Fictie-analyse: proza

Voor het goed begrijpen van literatuur is het noodzakelijk dat je op bepaalde dingen let. Ook bij het mondeling eindexamen is het nuttig als je weet waarover men je kan bevragen. Ficty analyse heet dit. Om ervoor te zorgen dat je goed bent voorbereid heb ik hier het één en ander over geschreven.

Personages:

• Hoofdpersoon (karakter)
• Bijfiguur (helper of tegenstander) (type)

Je moet je altijd afvragen waarom een persoon iets al of niet doet in een verhaal. Wat zijn de normen en waarden van de hoofdpersonen. Je leert de hoofdpersoon van een boek vaak kennen omdat je leest, wat ze doen, wat ze denken, wat anderen over hen denken. Omdat je zoveel over hen te weten komt, ga je je soms met een hoofdpersoon identificeren. Het meeleven met de hoofdpersonen noemen we identificatie. Bijfiguren leer je vaak niet zo goed kennen. Je moet aangeven wat de relatie is tussen de personages. Personen in een verhaal veranderen vaak (innerlijk/karakter), je moet de situatie aan het begin van het verhaal dus vergelijken met later. Je moet personages dus goed kunnen beschrijven.

Structuur:

• Algemene verhaal structuur: beginsituatie ---- ontstaan van het probleem (= motorisch moment) ---- verslechtering van de situatie ---- dieptepunt ---- langzame verbetering ---- afronding of ontknoping.
• Soms meerdere verhaallijnen, deze zorgen voor afwisseling en spanning. Overgang van de éne naar de andere verhaallijn = cliffhanger.
• 1 hoofdpersoon = 1 verhaallijn / meerdere hfdpers. = meerdere verhaallijnen / 1 hoofdpersoon + 1 belangrijke bijpersoon = hoofdlijn en zijlijn.

Opbouw:

• Opbouw logisch chronologisch (achtereen volgens zoals in de werkelijkheid)
• Opbouw niet-chronologisch (je begint midden in een verhaal en door herinneringen en terugblikken kom je steeds meer te weten)

Tijd:

• In welke historische tijd speelt het verhaal zich af ? (WO 2 of Middeleeuwen of zo)
• Hoeveel tijd verloopt er in het verhaal? (ongeveer 1 jaar)= vertelde tijd.
• Hoeveel tijd nodig om het verhaal te vertellen (hoeveel blz.) = vertel tijd.
• Wordt er met de tijd gemanipuleerd? Verteltempo?
• Terugblik of flashback = verhaal wordt onderbroken en je leest iets over vroeger.
• vooruit en terug verwijzing = in een paar woorden of zinnen lees je iets over vroeger of de toekomst (gebeurtenissen worden niet onderbroken)
• tijdsprong = in het verhaal wordt een stuk overgeslagen
• tijdverdichting = in een paar woorden wordt een groot stuk tijd samengevat ( er gingen 5 jaar voorbij)
• versnelling / vertraging = in de ene alinea wordt een hele tijd kort beschreven in de andere alinea wordt er juist heel nauwkeurig beschreven wat er gebeurt.
• Aanééngesloten verhaal = weinig tijdsprongen
• Fragmentarisch verhaal = veel tijdsprongen

Vertelsituatie / vertelperspectief:

• Ik-perspectief. Je ziet alles door de ogen van de ik-persoon. Het is geschreven in de IK vorm.
• Alwetend perspectief. Er is een soort verteller die alles weet van alle personen. Dit is zelf geen personage in het verhaal. Bij dit soort verhalen weet je dus veel van verschillende personages. Het wordt geschreven in de HIJ / ZIJ vorm.
• Personaal perspectief. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van 1 persoon, net als bij de ik situatie, maar het is geschreven in de HIJ / ZIJ vorm. Het lijkt net of het verhaal zichzelf verteld en er geen verteller is.

Thema/Motieven:

Het eigenlijke onderwerp van het verhaal noemt men het thema. Dit is vaak in één zin of woord te benoemen. Soms hangt het een beetje af van de interpretatie van de lezer. Hoe kijk je naar een verhaal, hoe interpreteer je het. Als je maar goede argumenten kunt aandragen voor je interpretatie is het vaak goed. Situaties, gebeurtenissen, andere verhaalelementen of gedachten die steeds terugkeren in een verhaal noemen we motieven. Je kunt het ook vertalen als deelonderwerpen. De verschillende motieven vormen samen het thema.

Ruimte:

Ruimtebeschrijvingen hebben verschillende functies:

• Waar speelt het verhaal zich af? Het maakt het verhaal concreet, je kunt je een voorstelling maken van de ruimte.
• Welke sfeer roept de ruimte op? (open haard = gezellig) (kasteel kerker = griezelig)
• Symbolische betekenis (eenzaamheid dan een besloten ruimte)
• Is er verband tussen ruimte en thema? (voetbalvandalisme = stadion)
• Is er verband tussen ruimte en opbouw van een verhaal? ( zoektocht = steeds nieuwe ruimtes)
• Is er verband tussen ruimte en historische tijd? (riddertijd = kastelen)

Als je bij het maken van een boekverslag deze analyse goed doorloopt ben je goed voorbereid op je eindexamen!