Teksten schrijven: rekening houden met de lezers

Teksten schrijven: rekening houden met de lezers Een tekst is pas een tekst als hij gelezen wordt. Lezers hebben wensen die vervuld moeten worden. Enkele belangrijke wensen van lezers worden genoemd. Een goede tekstschrijver zal proberen te voldoen aan de wensen van de lezers. Het zijn immers zijn gasten. Hij moet zich als een goede gastheer gedragen. Wie ook een goede gastheer wil worden, zet met het lezen van deze tekst ongetwijfeld een stap in de goede richting.

Lezers zijn uw gasten

Een schrijver mag niet tevreden zijn als hij zijn gedachten enigszins ordelijk (gestructureerd) op papier heeft gezet. Een tekst is immers pas een tekst als hij gelezen wordt. De lezer mag tijdens het schrijven van een tekst niet uit het oog worden verloren, want alleen dan zal de tekst ook daadwerkelijk (in zijn geheel) gelezen worden. Hij zal zich dus moeten afvragen wat zijn lezer wil. Wat wilt u? De schrijver van deze tekst denkt dat u:
  • Met respect behandeld wilt worden
  • Snel wilt weten wat deze tekst u te bieden heeft
  • Met weinig inspanning wilt begrijpen wat er bedoeld wordt

Uiteraard is dit geen complete lijst. U heeft waarschijnlijk nog meer wensen. Het zijn in ieder geval wel drie belangrijke wensen (de wensen van veel lezers). Een tekstschrijver is op de goede weg als hij die drie wensen weet te vervullen. De drie door mij genoemde wensen van (hoogstwaarschijnlijk veel) lezers, maken hopelijk duidelijk dat een tekstschrijver voortdurend rekening moet houden met zijn (toekomstige) lezers. De lezers zijn zijn gasten. Hij moet zich beschouwen als hun gastheer. Hoe kan hij een goed gastheer zijn? Door eenvoudigweg de wensen van zijn (toekomstige) lezers zo goed mogelijk te vervullen.

De lezer met respect behandelen

Het taalgebruik van tekstschrijvers getuigt niet altijd van voldoende respect voor de lezer. Neem de volgende voor studenten bestemde tekst van de Centrale Directie Studiefinanciering uit 1987:

'De nieuwe klantenbenadering kan alleen maar slagen als wij een goed contact met elkaar houden. Daarom bieden wij u deze opbergmap aan (...) De map is, zoals gezegd, een opbergmap. We raden u daarom dan ook ten zeerste aan alle spullen die op uw toelage betrekking hebben, zoals onze correspondentie met u, in deze map te bewaren.'

De studenten worden niet op een volwassen manier toegesproken (de tekstschrijver is bij wijze van spreken op zijn hurken gaan zitten). Ze voelen zich daarom niet met respect behandeld. Deze mededeling kan ook respectvol worden geformuleerd:

We bieden u een opbergmap aan opdat u alle correspondentie over uw toelage overzichtelijk kunt bewaren.

Duidelijk maken wat de tekst te bieden heeft

Een lezer haakt af als niet duidelijk wordt wat de tekst hem te bieden heeft. De schrijver van de volgende tekst heeft wel aandacht besteed aan zijn taalgebruik, zinsbouw en formulering, maar het is volstrekt onduidelijk wat hij de lezer te bieden heeft. De schrijver heeft tijdens het schrijven van de tekst klaarblijkelijk niet gedacht aan zijn toekomstige lezers:

Het is verre van dat zich aan de waarnemer van het wereldgebeuren een beeld van rust en stabiliteit voordoet. Als een van de hoofdtrekken van de internationale situatie, en misschien wel de meest typerende, moet daarentegen juist het optreden van de de nieuwe, dynamische ontwikkelingen worden aangemerkt, waarvan zich over het geheel nog moeilijk laat voorspellen tot welk meer duurzame en substantiële wijzigingen in de internationale verhoudingen zij op den duur zullen leiden.

Lezers weten volstrekt niet wat deze tekst te bieden heeft. Wat is het onderwerp? Lezers die niet weten wat een tekst te bieden heeft haken snel af. Verder lezen heeft immers geen zin. Gelukkig kan het ook anders. De schrijver van de volgende tekst maakt wel direct duidelijk wat het onderwerp van zijn tekst is:

In deze scriptie wil ik nagaan waarom asielzoekers uit Somalië voor Nederland kiezen. Om deze vraag te kunnen beantwoorden heb ik aan 9 Somaliërs die in 1992 en 1993 asiel hebben aangevraagd een enquête voorgelegd. De verantwoording van deze enquête vindt u in hoofdstuk 2, een samenvatting van de resultaten volgt in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 bespreek ik een aantal aspecten van de reputatie die Nederland op asielgebied blijkt te hebben. Tot slot komen in hoofdstuk 5 de conclusies en aanbevelingen aan de orde.

Het is de lezer van deze tekst direct duidelijk wat deze tekst hem te bieden heeft. Hij weet wat het onderwerp is, en welke aspecten van het onderwerp aan bod komen. Hij kan dus direct bepalen of het zin heeft om verder te lezen (afhankelijk van zijn interesse).

Met weinig inspanning begrijpen wat er bedoeld wordt

Een goede tekstschrijver maakt het zijn lezers niet onnodig moeilijk. Helaas wordt deze regel niet zelden overtreden. Een tekst kan:
  • Moeilijk zijn geschreven
  • Vaag geformuleerd zijn
  • Omslachtig geformuleerd zijn
  • Te saai zijn
  • Onverzorgd zijn

Ook nu zal een tekstschrijver zich als een goede gastheer moeten gedragen. Hij moet vermijden dat het de lezer veel inspanning kost om te begrijpen wat er staat. Hij zal geen moeilijk te lezen teksten moeten schrijven. Dat betekent niet dat hij nooit moeilijke woorden mag gebruiken, altijd bondig moet formuleren, altijd exact moet formuleren en uitsluitend boeiende teksten mag schrijven. Schrijfadviezen zijn richtlijnen, geen wetten. Met beleid toegepast zijn de richtlijnen een goed hulpmiddel voor schrijvers.

Niet iedereen kan zo bondig formuleren als Willem Elsschot in zijn verhaal De ontgoocheling:

De Keizer was sigarenfabrikant. Veel geld verdiende hij niet want hij werkte slechts met enkele mensen, had te weinig kapitaal en maakte geen reclame, zodat hij niet vooruitkwam in de wereld.

Gelukkig kan ook niet iedereen zo vaag schrijven als de schrijver van de volgende tekst:

Ik ben mij ervan bewust dat het aanvaarden van congesties casu quo lage afwikkelingen op rijkswegen een aantal nadelen heeft. Teneinde deze nadelen zo veel mogelijk te beperken zullen lage afwikkelingsniveaus dan ook slechts tot op zekere hoogte worden aanvaard en zal de ontwikkeling nauwlettend worden gevolgd.

Deze tekst, over fileleed, kan met veel moeite worden herschreven. Een tekstschrijver kan zich echter beter die moeite besparen, en op de deleteknop van zijn laptop duwen.

Denken aan uw lezers

Een tekstschrijver wil dat zijn tekst gelezen wordt. Het is daarom noodzakelijk om zich een beeld te vormen van de (beoogde) lezers. Tekstschrijvers moeten voortdurend rekening houden met de wensen van hun lezers. Dan worden hun teksten ook daadwerkelijk gelezen. Lezers haken dan niet voortijdig af. Wie uitgebreid geïnformeerd wil worden over helder en pakkend schrijven vindt in de boekhandel of bibliotheek ongetwijfeld voldoende informatie. De tekstfragmenten in deze tekst zijn slechts bedoeld ter illustratie van mijn stelling dat de tekstschrijver al zijn teksten moet schrijven met in zijn achterhoofd de vraag of hij de lezer daarmee een dienst bewijst. Dat geldt uiteraard ook voor deze tekst.

Lees verder

© 2015 - 2024 Pmpaul, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Mengvormen van tekstsoortenMengvormen van tekstsoortenHet is niet altijd even eenvoudig om de tekstsoort van een tekst te bepalen. Vaak is er geen sprake van een uiteenzettin…
Hoe schrijf ik een goede tekst of artikel?Hoe schrijf ik een goede tekst of artikel?Een goede tekst schrijven is best moeilijk. Een goed geschreven tekst bestaat altijd uit drie delen: een inleiding, midd…
Hoe schrijf je een goede flaptekst?Hoe schrijf je een goede flaptekst?De flaptekst is de tekst die op de achterkant van het boek komt te staan. De lezer moet geprikkeld worden door deze teks…
Teksten schrijven voor websitesTeksten schrijven voor websitesUit onderzoek blijkt dat slechts 16 procent van de website bezoekers de gehele tekst op een site/pagina leest. 84 procen…

Teksten schrijven: een voorlichtend artikelTeksten schrijven: een voorlichtend artikelOok u kunt tijdens uw studie of daarna te maken krijgen met het schrijven van een voorlichtend artikel. Als schrijver va…
Leren schrijven op de basisschoolLeren schrijven op de basisschoolAlhoewel kinderen steeds meer digitaal werken, zullen kinderen toch moeten leren schrijven. Ondanks alles is het toch ha…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Onderwijsgek, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Spek, Erik van der (1994) Helder en pakkend schrijven Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht ISBN 90-274-3374-7
  • Renkema, Jan (1989) Schrijfwijzer Sdu Uitgeverij 's-Gravenhage ISBN 90-12-06313-2
Pmpaul (197 artikelen)
Laatste update: 21-11-2020
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.