Boekverslag "Een hart van Steen"

Dit is een samenvatting/boekverslag van het boek 'Een hart van steen' van Renate Dorrestein:Een meeslepend verhaal over een vrouw die door een postnatale depressie haar gezin probeert te vermoorden, en over de gevolgen die dat heeft(gehad) op Ellen, de dochter die dit allemaal overleefde en nu, zwanger en wel, weer haar intrek neemt in het huis waar ze opgroeide. De volgende onderdelen worden behandeld:Samenvatting, Zakelijke gegevens, Personages, Motieven, Thematiek, Vertelvorm, Ruimte en Tijd.

Zakelijke gegevens:

Titel: Een hart van steen
Auteur: Renate Dorrestein
Uitgever: Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen
Jaar van uitgave: 1998
Eerste druk: 1998
Genre: Een psychologische roman
Aantal bladzijdes: 238

Samenvatting:

Het verhaal gaat over Ellen, die nu 37 jaar is en per ongeluk zwanger is geraakt van een van de velen mannen met wie ze mee is gegaan. Ze dreigt het kind te verliezen en moet totale bedrust houden. Vlak voor dit alles heeft ze net een nieuw huis gekocht, haar ouderlijk huis. Met Lucia, een vrouw op de vlucht voor haar agressieve man, haar toegewezen door arts Jan Bramaan, en haar 3 kinderen Samantha, Rochelle, en Vanessa, woont ze hier. Lucia verzogt haar. Het verhaal beschrijft om en om scènes uit Ellens verleden en heden, die langzaam samen een mysterie ontrafelen. De scènes uit het verleden zouden opgevat kunnen worden als het terugdenken van de Ellen uit het heden. Ze zit met een fotoboek in bed en probeert te bedenken wat ze haar kind ooit moet gaan vertellen.

Ellen heeft een grotendeels fijne jeugd gehad. Ze heeft een oudere zus Billie, waar ze tegenop kijkt, en een oudere broer Kes. Ook heeft ze een jonger broertje Carlos. Alles gaat echter fout wanneer haar moeder zwanger raakt van Ida. Deze bestempelt Ellen als bron van kwaad en ze noemt haar Ida (de lelijkste naam die ze kan bedenken). Ida veroorzaakt o.a. het ongeluk van Carlos, die op zijn 3de verbrand raakt. Ellens ouders hebben een knipselbureau. Als Carlos terug komt is hij een ander kind geworden. Hij praat minder, enz. Dit drama gebeurde op Ellens verjaardag. Ze kreeg een hond die ze Orson noemt.

Als Ida geboren wordt gaat het fout. Hoewel ze helemaal vertroeteld wordt door Kes en alle anderen, blijft ze huilen en ze spuugt haar eten uit. Ze moet naar het ziekenhuis en blijkt een maagvernauwing te hebben. Ze overleeft het net. Maar bij Margje is de angst erin geslopen. Ze lijdt aan postnatale depressie en wordt overbezorgd over Ida. Ze wordt bang over de vorm van haar hoofdje en wil haar dopen. Ze herkent kwaad in haar en wil haar zuiveren. Dit doet ze door allerlei wrede praktijken, maar ze blijken allemaal niet te werken. Ellen ziet als enige het rare gedag van haar moeder en denkt dat het haar schuld is omdat ze Ida vervloekt heeft door haar Ida te noemen. Ze bedenkt een leuke nam en herdoopt haar tot Sophie.
Uiteindelijk komt Margje erachter dat ze Ida moet offeren, want alles helpt niet. Ze heeft geen seks meer en is daardoor al eens verkracht, en al het bidden helpt niet, zelfs nu ze tot haar bidden i.p.v. tot god. Maar dit blijkt niet genoeg, dus offert ze haar hele gezin. Ellen is echter Orson uitlaten en die vergeet ze. Als Ellen terugkomt vind ze iedereen, behalve Carlos dood. Ze sluit zichzelf met hem op in de kelder.

Ze worden gered en gaan naar een kindertehuis. Ellen wordt opstandig en gaat experimenteren. Het gaat helemaal fout wanneer Carlos geadopteerd wordt door de familie Kamphuis. Hij slaagt erin zijn verleden te verwerken en vergeten. (Ellen loopt als ze hoort dat hij wordt geadopteerd eerst nog met hem weg, maar dat heeft geen zin. )

Ellen wordt achtervolgd door de geesten van Billie en Kes, die haar dingen verwijten, en ze praat daardoor in zichzelf. Met de ene na de andere man gaat ze mee naar huis, tot ze Thijs ontmoet. Zij zijn 13 jaar samen, maar ze kan de verleiding niet weerstaan en ze gaat vreemd. Ze gaan uit elkaar. In al die jaren ziet Ellen vele psychologen. Ze studeert medicijnen. Tijdens een college over gynaecologie hoort ze over postnatale depressie. Ze komt erachter dat haar moeder dit had en stopt gelijk met geneeskunde. Ze wordt patholoog.

Ze ziet dat haar ouderlijk huis te koop staat en koop het op met het geld dat ze erfde, maar nooit wilde gebruiken. Ze komt ook Bas, hun vroegere conciërge tegen. Hij helpt haar in de tuin en laat haar een briefje lezen van haar vader over en huwelijksreis. Hij wil de hele tijd over het verleden praten dus schopt ze hem eruit. Uiteindelijk verwerkt ze het trauma en komen zij en Bas samen. Ze vergeeft haar moeder omdat ze ziek was, en haat haar vader niet meer, omdat ze erachter komt dat hij helemaal niets gedaan heeft. Ze noemt haar baby geen Ida-Sophie meer en verkoopt het huis weer.

Thema:

Het thema van het verhaal is een (jeugd)trauma. Hier draait het hele verhaal om. Ellen, die probeert het verleden te vergeten, wordt door haar toekomstige kind gedwongen om terug te denken aan haar eigen jeugd. Heel langzaam ontvouwt het mysterie zich in het verhaal, net zoals Ellen er heel langzaam weer aan terugdenkt. Uiteindelijk blijkt dat juist dit terugdenken de oplossing was voor alles.

Motieven:

Het thema van het verhaal is dus trauma. In het verhaal wordt Ida steeds in verband gelegd met dit trauma. Ellen voelt haar aan als de voorbode van iets slechts en zij is uiteindelijk de reden van alle drama, hier heeft de schrijver goed mee gespeeld. Wat nog meer terug komt zijn verwijzingen naar de Oudheid en citaten uit het Grieks en Latijn. Ook is het begrip `stenen hart`een aantal keren verwerkt. Allereerst heeft de grafsteen waaronder de dode familieleden liggen de vorm van een groot stenen hart. Daarnaast heeft haar moeder, in Ellens ogen ook een grote tijd een stenen hart. Later komt ze erachter dat zijzelf ook een stenen hart heeft gehad. Dit heeft Ida-Sophie (die ze uiteindelijk niet zo noemt) doen smelten.

Personages:

• Frits van Bemmel: Frits van Bemmel is maar een eenvoudige man. Hij heeft een knipselbureau waar hij de kost mee verdient Hij is getrouwd met Margje, eigenlijk tegen de wil van haar ouders in, en ze willen 6 kinderen. Na de 5de, Ida, gaat er iets mis. Ze moet naar het ziekenhuis en Margje raakt overbezorgd. Frits heeft echter niet in de gaten dat het de verkeerde kant op gaat. Als zijn vrouw niet meer met hem wil slapen, wordt hij zo wanhopig dat hij haar op een gegeven moment verkracht. Hier heeft hij daarna zo’n spijt van. Hij ontdekt wel wondjes op Ida, maar denkt aan allerlei ziektes. Hij is een bezorgde, een tikkie teruggetrokken goede vader. Hij had geen idee van wat zijn vrouw ging doen. Hij had net een 2de huwelijksreis voor hun geboekt.
• Margje/Beddy van Bemmel: Margje is een gelukkige vrouw. Ze heeft de liefde van haar leven gevonden en samen willen ze 6 kinderen. Ze werkt bij haar man op het uitknip bureau en houdt de registers bij. Ze heeft al 4 kinderen en is zwanger van de 5de. Bij Ida gaat het echter mis. Ze heeft een maagvernauwing, waardoor ze bijna doodgaat. Waarschijnlijk hierdoor geraakt Margje in een postnatale depressie, waarin ze overbezorgd raakt over Ida. Ze laat het kind geen moment meer alleen en langzaamaan verliest ze zichzelf in het geloof. Steeds meer raakt ze ervan overtuigd dat ze Ida moet zuiveren en ze probeert dit op vele manieren. Ze werkt niet meer om bij Ida te zijn en ze slaapt niet meer met Frits, wat er tot leidt dat hij haar op een dag verkracht. Uiteindelijk weet ze wat ze moet doen; ze moet Ida offeren. Maar dit blijkt niet genoeg, dus offert ze haar hele gezin.
• Sybille van Bemmel: Sybille, die Billie genoemd wordt is de oudste dochter, het eerste kind van Frits en Margje. Ze is het kind waarvan Frits bang is dat hij meer zal houden dan van de rest. In het boek is ze in haar puberjaren en ze is veel bezig met haar lichaam en jongens. Dit soms tot ergernis van haar ouders, maar Ellen kijkt tegen haar op. Ze wil privacy en krijgt een eigen kamer in de kelder. Ze is niet zo slim als Ellen. Hoewel ze soms een tutje kan zijn, is ze er voor advies en neemt ze af een toe, net als Ellen, een deel van de moederlijke taak op zich.
• Kester van Bemmel: Kester, die Kes wordt genoemd, is de eerste zoon in het gezin van Bemmel. Hij is in het verhaal ook aan het puberen en daar heeft hij last van. Hij is een sluike jongen die alsmaar vies wordt, met haar op zijn tenen. Hij wil ook privacy en bouwt een blokhut in de tuin. Hij is cijferblind, maar heel goed met zijn handen. Hij is helemaal gek op kinderen wat hij bewijst bij Ida en Carlos. Ook houdt hij van fotografie. Hij spaarde voor een telelens en toen hij die had wilde hij een camera en een brommer. Het is een stille, geslote , maar hele goede jongen.
• Ellen van Bemmel: Ellen is de hoofdpersoon van het verhaal. Ze is geboren in het gezin van Bemmel, maar net in een ongelukkige plaats. Ze is niet het eerste kind, en niet het laatste, en ze is ook niet de 1ste zoon, maar de tweede dochter. Toch overtuigd haar vader haar ervan dat ze speciaal is, zij is het cement. Ze neemt een dragende taak in het huishouden, net als de andere draagt ze haar steentje bij. Ook is ze heel slim, ze gaat naar het Gymnasium. Ze houdt van haar hond, en ze leeft dagelijks met de grote angst dat zij de oorzaak is van het verdriet wat hun gezin overkomt, doordat ze haar ongeboren zusje Ida noemde, de lelijkste naam die ze kon bedenken. Ellen is met haar broertje Carlos de enige overlevende van het rampenplan van haar moeder. Dit heeft ze als het ware verdrongen. Af en toe komt het in een keer weer boven. Ze praat in zichzelf en wordt geplaagd door de geesten van Billie en Kes, maar eigenlijk heeft ze daar niet zo’n moeite mee. Nadat ze een zware tijd als puber heeft doorgemaakt in het kindertehuis, gaat ze op zichzelf wonen, na een paar andere huizen in het huis waarin ze opgroeide. Ze kan echter geen banden leggen, waarschijnlijk door haar vroegere trauma’s. Ze gaat met de ene na de andere man mee, waar ze best plezier in heeft. Als ze zwanger wordt ziet ze dat als een nieuwe kans. Ze noemt haar baby in gedachten naar haar jongste zusje, die haar moeder zo martelde. (ze laat haar trauma dus nog steeds niet los) Het kind wordt haar alles en ze is doodsbang het te verliezen. Aan het eind verwerkt ze het trauma en noemt ze het kind toch anders. Ook krijgt ze een relatie met Bas. Ze heeft haar vader altijd gehaat, maar uiteindelijk komt ze erachter dat hij van niets wist. Haar moeder vergeeft ze, omdat ze gewoon ziek bleek te zijn.
• Carlos van Bemmel: Carlos heet eigenlijk Michiel, maar zijn broers en zusjes zijn hem Carlos gaan noemen omdat hij als baby leek op prins Charles. Op zijn 3de raakt hij ernstig verbrand omdat hij een fluitketel over zich heen krijgt. Hij zal de rest van zijn leven operaties moeten. Vroeger stelde hij tachtigduizend vragen die begonnen met Waarom, maar na het ongeluk praat hij niet echt meer. Hij is met Ellen de enige overlevende van het gezinsdrama. Ze komen in een kindertehuis terecht en hij wordt geadopteerd door de familie Kamphuis. Hij is redelijk in staat zijn gruwelijke verleden achter zich te laten en wordt Michiel Kamphuis, tot woede van Ellen.
• Ida van Bemmel: Ida is het laatste kind. Ze is Ida genoemd omdat Ellen die naam verzonnen had (dit echter omdat het de lelijkste naam was die ze kon bedenken.) Later weet Ellen haar moeder in haar wanen te overtuigen dat ze Ida nog moet dopen en dan wordt ze Sophie genoemd. Als ze geboren wordt, is ze een huilbaby die alles uitkotst. Het blijkt dat ze een maagvernauwing heeft en als ze geopereerd wordt, gaat alles beter. Haar moeder is echter in een postnatale depressie geraakt en heeft voor ogen dat ze Sophie moet bevrijden van de duivel. Ze verdrinkt het kind, knijpt haar, snijdt haar, bewerkt haar vagina met een appelboor. Sophie sterft bij de poging van Margje om het hele gezin om te leggen.
• Orson: Orson is de hond die ellen krijgt voor haar 12de of 13de verjaardag. Ze hoopte op een mooi beest , maar het is een zwart scharminkel. Geen van haar bedachte namen past. Uiteindelijk noemt ze hem Orson, naar Orson Welles, een bekende man met een lelijk hoofd die ze in de krant ziet. Ondanks alles houdt ze wel van Orson. Uiteindelijk blijkt hij zelfs haar redding te zijn geweest.
• Bas; Bas is de congierge in het huis. Hij ziet er uit als een reus. Hij is de enige in het heden die alles meegemaakt heeft. Hij heeft altijd met een briefje van Frits rond gelopen over een huwelijksreis.

Vertelvorm:

Het verhaal is in de ik-vorm geschreven. Je leest vanuit Ellens hoofd. Je hoort haar gedachten, maar tegelijkertijd kun je lezen wat ze zegt en wat anderen zeggen en hoe dat op haar overkomt. Het boek is ingedeeld in verschillende stukken. Afwisselend lees je vanuit de jonge Ellen, die langzaam maar zeker met haar gezin vast komt te zitten in een neerwaartse spiraal, en de oude Ellen, die ongepland zwanger is en haar kind dreigt te verliezen. Als aan het eind de plot uitkomt, en deze zo waanzinnig is dat je je het niet meer voor kan stellen, lees je ook even vanuit het hoofd van haar moeder en daarna vanuit haar vader. Dit is bij het inleven een hele hulp. Ook halverwege het boek lees je al eens uit het hoofd van haar moeder.

Ruimte en tijd:

Alles in het boek draait om de datum 6 april 1973. Dit is de datum van het gruwelijke drama. Er wordt tot ongeveer een jaar daarvoor door Ellen verteld, met soms flashbacks verder terug, bv toen Frits Margje leerde kennen. In het heden is het 25 jaar later. Ellen ligt op bed en denkt terug en vooruit.
Het verhaal speelt zich af in het huis van de familie van Bemmel, de Lijsterlaan nr 11, in Haarlem. Af en toe verplaatsen de personages zich, maar uiteindelijk komt alles weer terug op deze locatie. Aan de andere locaties wordt niet echt aandacht besteed.