Turkse taal: tweede klinkerharmonie en tegenwoordige tijd

In de Turkse grammatica worden woorden vervoegd met behulp van klinkerharmonie. Er zijn twee klinkerindelingen. Hier behandel ik de tweede klinkerindeling en tevens de tegenwoordige tijd (şimdiki zaman).

Klinkerharmonie

In de Turkse grammatica zijn achtervoegsels erg belangrijk. Deze worden gebruikt om woorden te vervoegen.
Bij het vervoegen van de woorden wordt steeds gekeken naar de laatste klinker van het te vervoegen woord. Aan de hand van deze klinker, wordt het woord vervoegd.

Het vervoegen gebeurt door middel van twee verschillende klinkerindelingen.
Het klinkt misschien erg ingewikkeld maar in de praktijk valt het mee.

De tweede klinkerindeling

Deze klinkerindeling is viervoudig. Het onderstaande rijtje heeft betrekking op de laatste klinker van het te vervoegen woord.

• e en i worden gevolgd door i
• ö en ü worden gevolgd door ü
• a en ı worden gevolgd door ı
• o en u worden gevolgd door u

Tegenwoordige tijd

Turks kent twee tegenwoordige tijden, vergelijkbaar met het Engels. De meest gebruikte tijd is de şimdiki zaman. In het Engels wordt deze de present continous genoemd. Voorbeeldzinnen hiervan zijn:

• I am eating a sandwich.
• He is playing the piano.
• We are watching T.V.

De şimdiki zaman wordt gebruikt bij:

• bezig zijn, iets waar iemand op dat moment mee bezig is (ik lees een boek oftewel ik ben nu een boek aan het lezen).
• handeling die in het verleden begonnen is maar nog steeds voortduurt (ik ga sinds vijf jaar naar deze school).
• toekomstige handeling met bijwoorden van tijd (ik ga morgen naar Antalya).

De vervoeging komt achter de stam (het gedeelte voor -mek en -mak) van het werkwoord en volgt de tweede (viervoudige) klinkerindeling.


Hieronder enkele voorbeelden hoe de tegenwoordige tijd eruit ziet:

Let op:

1. In een normale zin met tegenwoordige tijd wordt er geen persoonlijk voornaamwoord (ik/jij/hij/wij/etc) gebruikt. Deze zit namelijk in het werkwoord vervoegd en hoeft dus niet extra gebruikt te worden. Alleen als er benadrukt wordt wie het betreft, wordt het persoonlijk voornaamwoord soms toegevoegd.
2. Als de laatste letter van de stam een klinker is, komt deze te vervallen bij de vervoeging. Zoals in het bovenstaande voorbeeld van dinlemek. De stam is dinle en ik luister is dinliyorum.
3. Er zijn twee werkwoorden die afwijkend zijn: gitmek (gaan) en etmek (doen). De t verandert namelijk in een d. Dus:
• gidiyorum + ediyorum
• gidiyorsun + ediyorsun
• gidiyor + ediyor
• gidiyoruz + ediyoruz
• gidiyorsunuz + ediyorsunuz
• gidiyorlar + ediyorlar

Aan de hand van bovenstaande regels, kan ieder willekeurig werkwoord vervoegd worden. Probeer het eens en je zult merken dat het minder ingewikkeld is dan het misschien lijkt. Voor vragen en opmerkingen kun je hieronder een reactie achter laten. Succes!