Duidelijk taalgebruik

Naast een goede structuur is het belangrijk om in een webtekst of artikel actieve en duidelijke taal te gebruiken. Door twaalf tips voor helder en actief taalgebruik toe te passen worden teksten gemakkelijker en boeiender om te lezen. Voorbeelden helpen je om de theorie direct in de praktijk te brengen.

Zinslengte

De lezer kan een tekst met korte zinnen sneller in zich opnemen. Een gemiddelde zinslengte van vijftien woorden is gemakkelijk te begrijpen. Dit betekent niet dat iedere zin precies vijftien woorden lang moet zijn. Een wisselende zinslengte leest prettiger, maakt de tekst levendiger. Bij welke lengte een zin onbegrijpelijk wordt, hangt onder andere ook af van het opleidingsniveau van de lezer. Niemand leest echter graag de ene moeilijk te begrijpen zin na de andere. Een zin met vier of meer korte zinnen, één hoofdzin en drie bijzinnen is te lang.

• heel gemakkelijk te begrijpen 1-13 woorden per zin
• gemakkelijk te begrijpen 14-19 woorden per zin
• begrijpelijk 20-25 woorden per zin
• moeilijk te begrijpen 26-34 woorden per zin
• heel moeilijk te begrijpen 35-100 woorden per zin

Voorbeelden lange zin

In dit eerste hoofdstuk worden de grondbeginselen uit de bodemkunde behandeld, niet alleen om praktische problemen op te kunnen lossen, maar evenzeer om communicatie over de bodem mogelijk te maken, die aan duidelijkheid niets te wensen overlaat.

Wanneer de drukveren van de koppelingsplaat gebroken zijn, wat tot een te hoge pedaalstand te herleiden is, dan kan bij voertuigen die voor augustus 1997 vervaardigd zijn, de aanwijzing vanaf punt 4 gevolgd worden, om de pedaalhoogte te verminderen.

Beter

In dit eerste hoofdstuk maakt u kennis met de grondbeginselen van de bodemkunde. Als u de grondbeginselen beheerst, kunt u praktische problemen oplossen. Daarnaast helpt het u om op vragen over de bodem een duidelijk antwoord te geven.

Als de drukveren van de koppelingsplaat gebroken zijn, komt dat door een te hoge pedaalstand. Bij voertuigen die voor augustus 1997 vervaardigd zijn, kan de pedaalstand verlaagd worden. Hiervoor staan aanwijzingen vanaf punt 4.

Moeilijke woorden en samengestelde woorden

In elk boek over taalgebruik staat dat u het gebruik van moeilijke woorden zoveel mogelijk moet beperken. De vraag is dan wat een moeilijk woord is. Hierbij kunt u zich het beste laten leiden door de doelgroep. Vraag u af of de lezer van uw artikel of tekst dit woord zelf actief gebruikt. Bij twijfel kunt u altijd het beste kiezen voor een makkelijker woord. Als er geen eenvoudiger woord bestaat, moet u de eerste keer dat u een moeilijk woord of vakterm gebruikt de betekenis geven.

Ook lange, uit verschillende woorden samengestelde, woorden zijn moeilijk leesbaar. Toch worden overal voortdurend nieuwe samengestelde woorden bedacht. Soms zijn deze samengestelde woorden zo ingeburgerd dat u ze wel moet gebruiken. Probeer echter geen nieuwe samengestelde woorden te creëren. In veel gevallen kunt u de samengestelde woorden splitsen.

Voorbeelden moeilijke en samengestelde woorden

• Randvoorwaardenscheppend
• Prijsfluctuaties
• Elimineren
• Milieuveranderingstechnieken
• Klanttevredenheidsonderzoek

Beter

• De gemeente schept goede randvoorwaarden
• Prijsschommelingen
• Uitschakelen
• Technieken om het milieu te veranderen
• Onderzoek naar de tevredenheid van onze klanten

Afkortingen

Afkortingen zijn vaak minder bekend dan u denkt. Bovendien lezen afkortingen niet prettig. Schrijf ze daarom altijd voluit. Dus dat wil zeggen in plaats van d.w.z. en bijvoorbeeld in plaats van bijv.. Bij zeer bekende en veel gebruikte afkortingen van bijvoorbeeld organisatienamen of vakuitdrukkingen is het een goede gewoonte om de eerste keer de naam of term voluit te schrijven en de afkorting tussen haakjes weer te geven.

Lijdende vorm - Bedrijvende vorm

Bij de lijdende vorm wordt geschreven over wat er met dingen gedaan wordt. Zoals u ziet is de lijdende vorm meestal herkenbaar aan het woord worden. De lijdende vorm maakt een tekst ingewikkelder, onduidelijker en vooral ook een stuk saaier. Schrijf dus zoveel mogelijk over mensen en wat ze doen in plaats van over dingen en wat er mee gedaan wordt. Dit kan door de bedrijvende vorm te kiezen.

Voorbeelden lijdende vorm

Het gebouw van de nieuwe thuiszorgorganisatie wordt morgen geopend.
Er wordt de laatste maanden veel geklaagd over de temperatuur in ons kantoor.

Beter

De voorzitter van het bestuur opent morgen het nieuwe gebouw van de thuiszorgorganisatie.
Veel medewerkers klagen de laatste maanden over de temperatuur in ons kantoor.

Naamwoordstijl

Bij de naamwoordstijl wordt een actief werkwoord als zelfstandig naamwoord gebruikt. Nietszeggende werkwoorden zoals, plaatsvinden, uitvoeren en gebeuren vervangen dan actieve werkwoorden. Deze stijl maakt een tekst statisch in plaats van actief. Vergelijk Caesars bekende uitspraak ‘ik kwam, ik zag en overwon’ maar eens met de uitdrukking van een bureaucraat over deze gebeurtenis: ‘Na aankomst en opname van de stand van zake was Caesar in staat de overwinning te behalen.’

Voorbeeld naamwoordstijl

De directeur neemt het voorstel in overweging voordat hij tot besluitvorming overgaat.

Beter

De directeur overweegt het voorstel voordat hij beslist.

Tangconstructies

Een tangconstructie ontstaat wanneer u twee zinsdelen die bij elkaar horen, ver uit elkaar plaatst. Een zin leest makkelijker als bij elkaar staat wat bij elkaar hoort.

Voorbeeld tangconstructie

Hij heeft, doordat hij zich volledig op zijn taak concentreerde, meer inzicht gekregen.

Beter

Hij heeft meer inzicht gekregen doordat hij zich volledig op zijn taak concentreerde.

Propconstructies

Bij een propconstructie worden onnodig veel woorden tussen het lidwoord of bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig naamwoord gepropt. Dit maakt een zinsnede onnodig moeilijk.

Voorbeeld propconstructie

Met uw bovengenoemde en via uw installateur ingediende voorstel gaan wij akkoord.

Beter

U stelde ons voor om ...... Wij gaan met uw voorstel akkoord.

Abstracte - Concrete taal

Concreet taalgebruik leest makkelijker dan abstract taalgebruik. Bovendien maakt het een tekst of artikel aantrekkelijker. De lezer ziet hetgeen u beschrijft meer voor zich. Ook voorbeelden en illustraties zijn een goede manier om informatie te concretiseren.

Voorbeeld concrete taal

U maakt informatie ook minder concreet door uw beweringen af te zwakken. Het lijkt heel precies, maar de lezer weet niet waar hij aan toe is.

Voorbeelden van zinsneden die concrete informatie afzwakken

• In zijn algemeenheid
• In meer algemene zin
• Redelijkerwijs
• Tot op zekere hoogte
• In principe
• Misschien
• Zou kunnen
• Mogelijk
• Eventueel

Opsommingen

Een opsomming moet altijd met een zin beginnen, zodat blijkt dat de verschillende punten samenhangen. Vaak is dit de kopzin. De aansluitende punten moeten altijd een goed gebouwde zin vormen met de kopzin. Ook moeten de delen van een opsomming op dezelfde wijze geformuleerd worden

Voorbeelden opsommingen met foutieve zinsbouw

Voor een juiste grondbewerking moet u kennis hebben van:

• de voorgeschiedenis van het perceel;
• het vochtgehalte van de grond;
• welke bewerkingsdiepte noodzakelijk is.

Ik hanteer drie maatstaven bij mijn lessen:

• mijn lessen moeten informatief zijn;
• gezellig;
• tempo.

Beter

Voor een juiste grondbewerking moet u kennis hebben van:

• de voorgeschiedenis van het perceel;
• het vochtgehalte van de grond;
• de noodzakelijke bewerkingsdiept.

Ik hanteer drie maatstaven bij het lesgeven:

• mijn lessen moeten informatief zijn;
• mijn lessen moeten gezellig zijn;
• het lestempo moet hoog zijn.

Telegramstijl

Telegramstijl is te herkennen aan onvolledige zinnen waarin vaak werkwoorden en lidwoorden ontbreken. Het is een handige stijl als u dingen voor uzelf noteert. Voor anderen is telegramstijl echter vreselijk om te lezen.

Voorbeeld telegramstijl

Gisteren naar A geweest, B opgezocht in ziekenhuis. Erg moe na operatie.

Beter

Ik ben gisteren naar A geweest en heb daarna B opgezocht in het ziekenhuis. Zij was nog erg moe na de operatie.

Aanspreekvorm: men, u of hij-vorm

'Men' laat in het midden wie u precies bedoelt en is dus als aanspreekvorm vaag. Gebruik het woord men daarom niet, maar vul in wie u bedoelt. In een personeelsblad of op intranet kunt u de lezer vaak met u of je aanspreken. Als u echter erg veel voorkomt in een artikel dat beschrijvend bedoeld is, komt dit betuttelend over. In kranten zult u deze vorm dan ook zelden aantreffen. Een goed alternatief is dan ook het onderwerp gewoon bij de naam noemen en over bijvoorbeeld medewerkers te spreken.

Ambtelijke taal

Veel teksten zijn doorspekt met ambtelijk taalgebruik. Dubbele voorzetsels kenmerken dikwijls zo’n tekst. Ze zijn gemakkelijk te vervangen.

Voorbeelden