Het broeikaseffect

Het broeikaseffect is een hot topic en er moeten dringend maatregelen getroffen worden om het tegen te gaan.

Het broeikaseffect

Wat is het broeikaseffect?

Het broeikaseffect werd in de loop van de 19e eeuw ontdekt door de gecombineerde observaties van drie wetenschappers. De Franse Joseph Fourier kwam in 1827 met het idee op de proppen dat temperatuur alleen verklaard kon worden door onzichtbare warmtestraling. John Tyndall, een Engelsman, ontdekte in 1861 dat waterdamp en gassen als kooldioxide warmtestraling opnamen. Hij dacht dat variaties in deze gassen klimaatveranderingen konden verklaren. De Zweed Svante Arrhenius publiceerde in 1896 dat temperatuurveranderingen zich voordeden door variaties in hoeveelheid kooldioxide. Een verdubbeling van de hoeveelheid leidde volgens hem tot een opwarming van 4°C tot 6°C. Arrhenius is dan ook degene die beschouwd wordt als ontdekker van de opwarming van de aarde.

In het algemeen is het broeikaseffect dus een globaal effect dat ontstaat door de aanwezigheid van broeikasgassen in de atmosfeer. Deze broeikasgassen zorgen ervooror dat de temperatuur van het aardoppervlak hoger ligt dan verwacht wordt aan de hand van insolatie en de interne aardwarmte. Zonder het broeikaseffect zou de temperatuur op aarde, volgens theoretische modellen, gemiddeld -18°C zijn, en momenteel is zij 15°C. Het broeikaseffect is vernoemd naar een broeikas waarbij een glazen of plastic overdekking de uitstraling van de warmte tegenhoudt en zo de temperatuur binnen de broeikas laat oplopen.

Broeikasgassen

Broeikasgassen dragen bij tot de verhoging van de temperatuur. Monoatomische stoffen zoals argon (Ar) of diatomische stoffen zoals stikstof (N2), zuurstof (O2) of stikstofoxide (NO) geen broeikaseffect kunnen veroorzaken. Triatomische gassen zoals waterdamp (H2O), kooldioxide (CO2), distikstofoxide (N2O), stikstofdioxide (NO2) en ozon (O3) daarentegen doen dat wel. Gassen bestaande uit nog meer atomen zoals methaan (CH4), freon (CF2Cl2 , CFCL3) en zwavelhexafluoride (SF6) veroorzaken een des te sterker effect.

Het belangrijkste broeikasgas in de atmosfeer van de aarde is echter waterdamp. Door de temperatuurstijging die opgetreden is in de laatste honderd jaar neemt de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer toe en zo wordt het broeikaseffect extra versterkt.

Oorzaken van het broeikaseffect

Menselijke factoren

Energievoorziening
De voornaamste oorzaak van het ontstaan van het versterkte broeikaseffect is de voortdurend stijgende behoefte aan energie. Geïndustrialiseerde landen zijn verantwoordelijk voor meer dan 75% van het energieverbruik. Daar wordt dan weer 90% van geleverd door fossiele brandstoffen. Dit zijn brandstoffen van organische oorsprong: aardolie, aardgas, turf, steenkool en bruinkool. Zij zijn grotendeels opgebouwd uit atomen van de elementen koolstof en waterstof (koolwaterstoffen). Industriële productieprocessen en verwarming van huizen en gebouwen zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de steeds toenemende uitstoot van broeikasgassen.

Het verkeer
Files zijn een ernstig probleem die meer en meer zorgen voor de uitstoot van broeikasgassen. Want hoe langer je op de baan bent hoe meer uitlaatgassen je uitstoot met je auto. Deze uitlaatgassen zijn de volgende: koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide. Bij zonneschijn vormt een mengeling van de genoemde stoffen ozon. De hoeveelheid ozon aan de grond stijgt waardoor de temperatuur met enige graden zal stijgen in de onderste luchtlagen.

De ontbossing
Bosbranden zorgen in tropische regenwouden voor een uitstoot van miljoenen tonnen CO2. De verdwenen bomen zorgen eveneens voor stijging van het broeikaseffect want zij zijn de grootste gebruikers van CO2. Ze nemen CO2 op en zetten het om in zuurstof. Bij verdere ontbossing zal de aarde te kampen krijgen met een enorm probleem. De CO2 zal niet meer omgezet worden naar zuurstof waardoor het broeikaseffect extra versterkt zal worden.

Natuurlijke factor: Koolstofdioxide

Mensen en dieren stoten, wanneer ze uitademen, koolstofdioxide (CO2) uit. Deze wordt dan door planten opgenomen en door fotosynthese omgezet in zuurstof (O2). In principe is er sprake van een koolstofdioxdekringloop, waarbij het gehalte in de dampkring constant blijft.

Gevolgen van het broeikaseffect

Temperatuurstijging

Men denkt dat in de komende eeuw de gemiddelde temperatuur op aarde zal stijgen met 1.4°C tot 5.8°C. Deze stijging kan ernstige gevolgen hebben voor de mens.

Stijgen van de zeespiegel

De zeespiegel is reeds gestegen. Dit is vooral te merken aan het feit dat bij vloed het zeewater steeds verder het strand op komt. Volgens wetenschappers is dit deels te wijten aan het smelten van gletsjers en poolijs. In de Alpen is het duidelijk te zien dat de gletsjers smelten. Dit smeltwater gaat via rivieren naar zee. Ook stijgt het water omdat door de temperatuurstijging het water ook opwarmt. Water zet uit bij hitte en neemt dus meer plaats in. Zo worden de oceanen groter en stijgt de zeespiegel. De komende eeuw kunnen de oceanen wel tot 90 centimeter stijgen door deze temperatuurstijging. Zo kan het zoute zeewater op plekken komen waar het schade kan aanrichten aan planten en dieren. Het hoge water kan ook stukken van de kust wegslaan, waardoor de kust kwetsbaarder wordt voor overstromingen. Het landinwaarts binnendringen van zout water kan ook problemen geven voor het drinkwater in kustgebieden.

Gezondheid

Deze klimaatverandering kan ook invloed hebben op onze gezondheid. Op plaatsen waar het nu reeds erg heet is, kan de temperatuur zo hard stijgen dat mensen er ziek van kunnen worden. Ziektes die typisch zijn voor tropische gebieden, zoals malaria, kunnen zich gaan voordoen in de ‘koudere’ gebieden wat ernstige gevolgen kan hebben.

Voedselwinning

Gewassen zullen op andere plaatsen geteeld moeten worden omdat deze afhankelijk zijn van de temperatuur. Dit kan natuurlijk ook positieve gevolgen hebben. Zo kunnen er in koude streken meer groente en fruit gekweekt worden en is het er aangenamer leven. In de nu al zeer warme streken wordt het echter nog warmer wat zorgt voor grote droogtes. De armere landen komen hierdoor in de problemen omdat zij door het watertekort geen gewassen meer kunnen groeien en dus in geldnood geraken.

Natuur

Als het klimaat warmer zal worden zal ook de natuur veranderingen ondergaan. Zo kunnen er meer bosbranden ontstaan die op hun beurt weer bijdragen aan het broeikaseffect door de uitstoot van CO2 en het verdwijnen van de luchtzuiverende bomen. Het zeewater zal te warm worden voor bepaalde koralen en deze zullen dus uitsterven. Woestijnen zullen groter worden en gletsjers smelten weg. De grote diversiteit aan planten en dieren zal verloren gaan omdat planten en dieren die in een gematigd klimaat leven zullen te kampen krijgen met de hitte.

Mogelijke oplossingen voor het broeikaseffect

Het verdrag van Kyoto

Overheden onderhandelen al jaren met elkaar over de aanpak van het broeikaseffect, wie wat er aan moet doen en voor welke streefdatum dit moet gebeuren.

In 1992 hield men de eerste internationale milieutop: United Nations Conference on Environment and Development (Unced). Daar werd het United Nations Framework Convention on Climate Change ofte het VN klimaatverdrag ondertekend. Dit verdrag had als doel een stabielere concentratie aan broeikasgassen in de atmosfeer te creëren op het niveau dat er geen sprake meer zal zijn van klimaatsveranderingen als gevolg van menselijk handelen.

184 landen hebben dit verdrag reeds ondertekend. Tegen 2000 moest de uitstoot van broeikasgassen beperkt worden tot het niveau van 1990.

Van 1 tot 10 december 1997 vond in Kyoto in Japan de internationale VN klimaatconferentie plaats, waaraan meer dan 160 landen deelnamen, waaronder België. Het doel van deze conferentie was het maken van bindende afspraken over het beperken van de totale uitstoot aan broeikasgassen. Na erg moeizame onderhandelingen kon dan toch uiteindelijk een compromis gesloten worden, het Kyoto Protocol. Dit protocol dwingt de geïndustrialiseerde landen de totale uitstoot aan verschillende broeikasgassen terug te dringen. Gemiddeld over de periode 2008-2012 moet de totale uitstoot 5% lager liggen dan de niveaus uit de jaren negentig. De percentages voor vermindering verschillen van land tot land. Japan, de Verenigde Staten en de Europese Unie zullen 6, 7 en 8% minder uitstoten en de meeste landen van het voormalige Oostblok en Australië 8%. Er zijn enkele uitzonderingen gemaakt voor Rusland, Oekraïne en Nieuw-Zeeland die hun uitstoot niet hoeven te verminderen.

Buiten het verminderen van uitlaatgassen, groene stroom gebruiken en dergelijke biedt het Kyoto Protocol nog meer mogelijkheden:

Via het buitenland
Naast het verminderen van broeikasgasuitstoot in eigen land biedt het Kyoto Protocol aan landen ook de vrijheid om op indirecte manieren aan hun verplichtingen te voldoen. Zo mogen landen bijvoorbeeld projecten in ontwikkelingslanden of in Oost-Europa financieren die daar de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Deze vermindering mogen ze dan vervolgens aftrekken van hun eigen verplichtingen. Landen die meer aan broeikasgassen gereduceerd hebben dan ze verplicht zijn kunnen ook hun ‘overschot’ verkopen aan landen die niet genoeg gereduceerd hebben.

Via bossen
Het Kyoto Protocol staat ook toe dat een land zijn bossen meetelt als maatregel tegen CO2-lozing. Zoals eerder gezien, zijn bossen erg belangrijk voor het omzetten van CO2 in zuurstof.

Het Verdrag van Kyoto treedt in werking als de parlementen van 55 landen het hebben ondertekend. Ondertussen is het verdrag ondertekend door bijna 100 landen. Zo zie je dus dat er veel voorstanders zijn van het verdrag die het goed voorhebben met het milieu.

De Europese Unie, toen nog bestaande uit 15 landen, tekende het Verdrag begin 2002. De Verenigde Staten echter ondertekenden het Verdrag niet. De president van de Verenigde Staten, George W. Bush, vreesde namelijk voor schade aan de Amerikaanse economie. Hoewel de president er niet akkoord mee ging, proberen toch verscheidene staten in de Verenigde Staten, waaronder Californië, wel iets doen om hun uitstoot te verminderen.

Rusland, dat oorspronkelijk erg pro het Verdrag was, twijfelde geruime tijd over de bekrachtiging van het Verdrag. Op 30 september 2004 werd een voorstel naar de Doema ( het Russische parlement) gestuurd. De Europese Unie beloofde aan Rusland het te laten toetreden in de Wereldhandelsorganisatie. Op 23 oktober 2004 ondertekende Rusland dan toch ook het Verdrag. Hiermee ondertekende een meerderheid van landen het Verdrag en treedt het wereldwijd in werking, 7 jaar na de overeenkomst in Kyoto.

Op 16 februari 2005 (90 dagen na de ondertekening door Rusland) is het Kyoto Protocol officieel in werking getreden. Op de dag van de inwerkingtreding zijn wetenschappers echt al van mening dat hun doelstellingen en pogingen om het broeikaseffect te verminderen onvoldoende zijn. Er wordt dan ook gesproken over het Post-Kyoto-Protocol.

Australië, onder de regering van John Howard, ondertekende oorspronkelijk, in de navolging van de Verenigde Staten, het Verdrag niet. Maar in november 2007 werd Kevin Rudd tot premier verkozen en deze besloot het protocol te tekenen, zoals hij beloofd had tijdens zijn campagne.
© 2010 - 2024 Loen, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Ozon en ozonlaag, wat is het verschil?Iedereen heeft al wel eens gehoord van ozon en ozonlaag. Maar wat is nu juist het verschil en wat zijn de gevolgen ervan…
De invloed van ozon op plantenDe invloed van ozon op plantenBij een groot deel van de mensen is het bekend dat wij op aarde last hebben van een verhoogde ozonconcentratie. Er wordt…
De zomer en verhoogde ozonconcentratiesAls de temperaturen beginnen te stijgen en de zon volop aanwezig is, kan dit gepaard gaan met een verhoogde concentratie…
De opwarming van de aardemijn kijk opDe opwarming van de aardeKlimaatverkilling, zure regen, een gat in de ozonlaag dat almaar groeit. Ongeveer twintig jaar geleden waren dat 'hot it…

Kwalijke afvalstromenKwalijke afvalstromenHet is verontrustend dat er nog steeds afval verdwijnt naar ontwikkelingslanden. Het vormt een bedreiging voor mens, nat…
Het milieu helpen in en om huisHet broeikaseffect, iedereen heeft er waarschijnlijk wel eens over gehoord. Het broeikaseffect lijkt niet meer te stoppe…
Loen (29 artikelen)
Gepubliceerd: 22-03-2010
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Milieu
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.