Spot in de Nederlandse taal

In de Nederlandse taal wordt regelmatig gebruik gemaakt van verschillende vormen van spot. De meest gebruikte spot is in verschillende stijlfiguren onder te verdelen. De bekendste zijn ironie, sarcasme en cynisme, waarvan ironie een zwakke, vaak vriendelijke vorm van spot is, en cynisme wordt omschreven als gemeen en schaamteloos. Sarcasme zit hier tussenin. Andere bekende vormen zijn het hyperbool en understatement, of parabool. Deze worden vaak gebruikt binnen de ironie.

Hyperbool

Een hyperbool is een stijlfiguur waarin bewust en nadrukkelijk sterk wordt overdreven. Soms wordt een hyperbool gebruikt om iets extra sterk uit te drukken, maar vaak heeft het tot doel humor in het geschrevenen te brengen. Ook variatie in de schrijfstijl aanbrengen kan een reden zijn om een hyperbool te gebruiken. Voorbeelden van hyperbolen zijn:

• "Zeeën van tranen"
• "Sterven van de honger"
• "In een seconde terug zijn"

Understatement of parabool

Een parabool of understatement is het tegengestelde van een hyperbool. Iets groots of belangrijkst wordt afgeschilderd als iets kleins of onbelangrijks. Een parabool heeft vaak net als een hyperbool tot doel humor of spot in de tekst aan te brengen. Een voorbeeld van een understatement is:

• "De nieuwe treinlijn heeft wat centen gekost"

Ironie

Ironie is een spottende stijlfiguur. Het is een subtiele vorm, die niet altijd gemakkelijk te herkennen is. Het woord ironie komt uit van het Griekse ‘eirooneia’ wat ‘geveinsde onwetendheid’ betekent. Ironie kan op verschillende manieren gebruikt worden. De hyperbool en het understatement zijn daar twee van. Of er sprake is van ironie of niet, is vaak afhankelijk van de context. Voorbeelden van ironie zijn:

• “Dat heb je weer goed aangepakt”, nadat alles verkeerd is gegaan.
• “Wat een lekker ding”, wanneer dit absoluut niet het geval is.
• “Je bent weer mooi op tijd”, wanneer een persoon uren te laat is.

Sarcasme

Sarcasme is een stijlfiguur dat vaak wordt omschreven als ´bijtende spot´. Sarcasme lijkt sterk op ironie, alleen is het sterker en regelmatig gericht als aanval op een persoon. Sarcasme is een gemenere vorm van spot dan ironie, toch zijn ze vaak te verwarren. Voorbeelden van sarcasme zijn:

• “Je weer een drie voor het proefwerk, je hebt zeker hard geleerd”
• “Ben je er weer niet? Je toont weer belang voor het team.”

Cynisme

Cynisme wordt wel als de meest schaamteloze vorm van ironie omschreven. Bij cynisme worden de goede bedoelingen van anderen spottend opgevat. Het is een stijlfiguur, maar ook een houding, die voortkomt uit wantrouwen. Een voorbeeld van cynisme is:

• “Dacht je echt dat hij iets goeds kon doen?”