Blaaskatheterisatie bij een man (+protocol)

Hoe wordt een verblijfskatheter ingebracht bij een man? In dit artikel wordt beschreven wat de aandachtspunten hierbij zijn, complicaties die kunnen optreden en hoe de handeling zelf uitgevoerd moet worden. Katheteriseren is een voorbehouden handeling en mag dus alleen uitgevoerd worden door iemand die hier bevoegd en bekwaam voor is. Dit artikel is met name bedoeld voor personen die dit werk en deze handeling uitoefenen of voor mensen die meer informatie zoeken voor hun studie over dit onderwerp.

Doel

Het doel van een verblijfskatheter inbrengen bij een man is het op een kunstmatige wijze legen van de blaas. Dit wordt gedaan om:

• retentie te bepalen
• urinekweek af te namen
• verblijfskatheter te verwisselen

Deze handeling mag zelfstandig verricht worden door:

• artsen
• verpleegkundigen
• verzorgende IG (na aangetoonde bekwaamheid)
• leerling verpleegkundigen (na aangetoonde bekwaamheid)

Aandachtspunten

• Gebruik bij cliënt met een latex allergie een latexvrije katheter!
• Ga na (bij arts) of er belemmerende factoren zijn voor het inbrengen van de katheter (vernauwing, operatie e.d.). Overleg of arts de katheter de eerste keer inbrengt.
• Glijmiddel wordt gebruikt voor het ontsmetten, verdoven en/of openen van de plooien van het weefsel. Bij gebruik van glijmiddel met anastheticum (lidocaïne) geldt een inwerktijd van 5-7 minuten.
• In dit protocol wordt uitgegaan van een dubbel verpakte katheter.
• Voordat de katheter wordt ingebracht, wordt de urineopvangzak aangesloten om kans op morsten te verkleinen.
• Het deel van de katheter, dat ingebracht wordt, moet steriel blijven en mag niet in contact komen met de omgeving. In deze werkinstructie wordt de verblijfskatheter met steriele handschoenen ingebracht.
• Indien nodig wordt de katheter afgeklemd met een kocher (dit kan ook door de katheter te knikken, maar dit bepekt de vrijheid van handelen). Plaats de kocher vóór het vulkanaal van de ballon om beschadiging van het vulkanaal te voorkomen.
• Vul de ballon na het inbrengen van de katheter met zo weinig mogelijk vloeistof (ongeveer 8 ml). Een te volle ballon kan blaaskrampen geven, maar door te weinig vulling kan de katheter de blaas uitglijden.
• Sommige fabrikanten adviseren de balloninhoud van een siliconen katheter regelmatig te controleren.
• Hang de urineopvangzak niet boven het niveau van de blaas, let er wel op dat deze niet op de grond mag hangen.
• Goede vochtinname is van belang te voorkoming van urineweginfecties.
• Geslachtsdelen worden dagelijks gewassen met water. Vergeet niet de voorhuid terug te schuiven en de glanspenis te reinigen.

Complicaties

Benodigdheden

• voorgeschreven steriele katheter (Ch 14-16)
• voorgeschreven steriele spuit met glijmiddel
• aquadest in kant- en klare spuit of een flacon aquadest 10 ml, steriele spuit 10 ml en opzuignaald
• onderlegger
• gaasje
• bakje met 6 wattenbollen of gaasjes
• kraanwater uit flink stromende kraan
• niet steriele handschoenen
• steriele handschoenen
• urineopvangzak
• ophangrekje en fixatiemateriaal
• kocher
• afvalbak

Werkwijze

1. Pas handhygiëne toe.
2. Zet alle benodigdheden binnen handbereik.
3. Leg de spuit met aquadest klaar.
4. Giet kraanwater uit een flink stromende kraan over de wattenbollen of gaasjes, indien dit niet mogelijk is dan steriel water.
5. Vraag de cliënt het onderlichaam te ontbloten en op de rug te gaan liggen.
6. Leg de onderlegger onder het genitale gebied van de cliënt.
7. Zet het bakje met wattenbollen/gaasjes op de onderlegger.
8. Leg een gaasje op de onderlegger in geopende verpakking.
9. Bij het gebruik van een steriele spuit met glijmiddel: open de verpakking, laat de spuit in de verpakking.
10. Trek niet-steriele handschoenen aan.
11. Reinig de glanspenis met de wattenbollen/gaasjes: Omvat met één hand de penis en schuif de voorhuid terug, knijp ieder wattenbolletje/gaasje eerst uit, reinig vanaf de urethraopening naar buiten en maak steeds één streek per wattenbol/gaasje schoon, gooi de gebruikte wattenbollen/gaasjes in de afvalbak.
12. Spuit glijmiddel in de opening van de urethra (5-7 minuten inwerken, houd daarbij de penis omhoog) en gooi de lege spuit in de afvalbak.
13. Leg de penis op het gaasje.
14. Trek handschoenen uit en gooi deze weg.
15. Maak een steriel werkveld door een steriele doek of de binnenverpakking van de steriele handschoenen open te vouwen. Laat de steriele handschoenen nog even op dit werkveld liggen.
16. Open (indien aanwezig) de verpakking van de urineopvangzak en laat deze in de verpakking.
17. Open de buitenverpakking van de katheter en laat de katheter in de binnenverpakking op het steriele werkveld vallen.
18. Open de binnenverpakking van de katheter.
19. Verwijder de afsluitdop van de urineopvangzak en bevestig deze aan de katheter zonder het in te brengen deel van de katheter of aansluitpunt aan te raken. Katheter blijft in binnenverpakking zitten.
20. Trek steriele handschoenen aan.
21. Pak met de niet katheteriserende hand de binnenverpakking van de katheter trek de katheter met de katheteriserende hand uit de verpakking.
22. Houdt de katheter ongeveer 5 cm van de top vast; houdt de rest van de katheter als een lus in de katheteriserende hand.
23. Breng de penis loodrecht omhoog en houdt deze vast terwijl je de katheterpunt met een vloeiende beweging inbrengt.
24. Schuif de katheter op tot je lichte weerstand (prostaat) voelt (ongeveer 15 cm), breng hierna de penis omlaag in de richting van de knieën.
25. Schuif de katheter op voorbij de weerstand tot je urine ziet aflopen en schuif de katheter na het aflopen van de urine nog 5 cm op.
26. De blaas loopt leeg in de urineopvangzak. Let op de reactie van de cliënt bij het aflopen van de urine. Klem, wanneer de cliënt zich niet goed voelt, de katheter (tijdelijk) af.
27. Controleer of de blaas helemaal leeg is door de katheter te draaien en/of iets terug te trekken.
28. Vul de katheterballon met de voorgeschreven hoeveelheid aquadest uit de spuit. Trek hierna de katheter voorzichtig iets terug tot weerstand gevoeld wordt.
29. Droog de penis af en schuif de voorhuid weer op zijn plaats en trek hierna de handschoenen uit.
30. Fixeer de katheter op het bovenbeen met een strook fixatiemateriaal.
31. Hang de urineopvangzak aan het ophangrekje.
32. Ruime alle materialen op en pas handhygiëne toe.
33. Noteer tijdstip, hoeveelheid aquadest in de ballon, soort katheter, Charrière en bevindingen.

Aandachtspunten als de katheter geplaatst is

• Het is belangrijk dat de zorgvrager extra vocht krijgt aangeboden.
• Zorg ervoor dat de zorgvrager niet op de katheterslang ligt of zit.
• De katheterzak moet ten opzichte van de blaas lager hangen.
• De urineproductie en de kleur van de urine dienen geobserveerd te worden.
• De katheterzak dient regelmatig verwisseld te worden