Het perfectum (v.t.t.): regels en uitleg

In dit artikel wordt beschreven hoe het voltooid deelwoord van regelmatige werkwoorden tot stand komt. De plaats van het voltooid deelwoord in de zin, en het gebruik van de hulpwerkwoorden 'hebben' en 'zijn' wordt toegelicht. Ook wordt de regel van 't kofschip, waarmee bepaald wordt of het woord eindigt op een -d of een -t, uitgelegd.

Perfectum (voltooid tegenwoordige tijd)

Het perfectum bestaat altijd uit een hulpwerkwoord (hebben of zijn) plus een voltooid deelwoord (participium).

Hulpwerkwoord

Het hulpwerkwoord is het werkwoord dat vervoegd wordt (de persoonsvorm). Bij het perfectum is dit altijd een vorm van hebben of zijn. Dit werkwoord wordt vervoegd volgens de regels van de onvoltooid tegenwoordige tijd.

Voltooid deelwoord (participium)

Het voltooid deelwoord van een werkwoord verandert nooit. Meestal is het een woord dat begint met ge-, maar er zijn ook veel onregelmatige werkwoorden waarbij het voltooid deelwoord begint met bijvoorbeeld ver- of be-.
Het voltooid deelwoord staat altijd zo ver mogelijk achter in de zin.

Voorbeelden:
  • Ik heb hem gisteren nog gezien.
  • Vanmorgen heeft het behoorlijk gesneeuwd.
  • Vorig jaar zijn we met de hele familie naar Frankrijk geweest.
  • Ik ben om twaalf uur in slaap gevallen.

Veel werkwoorden hebben een onregelmatig voltooid deelwoord. De enige manier om deze goed toe te kunnen passen is om ze uit het hoofd te leren. De regelmatige voltooide deelwoorden worden op een vaste manier vervoegd.

De stam

Eerst moet bepaald worden wat de stam van het werkwoord is. De stam wordt ook de ‘ik-vorm’ genoemd, omdat hij gelijk is aan de vorm van het werkwoord dat in de presens (o.t.t.) wordt gebruikt bij de persoon ‘ik’.
De stam van regelmatige werkwoorden is in principe de infinitief min -en. In veel gevallen moet de spelling aangepast worden om de correcte uitspraak te behouden, of om aan bepaalde spellingregels te voldoen (voor een uitgebreide uitleg over spelling en uitspraak, zie spelling).

infinitiefstamspellingsregel
werken werk
springenspring
lopenloopDe letter o verdubbelt hier om de uitspraak te behouden
gevengeefDe e verdubbelt voor de uitspraak. Een v aan het eind van een lettergreep verandert in een f
blazenblaasDe a verdubbelt voor de uitspraak. Een z aan het eind van een lettergreep verandert in een f
zettenzetEr kan nooit een dubbele medeklinker aan het eind van een lettergreep staan, dus de t verenkelt

't Kofschip

Nu moet er gekeken worden of de laatste letter van de stam in ‘t kofschip zit (Dit geldt alleen voor medeklinkers:-t,-k,-f,-s,-ch,-p.).
  • Als de laatste letter van de stam in ’t kofschip zit, eindigt het voltooid deelwoord op een -t
  • Als de laatste letter van de stam niet in ’t kofschip zit, eindigt het voltooid deelwoord op een -d

In de volgende tabel ziet u hoe het regelmatige voltooid deelwoord wordt gevormd.

laatste letter stam wel in ’t kofschip:
ge- + stam + -t
werkwoord (infinitief)werkenbluffenmissenpochenkapen
stamwerkblufmispochkaap
voltooid deelwoordgewerktgebluftgemistgepochtgekaapt
laatste letter stam niet in ’t kofschip:
ge- + stam + -d
werkwoord (infinitief)trouwenhalendammenstarenrijmen
stamtrouwhaaldamstaarrijm
voltooid deelwoordgetrouwdgehaaldgedamdgestaardgerijmd

Uitzonderingen

Bij werkwoorden waarvan de stam eindigt op een -d of een -t, komt er geen extra -d of -t achter het voltooid deelwoord (omdat je nooit een dubbele medeklinker kan hebben aan het eind van een lettergreep).
  • Wedden - wed - gewed
  • Praten - praat - gepraat

Bij werkwoorden met een -v- of een -z- voor de uitgang -en moet er naar de oorspronkelijke letter in het werkwoord gekeken worden (de -v- of de -z-) en niet naar de laatste letter van de stam (de -f of de -s).

vergelijk: vergelijk:
werkwoord (infinitief)stavenbluffen hozeneisen
stamstaafbluf hooseis
voltooid deelwoordgestaafd gebluft gehoosd geëist
© 2008 - 2024 Doeldertje, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De werkwoordspellingDe werkwoordspellingNederlands is voor vele mensen een moeilijke taal. Zelfs wij, de Nederlanders zelf, maken regelmatig dezelfde soort taal…
Foutloos schrijven: WerkwoordenFoutloos schrijven: WerkwoordenHet is lang niet gemakkelijk om dingen foutloos op te schrijven. Zelfs de beste tekstschrijvers gaan nog wel eens de mis…
Spelling, wanneer een d, t of dt?Veel mensen hebben moeite met de spelling van de Nederlandse taal. Wat voor de meeste problemen zorgt is de vervoeging v…
Duitse grammatica: zwakke werkwoord - kenmerken & vervoegingDuitse grammatica: zwakke werkwoord - kenmerken & vervoegingIn dit deel van deze special over Duitse grammatica wordt uitgebreid stilgestaan bij de basisregels voor de vervoeging v…

Het belang van voor- en vroegschoolse educatieHet belang van voor- en vroegschoolse educatieIn situaties waar kinderen een verhoogd risico op een taalachterstand lopen, kunnen programma's voor voor- en vroegschoo…
Regelmatige werkwoorden vervoegen in de o.v.tIn de Nederlandse taal worden werkwoorden in het imperfectum (onvoltooid verleden tijd) vervoegd op een vaste manier. In…
Doeldertje (40 artikelen)
Laatste update: 06-12-2008
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.