ze groeien uit elkaar. Ook durven ze geen van beide hun echte gevoelens te tonen. Over het motto gaat uiteindelijk het hele boek.