Communicatie in de klas

Een klaslokaal is een unieke context voor communicatie omdat de leerkracht als enige verantwoordelijk is voor een goed verloop van het gesprek van begin tot einde. Voor kinderen is deze communicatie van groot belang omdat zij de mogelijkheid krijgen om één op één te praten met een volwassenen waar zij van kunnen leren. Communicatie in de klas is dan ook niet altijd zo gemakkelijk als wordt gedacht.

Schooltaal en thuistaal

Leerkrachten gaan er vaak vanuit dat de taal die in een klas gesproken wordt voor iedereen te begrijpen is. Hierdoor ontstaan grote misverstanden. Er moet bijvoorbeeld rekening worden gehouden met cultuurverschillen. Kinderen uit andere culturen hebben soms moeite met het begrijpen van de taal, maar ook hebben zij andere gewoonten en gebruiken. In sommige culturen is het bijvoorbeeld niet normaal om interactie met een volwassene te hebben. Deze kinderen zijn gewend om te zwijgen als een volwassene praat. Een leerkracht ziet dit als onbeleefd, vooral wanneer het kind de leerkracht ook niet aan wil kijken. Het kind doet dit echter uit respect.

Niet alleen bij kinderen uit andere culturen, maar ook bij Nederlandse kinderen kunnen er problemen in de klas ontstaan. Op school wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde schooltaal. Dit is de taal die gebruikt wordt om ervoor te zorgen dat kinderen in een klas kunnen leren. De woorden die hierbij gebruikt worden, verschillen soms van de thuistaal van kinderen. Vooral kinderen met laagopgeleide ouders zullen soms woorden tegenkomen die ze helemaal niet kennen. Doordat de leerkracht ervan uitgaat dat hij begrepen wordt door alle kinderen, zorgt dit voor problemen. Wanneer leerlingen niet op de juiste manier communiceren, denken we al snel dat ze niet intelligent genoeg zijn. Daar hoeft het niks mee te maken te hebben, het kan ook liggen aan de communicatie die anders is dan van de leerlingen verwacht wordt.

Klassencommunicatie

Klassencommunicatie gaat niet alleen om de woordenschat van kinderen, maar ook om de manier van communiceren met elkaar. Aan klassencommunicatie zijn namelijk bepaalde regels verbonden. Zo is het in Nederland normaal om je vinger op te steken als je iets wilt zeggen. Voor sommige kinderen blijkt dit lastig te zijn, omdat ze het niet gewend zijn. Andere kinderen vinden het weer lastig om in het openbaar te spreken, omdat dit in hun cultuur niet normaal is. Daarom is het belangrijk dat de leerkracht niet iedereen zomaar een beurt geeft. Vaak is het zo dat deze kinderen het wel heel goed doen in een groepsproces, waarbij ze kunnen samenwerken.

Communicatie stimuleren

Een leerkracht kan wel een aantal dingen doen om goede communicatie in de klas te stimuleren. Dit kan bijvoorbeeld door het stellen van de juiste vragen. Het is belangrijk om zoveel mogelijk open vragen te stellen, omdat de leerling dan de kans krijgt om wat te vertellen. Bij gesloten vragen is een kort antwoord voldoende, waardoor er weinig kans is om de communicatievaardigheden te oefenen. Als een vraag de eerste keer niet helemaal duidelijk is voor een leerling, kan de vraag nog een tweede keer gesteld worden. Wanneer de vraag op een andere manier gesteld wordt, is het soms gemakkelijker te begrijpen voor de leerling. Natuurlijk is de vraag zelf ook van groot belang. Een goede vraag stimuleert, heeft een reden, een focus en daagt uit. Het is bovendien belangrijk om na het stellen van een vraag lang genoeg te wachten. Geef de leerling drie tot vijf seconden de tijd om na te denken over het antwoord.

Non-verbale communicatie

Naast verbale communicatie is ook non-verbale communicatie van groot belang. Het gaat hierbij om je houding, gezichtsuitdrukking en oogcontact. Wat je uitstraalt is nog belangrijker dan wat je daadwerkelijk zegt, houd hier dus rekening mee! Verder is het gebruik van de ruimte belangrijk. Er zijn vier soorten afstanden tussen mensen: intiem, persoonlijk, sociaal en openbaar. In een openbare ruimte wil je niet dat mensen te dicht bij je komen, terwijl mensen die je persoonlijk kent dit wel mogen. Houd dus rekening met de afstand tussen jou en de leerling. Hierbij zijn ook weer grote verschillen tussen landen en culturen. Binnen sommige culturen is het heel normaal om iemand aan te raken, binnen andere culturen kan dit absoluut niet.

Ken de culturen

Het belangrijkste bij klassencommunicatie is het kennen van de waarden en normen van de culturen binnen de klas. Wat zijn de overeenkomsten tussen deze culturen en waar zitten de verschillen? Waar moet rekening mee worden gehouden? Wanneer je dit van te voren weet, zal de communicatie een stuk soepeler verlopen.

Lees verder

• Cultuurverschillen in het onderwijs